ЦIиб улихьнаси Дагъ. Огни шагьрин драмкультурайин дараматариъ «Наркотикар адру уьмур ккундучуз» ччвур тувнайи форум кIули гъубшну. Думу серенжемдиъ Дагъустан Республикайин тялукь органарин, Дагъ. Огни шагьрин администрацияйин гъуллугъчйир ва мектебариъ урхурайи баяр-шубар иштирак гъахьнийи. Форум кIули гъабхбан метлебра – жигьилар наркотикарихьан ярхла апIувал вуйи.
Республикайин айтIан ляхнарин министерствойин мялуматариинди, гъийин йигъандин Дагъустандиъ айи асас читин месэлйирикан саб – жямяаьтлугъдин, асас вуди жигьиларин, арайиъ наркомания тарабгъувал ву. Урусатдин Федерацияйин регионарин арайиъ наркомания тарабгъувалиан Дагъустан Республикайи 2-пи йишв бисура.
Форум ккебгъайиз, Мягьячгъала шагьриан думу серенжемдиз дуфнайи Дагъустан Республикайин дишагьлийирин «Гармония» кIуру реабилитационный центрин кIулиъ айи Марина Бягьяндовайихъди гюрюшмиш гъахьнийза. Дугъу учв му форумдиъ иштирак хьпан мурад-метлеб ачухъ гъапIнийи.
– Статистикайин улупбариз гъилигиш, гъи ихь республикайин жямяаьтдин гьял думукьан ужуди дар. Наркомания йигълан-йигъаз вари йишвариъ яркьуди тарабгъура. Му гьяракат сар касдихьан дебккуз шлуб дар. Наркоманияйихъди женг гъабхуз республикайин вари тялукь органар сатIи духьну, ихь кIул’ин али му завал алдапIну ккунду. Гъи Дагъустандиъ наркотикарихъди аьлакьалу тахсиркарвалар гъапIдарин гьисабнаъ 23 агъзур кас, дурарикан 4 агъзур – наркоманар а. Гизаф кьадар дишагьлийириканра наркоманар духьна. Мициб кьадарниинди наркоманар артухъ хьпан асас себеб – харижи уьлкйириан масу тувуз ихь аптекйириз хурайи сасдар дармнарик наркотикар ва инсанарин фикриз чIуруди тясир апIру шей’ар кайивалихъди аьлакьалу ву. Варидарихьан рягьятди гъадабгъуз шулайи наркотик дезоморфин ву. Дезоморфиндиз «касибарин наркотик» кIури шулу. Думу 2009-пи йисан ихь республикайин наркотикарин рынокдиз цIийиди гъафиб вуйи. Дезоморфин морфинтIан 9 ражари гужлиб, 5 ражари зегьерлуб ву. Хъа героинтIан – 15 ражари. Дидин хатIалувал думу рягьятди масу гъадабгъуз шлувалиъ а. Дезоморфиндин асккан кьиматну наркоманар чахьна зигура. Думу масу гъадабгъуз удубчIвурайи кьимат 100-200 манаттIан дар.
Магьа гъи ич реабилитационный центриъ айи дишагьлийир дезоморфин дадмиш гъапIдар ву. Диди инсандин беден ухди хараб апIуру. Саб вазлин арайиъ бедендиъ кьяляхъ апIуз даршлу дигиш’валар хьуз гъитру. Дезоморфин ишлетмиш апIурайирин хам, крокодилинси, дигиш шулу. Ихь республикайиъ дицисдар касар варжариинди а. Медицинайихьан дурар сагъ апIуз шулдар. Думу наркотик ишлетмиш апIурайи кас сад йисна гьацIтIан артухъ яшамиш шулдар, къайд гъапIнийи дугъу.
Марина Бягьяндовайин гафариинди, наркотикар дадмиш апIурайи дишагьлийирин асас пай ички убхъурайидар ву. Дурарин арайиъ девлетлу касарин шубар, чйир ва аьдати инсанар а. Варидари апIруб узу гьаз апIидар кIури, дурар наркотикарихьна багахь шула. Дурари му чпин заанвалси гьисаб апIура, хъа дидин натижйир фицдар шулуш, фикир апIурадар.
– Гъубшу 2020-пи йисхъанмина 2021-пи йисазкьан наркоманияйин хатIалуваликан яваш дарди газатариъ макьал-йир чап апIури, телевизориан видесюжетар улупури гъахьнушра, республикайиъ наркотикар ишлетмиш апIувал кам дубхьнадар. Наркотикар масу туврайидари, гъазанждихъ хъергну, ихь веледар чпихьна зигура. Дурари чпин бицIидарин закурин йигъкан фикир апIурадар. Йиз фикриинди, аптекйирихъди ляхин дубхну ккунду. Гьаз гъапиш гизаф пай наркотикар ухьуз гьадлин ккивра. Наркополицейскйири гьар гьяфтайиъ, дезоморфин гьязур апIурайи ва масу туврайи ужагъар, наркопритонар ашкар дапIну, дурарин ляхин хъябкьра. Гьар ражну дицисдар йишвариъ цIийи инсанар алахьура.
Йиз гъи варидарихьна вуйи тIалаб гьаму вуйиз: дугъужв, кьяляхъ илтIикIну, яв дустар фужар вуш лиг! Кьан хьайиз, вахт ккимиди фикир апIин! – давам гъапIнийи йиз сюгьбатчийи.
Дагъустан Республикайиъ наркомания тарабгъбахъди аькси женг гъабхувал ва дидин зиин гъалиб хьувал ихь гьарсар касдин улихь дийибгънайи месэла ву. Ухьу вари саб ижми, кьувватлу гъурдаз уч духьну, му зегьерихъди сатIиди аькси женг дубхну ккунду. Эгер ухьу гьаму ляхник гьарури жвуван пай ктривиш, закур кьан ва думу месэла гьял апIуз хъана читин хьибди.
