Инсандин яшайиш гъулан мяишатдихъди лап мюгькам аьлакьайиъ айиваликан варидариз хабар ву. ИтIру сурсатар, йикк, никк, йимишар ва мейвйир гьясил апIури, гъулан мяишатдин цирклиъ намуслуди лихурайи касарин марцци зегьметнакан ихь гьар йигъандин дуланажагъ лап гужалди асиллу шула. Гьаддиз му касарин ляхниз ухьу лайикьлу кьимат тувуб чарасуз лазим ву.
Гъи йиз макьала Орловский областдин гъулан мяишатдин нежбер, улихьнаси, РФ-дин Президент Владимир Путиндин къул алди, «Урусатдин гъулан мяишатдин лайикьлу гъуллугъчи» кIуру заан ччвур гъазанмиш гъапIу ихь ватанагьлийиз, Табасаран райондин НичIрас гъулан агьали Севедуллагь Агъабалаевдиз (бахш апIураза. Думу улихьнаси «Табасарандин нурар» газатдин редакцияйиз хялижв гъахьну.
Армияйиъ ватандаш’валин буржи тамам дапIну гъюбан кьяляхъ, Севедуллагь Гьяжимягьямедович Кострома шагьрин гъулан мяишатдин институтдик урхуз кучIвру. 1990-пи йисан институтдиан направление тувну, думу Орловский областдин Покровский райондин мал-къарайин жинсар цIийи алаъру центриз ляхниз гьаъру. Гьадушваъ ляхин апIури, гьамус дугъан 32 йис ву.
«Орловский областдин Покровский райондин мал-къарайин жинсар цIийи алаъру центр, ич областдиъси, вари Урусатдиъра варитIан аьхю тешкилатси гьисаб шула. Гьаму центриан ихь гьюкуматдин 90 региондиз гъахуз силар артмиш апIурайи мяишатдин начальникди ляхин апIураза. Му мяишатдиъ 50 касди ляхин апIурача ва 20 агъзур силар уьрхюрача»,
– кIура Севедуллагь Агъабалаевди.
Гьамусяаьт дугъу силарихъди ляхин апIурашра, эвелиан кIару маларихъдира, чарвйирихъдира ляхин апIури, цIийи жинсар адагъури гъахьну. Гьар йисан дугъан хиликк лихурайи малдарари чпин улихь дивнайи планра 120%-140% тамам апIура. Гьаддиз лигну, дугъаз швнуб-саб ражари Орловский областдин губернаторихьан ва областдин гъулан мяишатдин министерствойин терефнаан грамотйир тувна, хъа цци апрелин вазлиъ Урусатдин Президентди къул дизигнайи Указдиинди «РФ-дин гъулан мяишатдин лайикьлу гъуллугъчи» ччвур тувну. Хъа 11-пи июндиъ Орловский областдин губернатор Андрей Клычковди Севедуллагь Агъабалаев му заан ччвур тувбахъди тебрик гъапIну ва дугъаз тялукь документ тувну.
Зиихъ узу гъапиганси, му касди ляхин апIурайи центриъ, силарилан гъайри, мал-къарайин жинсарра таза алаура. Гьадушваъ таза алапIу «Абердин-ангусская» жинснан кIару малар – дурар марцци йиккун жинснандар ва, асас вуди, гьясил гъапIу йикк масу тувуз кIури, уьрхюрайидар ву – Орловский, Воронежский ва Брянский областарин аьхю фермйириъ артмиш апIура. Севедуллагь Гьяжимягьямедовичдин гафариинди, дугъу регьбервал туврайи тешкилатдиъ 670 тонна силарин йикк масу тувну, сад йисандин арайиъ саки 270 миллиондихьна гъазанж гъадабгъура ва гьацира, вари Урусатдин регионаризси, Китайдиз ва жюрбежюр жара гьюкуматариз жинснан силарин йикк масу тувуз йикьрар йитIна.
Сюгьбат давам апIури, редакцияйин хялижвиву чпи апIурайи ляхниъ алахьурайи асас читинвалариканра ктибтнийи. Дугъан гафариинди, гъийин йигъаз дурариз асас вуди алахьурайи читинвалар африкайин чума уьзрихъди ва гьавайин шартIарихъди (микI хъивувал) аьлакьалу ву.
