Дагъустандиз гъюрайи туристарин кьадар йислан-йисаз артухъ шула. Аммаки дурари асас вуди ктагъурайи маршрутар гьаммишан саки садар ву. Хъа ихь республикайин фунуб терефназди гъилигишра, лап гюрчег табиаьтдин йишвар а. Гьаддиз, шлубкьан ужуди гьязур духьну, республикайиз гъюрайи хялар дагълу районарин гьамусдиз туристарин лик ктрубкIу йишвариз гъахуз чалишмиш хьувал ихь варидин вазифа ву. Анжагъ гьаци ляхин апIбииндитIан артмиш шулайи республикайин экономикайик, туризмдин цирклик ихь пай кивуз хьибдар.
Туризмдикан тема давам апIури, гъийин макьалайиъ Табасаран ва Хив районариъ му циркил фици артмиш шулаш ва, думу артмиш апIбан бадали, райондин улихь-кIулихь хьайидари фицдар уьлчмйир кьабул апIураш, бикIуз ккундузуз. Хъа сифте республикайин хабрар…
25-пи майдиъ вахтназ вуди региондин Главайин вазифйир тамам апIурайи Сергей Меликовди, шагьрар – районарин главйирихъди ВКС жюрейиинди туризмдиз бахш дапIнайи совещание кIули гъубхну.
Совещаниейиъ Меликовди къайд гъапIганси, гьамусяаьт республикайиз туристар кьабул апIбаан варитIан асас вазифа – швнуб-саб объектар кидикьнайи 5 маршрут тешкил апIувал ву. Думу маршрутар Сулакдин дараскьал гъярин терефназди, Дербентдин терефназди, гъюлин гъирагъдин терефназди, Ачикольский даграриин балугъар дисру терефназди ва дагълу терефназди гъягъюрайидар ву.
«Республикайин туризм артмиш апIбан рякъ, сабпи нубатнаъди аэропортдилан ккебгъну, районариз гъягъру машинарин рякъяриинакьан транспортдин инфраструктура артмиш дапIну, думу ужуб гьялназ хпалан ккебгъну ккунду. Ухьу, республикайин ужуб табиаьтдииндиси, ухьуз айи культурайин ядиграриинди, милли хурагариинди, халкьдин сяняаьтариинди дамагъ апIурахьа. Сарун гьамусяаьт республикайин туризмдин ва халкьдин сяняаьткарвалин министерствойи 2022-2025-пи йисариз региондиъ туризм, халкьдин сяняаьткарвалар ва культурайин ядиграр артмиш апIбан программа гьязур апIуз хъюгъну ккунду»,
– гъапну Сергей Меликовди.
Республикайиз гъюрайи туристарин кьадар мидиз улихьна йисаритIан артухъ шулайивализ лигну, совещаниейиъ С.Меликовди, муниципалитетарин главйирихьна илтIикIну, гъюрайи туристариин гюзчивал гъабхуб ва дурарин хатIасузвал уьбхюб ккун гъапIнийи. Фицики районариъ туристариз ужудар шартIар тешкил апIбиинди дина гъюру туристарин кьадарра, инсанариз лихру йишварра артухъ хьиди.
Табасаран райондиъ артмиш шулайи туризмдикан узуз мялуматар райондин администрацияйин спортдинна туризмдин отделин начальник Низами Агъаризаевди тувнийи. Дугъан гафариинди, райондиъ туристар кьабул апIбан бадали, гьамусяаьт гьязур дапIнайи терефарин арайиъ Хючна гъулаъ айи Ургур чвуччвунна сар чу-ччун гъала, Рибчрар, ГьепIларин гъулахъ хъайи Дербентдин гъалайихъан давам шулайи «Даг-Бары» цал, Дарвагъ гъулан багахь ярквраъ айи, Дербентдин гъалайихъди аьлакьа айи бицIи гъала, Дюрхъ ва гьацира жара лигру йишвар улупуз шулу. Мидланра гъайри, гъийин йигъаз райондиъ туристар кьабул апIру урчIвудар хуларра (Ягъдигъ – 1 хулар, Къужник – 3, Пилигъ – 1, Гьесихъ – 1, Хьарагъ – 1, ХустIил – 1 ва Кьюракк – 1) а. Дурар вари, гьамусяаьтна вушра туристар кьабул апIуз вари шартIарихъди тямин дапIну, гьязурди а.
