Банк фици ктабгъуру?
Гьамусдин девриъ гьарсар касдин улихь банк ктабгъувалин месэла дийибгъуру. Хъа банк ккадабхъну кIуру жюрейин чIуру ихтилатарра варидариз гъеерхьнушул. Уьлкейиъ айи варжариинди банкарикан фунубдиин хъугъ’вал апIуз шулу? Зарарнан кьадар лап цIибтIан дархьбан бадали, учу учвуз, 4 гам алдагъну, рягьятди банк ктабгъуз улупидича.
Дюзди банк ктабгъбан бадали, мялуматарин дакьатарин улупбар ахтармиш апIувал лазим ву. Интернетдиъ ва мялуматарин дакьатариъ ужудар дару мялуматар гизаф аш, диди учвук гъурху кипну ккунду. Банкди гужалди реклама гъабхураш, гизафси гьаддихьан ихтиятди гъузай.
Учву ктабгъурайи банкдиъ дивнайи пул страхованиейин гъурулушдин дахилнаъ айивалиин умудлу йихьай. Эгер, фициб-вуш себеб ади, банкдин лицензия хъябкьиш, дивнайи пуликан страхованиейин агентствойи 1,4 миллион манат кьяляхъ тувди. Ичв пул кьяляхъ апIувалик умуд кади гъузуз ккундуш, саб банкдиъ 1,4 миллион манаттIан артухъ пул мидиванай.
Процентарин ставкайин гьякьнаан шартIар тяйин апIинай ва рынокдиъ айи улупбарихьди тевай. Лап аьхю процентар туврайивали банкди муштарйир уч апIурайивал улупуру. Рынокдиъ айибтIан артухъ процентар тувувал –думу кучIал ву. Банкдихьан чаз зарар шлуси ляхин апIуз шлдар. Лицензия тадабгъайиз улихьна гизаф банкари процентар тувувал за апIуру. Думу пылесос кабхьувалик гьисаб ву.
Чарасуз лазим вуйи вари документар айивал ахтармиш апIуб лазим ву. Пул банкдиъ дивбан йикьрар йитIруган, учвуз пул гъюрайивалин кассовый ордер улупну ккунду. Банкди ичв пул кьабул апIувал тасдикь апIру ордерра лазим ву. Банкдин гъуллугъчийиз учвухъди йикьрар йитIуз тувнайи ихтияр тасдикь апIурайи доверенностра, счетдиъ айи пулин кьадар улупурайи кагъазра лазим ву. Вари кагъзариин къулар ва печатар дивнади ккунду. Эгер банкди гьаму кагъзар туврадарш, Центральный банкдин «горячий линияйиз» (8-800-250-40-72) дих апIувал, ясана Интернетдин www.cbr.ru/iReception сайтдиз бикIувал лазим ву.
Банкдихьан тядиди пул буржди гъадабгъуз фици шулу?
Ухькан гьарсариз жикъи вахтназ тядиди пул лазим вуйи дюшюш алабхънушул. Гьамциб гьялатнаъ буржди пул ккун апIурайирин паспортдиинди ва пул кьяляхъ тувуз шлуваликан айи мялуматариинди финансарин бицIи тешкилатар, маважиб адабгъру вахт улубкьайиз гьяракатниинди буржди пул тувуз къарар кьабул апIуз гьязур вуйи МФО кIваин шулу. Дици буржди гъадабгъу пул кьяляхъ тувувал учвуз багьади алабхъруваликан кIваинди гъибтну ккунду. МФО-йи буржди туврайи пулиин гьар йигъан 1-2% иливура. Думу вазлин арайиъ 30-60% гьисаб шула. Гьаддиз думу жюре буржар чарасуз дюшюшариътIан ва лап жикъи вахтназтIан гъадагъну ккундар.
Дициб кредит гъадабгъруган, швнуб-саб къайдайикан кIваинди гъибтай.