«Му уьзур гъафиган, суткайин арайиъ аьхю мяишатариъ 300-500 агъзурихьнакьан гьяйванатар йихуру. Асас вуди уьзур инсандикан ва чIурдин силарикан кубчIврайиб ву. Хъа гьелелиг ич мяишатдиъ дициб аьгьвалат гъабхьундарич. Фицики мяишат, гьаму деврин тIалабариз лигну, вари терефарихъанди хатIалу дюшюшарихьан уьбхюрача. Мяишатдин айитI апIрайи техника вушра, душваъ учIврайи инсан вушра, дизинфекция дарапIди деетурадарча»,
– кIура Севедуллагь Агъабалаевди.
РФ-дин гъулан мяишатдин лайикьлу гъуллугъчийи силар уьрхювалинна мал-къара уьбхювалин тафавутлуваликанра чан фикир ачухъ гъапIнийи. Дугъан гафариинди, му ляхниъ фаркь’вал адар, амма гьаз-вуш гъийин йигъан жинснан чарвйир артмиш апIувал цIиб кьяляхъ хъа.
«Ихь уьлкейиъ, уьрхюрайи чарвйирин кьадарназ лигну, варитIан кIакIначи регион Дагъустан вуйиваликан варидиз мялум ву. Аммаки гьаз-вуш жинсар таза алаувалин ляхин лап кьяляхъ хъа. Асас себеб гьадму вуки, йишвариин му циркил артмиш апIуз улухь-кIулихь хьайидарин терефнаан кюмек адар. Гьаддиз артмиш’валра кьяляхъ йивура.
Чарвйир уьрхюз Дагъустан варитIан ужудар шартIар айи регион ву. Мисал вуди ихь гъулар гъадагъиш, гъи гъулариъ айидариз зат мал-къара уьбхюз ккунди имдар. Йиз фикриан, мициб аьгьвалат арайиз гъювал, алафар, комбикормар гьуркIну адрувалихъди аьлакьалу ву. Хъа дурар адрувал гъулариъ жигьилар гъузри имдрувалихъди ва алафар гьязур апIуз яшлу касариз кюмек адрувалихъди аьалакьалу ву. Гьаддиз чпихьан удудукьра-йиган, гъулариъ имбу касари мал-къарара уьбхюри имдар.
Хъа Урусатдин жара регионар мисал вуди гъадагъиш, магьа узу яшамиш шулайи Орловский областдиъ малдарвалин циркил артмиш апIуз программйир тартиб дапIна. Эгер хизанди 50-тIан артухъ кIул гьяйванатар уьрхюраш, областдин губернаторин фонднаан, думу хизанари чпин ккебгънайи ляхин артмиш апIбан бадали, гъягъру харжариз 6 миллион манатдин кюмек апIура. Хъа ухьухьра, гьацибкьан даршра, цIибдикьан кюмек айиш, гъуларра гъузуб ва гъулариъ малдарвалин циркилра артмиш хьуб мумкин вуйи.
Саб гъапиб, гъийин йигъан пулин дакьатар адарди циркил артмиш апIуз шулдар. Гьаддихъди сабси, апIурайи вая ккебгънайи ляхнихъ думу давам апIуз юкIвра хъади ккунду. Анжагъ гьадмугантIан ляхин улихь гъябгъюрдар.
Гъи узу яшамиш шулайи областна Дагъустан малдарвал артмиш апIбан бадали айи шартIар жигьатнаан тевиш, Орловский областдиъ малдарвалин цирклиъ ляхин ккебгъуз рягьятди ву. Душваъ аьгъдрубдин гъавриккра ккаъру, областдин улихь-кIулихь хьайидарин терефнаан кюмекра апIуру ва льготйирра тувру. Хъа ихь региондиъ дициб кюмек адар», – аьлава гъапIну Севедуллагь Агъабалаевди.
Шиклиъ: Севедуллагь Агъабалаевдиз (кьялаъ) «Уру-сатдин гъулан мяишатдин лайикьлу гъуллугъчи» кIуру заан ччвур тасдикь апIру документ туврайи герен.