«Табасаран райондиъ гъийин йигъаз асас вуди туристар гъягъру йишвар ктухуруш, дурарин кьадар 40-рилан зиина ву. Аьхиримжи йисари райондиз гизаф кьадар туристар гъюз хъюгъна. Асас вуди дурар Ургур чвуччвунна чуччун гъалайиина, Рибчрарихьна, Къужникарин гъулан багахь хьайи табиаьтдин гъядухъна, Къужникаринна Хьаргъарин халачйирин фабрикайиз, Дюрхъяз, Жвулли гъулан мистаз лигуз гъягъюри шулу. Райондиз дуфнайи туристар таниш хьпан бадали, Ургур чвуччвунна сар чуччун гъалайиин туриствалин гьарсаб объектдикан вуйи бицIи мялуматар, дина гъягъру рякъюн манзилнакан, райондиъ айи ресторанарикан ва гостиницйирикан мялуматар кайи стендар, керхна. Янаки, райондиз гъюру туристариз саб читинвалра алабхъурдар, райондин гьарсаб туриствалин объект лазим вуйи шартIарихъди тямин дапIна»,
– гъапну Низами Агъаризаевди.
Хъа Хив райондиъ туризмдихъди аьлакьалу аьгьвалат Табасаран райондиътIан цIиб гъагъиди ву.
Хив райондин администрацияйин культурайин, спортдин, жигьиларин политикайин ва туризмдин отделин начальник Казбек Къазиевдин гафариинди, райондиъ гьамусяаьт гьязурди айи туристар гъюру йишвар Ккугъарин гъулахъ хъайи «МикIларин шагьур» («Эоловый город»), Мажвгларин халачйирин фабрика, Хиварин чIвурд, музеяр, урусатдин халкьарин милли культурайин центрар ву.
«Райондиъ артмиш шулайи туризмдихъди аьлакьалу ляхнар давам апIури, Хив райондин администрацияйи туристар хяларди кьабул апIру хулар тикмиш апIуз жилар гьадатIна. Душвариин хулар тикмиш апIбан бадали, дакьатар лазим ву. Сач администрацияйин терефнаан райондиъ туризм артмиш апIбахъди аьалакьалу ляхнар кIули гъахуз 400 агъзур манат жара гъапIну. Райондин бюджет лап цIиб вуйивализ лигну, айи дакьатарикан аьхюну пай анжагъ гьаму цирклиз жара апIуз шулдар, хъа меценатарин кюмек райондиз зат адар. Мисал вуди, гъунши Табасаран район гъадабгъиш, душваз меценатари миллионариинди чпин дакьатар деетура. Сар меценатди кюмек апIуз гаф тувнийи, амма гьаз-вуш думу гьелелиг ккебехъна.
Сач ккергънайи ляхнар ццира давам шули ими. Гьаму йигъари сабсан туриствалин объектдиин ляхнар аьхи-рихъна хурача. Яраккна ва Ккугъна гъягъру рякъюхъди хъайи жилариин «НитIарин кIул’ин» лигру йишв лазим вуйи шартIарихъди тямин дапIнайи туристариз вуйи объект ачмиш апIиди. Мидланра гъайри, гьамусяаьт Хирижв терефназди туристар кьабул апIру саб хусуси вуйи аьхю гостиничный комплексдин тикилишар аьхирихъна гъюра», – гъапну йиз сюгьбатчийи.
Казбек Къазиевдин гафариинди, райондиъ айи туристар гъюру йишварихьна рякъ улупру лишнарра дивну ккудукIна. Сач республикайин мяна айи «МикIларин шагьрихьна» вуйи 3 километрин рякъ’ин асфальт улубзунча.
Улихьнаси учу райондин гъуларин вари мектебариан гьарсаб гъулаъ айи тарихнан йишварикан мялуматар уч гъапIунча. Багарихьди туриствалин форум тешкил апIуз планариъ айич. Форумдиз райондиан удучIвну душнайи касаризра (меценатариз) дих апIуз ккундучуз.
Дарпиди гъибтуз шулдар, АрхъитI гъулаъра туриствалин объект ккебгъна. Душваъ, Ватандин Аьхю дявдиъ иштирак гъахьи ветеранариз бахш вуди, 20 метрин аьхю гюмбет дивра. Дидин гъвалахъ 2 самолет, танк, тупарра дивди. Му ляхнар вари сар лезги меценатди чаина гъадагъна»,
– аьлава гъапIну Казбек Къазиевди.
Шиклиъ: Табасаран ва Хив районарин арайиъ айи «Расиъ» йишв
