Апрелин 15-пи йигъан вари дюн’яйин культурайин Йигъ къайд апIура. XX аьсрин сабпи пайнаъ машгьур художник, урус культурайинси, вари дюн`яйин культурайин вакил Николай Рерих, тарихдинна культурайин гюмбтар уьрхбахъди вуйи проект гьязур дапIну, жюрбежюр гьюкуматарин кIулиъ айидарихьна илтIикIну. Думуган вари дюн’яйиъ ад айи, илимдинна культурайин вакилар вуйи Альберт Эйнштейндиз, Бернард Шоуйиз, Ромен Ролландиз, Герберт Уэллсдиз, Томас Манндиз ва жарадариз думу проект кьабул гъабхьну.
1931-пи йисан Бельгия гьюкуматдин Брюгге кIуру шагьриъ кIули гъубшу, культурайиъ кьиматлу вуйиб уьбхбан бадали йикьрар йитIбаз бахш дапIнайи вари дюн’яйин конференцияйиъ, му художникдин теклифниинди, культурайин Йигъра арайиз гъафну.
Гьамусяаьт, Урусатдиъси, ихь республикайиъра культурайиз фикир тувуз хъюгъну, жюрбежюр проектарин зиин ляхин гъабхура. Вушра, гъийин девриъ артмиш шулайи баяр-шубариз гьякьикьи культура фу-вуш улулупиш, закурин йигъан кьан хьибди. «Культурайин цирклигъ гъяйидар вуча, му ихь культура ву» кIури, бязидари чпиз ккуниб апIура, бязи мяракйириъ мяна адру сягьнйир улупура, мяълийир апIура.
Шли-вуш дурарин авторарин адар апIура, «увутIан бажаранлур адар» кIури, кьюб-шубуб мяъли гъапIу касдикан «хяд» апIру рекламйир интернетдиъ, телефонариъ ирчри, инсандиз артмиш` валин рякъ читинуб ва зегьмет дизигну ккуниб вуйиваликан гьархуз гъитра. Сад йигъандин мяълийирихьан культура за апIуз шулдар ва ялгъуз мяълийириинди культурара шулайиб дар. Искусствойин мектебар, аргъаж шулайи насил артмиш апIру Хулар адру ихь районарин гъулариан вуйи баяр-шубариз думу культура даруваликан шли пиди? Сари фу гъапIиш, гьадму текрар апIури вердиш духьнайи ихь ватанагьлийири тек-бирра баяр-шубарин хусусивализ фикир туврадар. Гьарсар бицIир зигьимлу ву, думу артмиш апIбан бадали, улихьна йисари тербиячйири, мялимари фикир туври гъахьнуш, гьамусяаьт кIажарихъди вуйи ляхни дурариз урхурайидарихъди артухъди ляхин апIуз мумкинвал туврадар.
Дербент шагьриъ айи ДДЮТ-дин коллективди, дарсарин кьяляхъ чпихьна гъюрайи баяр-шубар артмиш апIбан бадали, лайикьлу зегьмет зигура. Тешкилатдин директорин заместитель София Оганянди гъапиганси, гьамусяаьт мушваъ жюрбежюр кружокариъ 1305 балина шуру аьгъювалар гъадагъура ва дурарихъди 26 мялимди ляхин кIули гъабхура. Гьацира шагьрин гизаф серенжемар гьаму тешкилатдиъ кIули гъягъюра ва мина гъюрайи баяр-шубар серенжемариъ жанлуди иштиракра шула.
«Шагьриъ ич тешкилатдиз гъюз ккунидар гизаф а. Мушваъ мяълийир, ялхъвнар апIуз, шиклар зигуз, шахматар уйнамиш апIуз, инглис чIал дубгъуз улупура, каратэйин секция (шиклиъ) ляхник ка. Гьацира учу киш ва элгьет йигъари бицIидар мектебдиз гьязур апIурача. Учу тербия туврайидар шагьриъ, республикайиъ ва гьацира Урусатдиъ гъягъру конкурсариъ иштирак шула ва ужудар натижйир улупура. Баяр-шубариз рякъярин къайд-йир аьгъюди хьпан бадали, «Рякъярин живан инспекторар» кIуру кружокра айич. Му кружокдиз гъюри гъахьи баярикан швнур-сари гьамусяаьт рякъярин инспекторин пишера ктабгъну. Кружокдин руководитель аьхю тажруба айи мялим Лариса Рзаева ву»,
– ктибтнийи София Оганянди.
Образованиейин тешкилатди баяр-шубарин ватанпервервалин тербияйизра гизаф фикир тувра.
Гьамусяаьт учухь урхурайидар, Ватандин Аьхю дявдиъ Гъалибвал гъадабгъну 74-пи йис хьпаз гьязур дапIнайи пландиинди вуйи ляхин гъабхури, апрелин 12-пи йигъан «Дагъустандин 345-пи тюфенгчи дивизияйин аьжалсуз гьунар» кIуру, шагьрин вари мектебарира иштирак’вал апIурайи шикларин конкурсдиз гьязур шула. Гьацира дурар апрелин 22-пи йигъан «Георгиевская акция», майин 6-пи йигъан «КIваин уьрхбан вахта» митинг гъабхиди, майин 7-пи йигъан «Аьжалсуз полк» митинг-параддин кIулин репетиция гьязур апIиди, хъа майин 9-пи йигъан Азадвалин майдандиин гъягъру митинг-параддиъ иштирак хьиди.
С.Оганянди чпин коллективди баяр-шубарихъди сабхилди ветеранариз, дурарин хизанариз чпихьан удукьру кюмек апIурайиваликан, ветеранарин накьварра ужуб гьялнаъ уьрхбан бадали, субботникар кIули гъахруваликан гъапну.
Шагьрин агьалйириз, «Аьжалсуз полк» параддиз гьязур шули, Ватандин Аьхю дявдиъ гъийиху ветеранарин портретар гьязур апIуз читинвалар алахьураш, ДДЮТ-дин пишекрари кюмек апIура. Му тешкилатдиъ урхурайидари, экологияйизра фикир туври, шагьрин аьтрафариъ, гьюлин гъирагъарихъ хъайи зирзибил марцц апIура.
Софья Оганяндин гафариинди, шагьрин глава Хизри Абакаров тешкилатди гъабхурайи ляхнин натижйириин рази ву. «Хизри Мягьямедовичди ич кабинетариъ ва актовый залиъ расвалин ляхнар апIуз гаф тувну… Шагьриъ ич тешкилатдин филиаларкьана тешкил гъапIнийиш, ужу шуйи. Шагьриъ гизаф бицIидар айи Карьерин терефнаъ айидар анжагъ художествойин мектеб ва ич тешкилат ву», – давам гъапIнийи йиз сюгьбатчийи.
Дупну ккундуки, ДДЮТ-дин вари кружокар пулсуздар ву. Абйир-бабарихъдира му коллективдин ужудар аьлакьйир а. Мициб коллективдиъ артмиш шулайи баяр-шубариз уьмриъ чпин хусусивал улупуз, чпиз аьгъюб жарадариз улупуз читинди алабхъурдар. Мушваъ лихурайи мялимари Урусатдин «Голос-6» конкурсдин гъалибчи Селим Алах’яровдиинди, «Дагъустандин рюгь» конкурсдин гъалибчи Азамат Ирзаевдиинди ва жара зигьимлу баяр-шубариинди дамагъ апIура.
Вари дюн’яйин культурайин Йигъахъди газат урхурайидар тебрик апIури, культура артмиш апIбак гьарсар касди чан пай кивну ккуниваликан кIваин апIуз ккундузуз.