Сабпиб, учву ктабгъу МФО гьюкуматдин реестриъ аш, аьгъю апIинай. Эгер тешкилатдиз МФО кIуру ччвур адарш, учву пул буржди тувуз ихтияр адру тешкилатдиин алахъначва, гьаддиз лазим гъабхьиш, ичв ихтиярар уьрхюз хьибдар. Центральный банкдин CBR.RU сайтдиъ, финансарин рынокар кIуру пайнаъ финансарин рынокдин иштиракчйирихъ гюзчивал гъабхру, «микрофинансирование» пайназ лигай. Реестр «микрофинансированиейин субъектар» кIуру пайнаъ тувна. CBR.RU сайтдиъ муштарйириз кредитар тувбан пайнаъ кьялан жюре процентарикан аьгъювалар тувру мялуматаринна аналитикайин материаларин таблица тувна.
Кьюбпиб, МФО-йин сайтдиъ, вахтназ иливнайи процентарра кади пул кьяляхъ тувуз учвуз айи мумкинвалар калькуляторихьди гьисаб апIинай. 2017-пи йисан сабпи январилан башламиш дапIну, тувнайи кредитарин буржар буржди гъадабгъу пултIан шубуб ражари артухъ дубхьну ккундар. Эгер учву буржди 10000 манат гъадабгънуш, кьяляхъ 40 агъзур манаттIан артухъ тувну ккундар.
Шубубпиб, йитIнайи йикьрариъ аьлава шартIар, мисалназ, йикьрар йитIбан комиссия, ясана страховка тувувал улупнаш, лигай.
Юкьубпиб, йикьрариин къул зигайиз, учву гъадабгъурайи кредитдин кьиматназ сабсан ражари лигай. Къанундиз асас вуди, думу йикьрарин сабпи машнаъ арчул терефнаъ айи заан мурччваъ дибикIнади ккунду. Дидин кьадар ПСК-йин рынокдин кьялан гьисабнан шубуб пайнакан саб пайтIан артухъ вуди ккундар.
Ихтият йихьай: кибертIафлар
Гъийин уьмур банковский картйир ва электронный гьисабар адарди фикриз хуз шулдар. Хъа гьаддихъди сабси, дурар ишлетмиш апIувал артухъ шули, виртуальный тIафларин кьадарра гизаф шула. Ичв гъазанжарихьна рякъ ачухъ хьпан бадали, тахсиркрариз банковский картайин реквизитар, нумра ва эйсийин фамилияна ччвур, ишлетмиш апIуз улупнайи вахт, дидин гьякьлувал тасдикь апIру код, картайин асккан машнак кайи шубуб цифра ва гьацира пин-код лазим ву. Гьаму мялуматар жиниди уьрхбан бадали, пин-код бикIруган, думу жарадариз дярябкъруси дибикIну ккунду. Гьацира, картайин гьяракатарин гьякьнаан мялуматар гъюри дебккуб ва харжарин гьякьнаан мялуматар тувру интернет-банкинг ишлетмиш апIуб лазим ву. Мидланра савайи, терминалихъна гъафиган, дидин клавиатурайин зиин аьлава авадлугъар, мисалназ, иливну – алдабгъру кучIлин клавиатура алш, фикир туври, жвуван картара уликк дюбхну ккунду. Эгер терминалиан пулин отказ гъафиш, чек тIалаб дапIну ккунду.
Интернетдиан фукIа гъадабгъури гъахьиш, думу сайтдин адресназ дикъат фикир тувну ккун, фицики гьякьлу сайтдин адреснан цIарнаъ интернетдиан гъадабгъу мутмуйихъан пул тувруган, ижмишнаан уьрхювалин лишан — жюлег кади шулу. Эгер ичв карта хъябкьна кIури, мялумат гъафиш, банкдиз, картайик дибикIнайи нумрайиз зенг дапIну, себеб аьгъю дапIну ккун. Картайин гьякьнаан мялуматар саризра мутуванай, учвухъди телефондихъан улхурайир банкдин гъуллугъчи вуза гъапишра.
