Аьдат вуйиси, гьар йисан чвну гъулан мяишатдин тешкилатариъ йис фици ккудубкIнуш, хутIлар-багълариан фицдар бегьерар гъадагънуш, натижйир йивури, гъюру йисаз планар тартиб апIури шулу. Гьелелиг, уьмуми республикайин тялукь натижйир йивуз ухди ву, гьаз гъапиш хутIлариъ ва багълариъ битмиш гъапIу вари бегьер уч дапIну ккудубкIнадар. Хъа Дербент райондиъ гъулан мяишатдин итIру сурсатар уч апIбан натижйирикан ич мухбир Умгьанат Сулеймановайиз райондин сельхозуправлениейин кIулиъ айи Юсиф Герейхановди ктибтну. Дурарин сюгьбат жикъиди исихъ чап апIурача.
– Юсиф Муслимович, ццийин йис гъулан мяишатдин цирклиъ ужуди гъябгъюра ва Дербент райондиъ гъулан мяишатариъ итIру сурсатарин бул бегьер гъабхьиваликан хабрар а. Думу хабрар гьякьлудар вуйин?
– Ав, думу хабрар дугъридар ву. Улихьди ихь яшлуйири гьамци кIури шуйи: «Ухьуз айи кевшенар тартиб дарапIувал гуннагь ву». Ав, ихь жилар – ихь девлет, ихь уьмур ву. Дурар тартиб апIури, ухьу ихь хизандинра, ихь гьюкуматдинра дуланажагъ за апIурахьа. Ихь республикайин кевшенариъ, иллагьки Кьибла Дугъустандиъ, фундар мягьсуларинра бегьер битмиш апIуз шулу. Гьавайин шартIар ужудар гъахьиш, ихь республикайин гьясилдрари ккадацIу гъулан мяишатдин итIру сурсатарихъди вари Дагъустандин агьалйирра тямин дапIну, дурар Урусатдин жара регионариз масу тувузра гъахуз шулу. Мисал вуди арфани ва памадур гъадагъурхьа. Думу мейвйир Дагъустандин кьибла терефнаъ лап ужуди гьясил апIура, хъа мурар уч апIбан аьхиримжи натижйир сентябрь вазлитIан пуз шулдар. Гьамусдиз 3280 гайиан 151536 тонна жюрбежюр мейвйир гьясил дапIна. Келем – 6225 тонна, картфар 20 гайиан – 5226 тонна уч дапIна, гьеле кьутIарин бегьернан натижйир дупнадар, дурар бегьемди уч дапIнадар. Цци думу мейвайинра ужуб бегьер битмиш гъабхьну.
Къайд апIуз ккундузузки, эгер гележегдиз вуйи план адарш, гъийин гьясил апIбан къайдайиинди жил тартиб дапIну, гъазанжар гъадагъуз шлуб дар, яна цIийибтIан-цIийиб абгури, таза технологйир ишлетмиш апIури, жил либхуз чарйир дагну ккунду. Хъа улихьна йисариз табиаьтдин дигиш’валарихъди аьлакьалу вуди, мягьсулариз къурагьвалиан зарар шуйи. Гьясиллувализ ужудар дару вахтарра шуйи, бегьериз цIа йивуйи. Хъа гьамус гъулан мяишатдин сурсатар теплицйириъ гьясил апIувал хайирлу ляхин дубхьна. Теплицйир арайиз гъафихъан мина инсанариз гизаф гъулайвал дубхьна, фуну мягьсулар, мейвйир гъурзишра, дурар теплицайи табиаьтдиъ шулайи дигиш’валарихьан – манишнахьан, аьхълушнарихьан – уьрхюра. Душван манишнан ва аьхълушнан дережа сабсиб ву.
– Хъа йимишар уч апIбан гьял фициб ву?
– Дупну ккундуки, ужуб хъайивал апIури, лазим вуйи серенжемар кIули гъахури гъахьиш, заан бегьер гъадабгъуз айи мумкинвалар аьхюдар ву. Ццийин йисан ихь республикайин кьибла терефнаъ йимишарин заан бегьер битмиш гъабхьну: 220 тонна жвугърийир, 406 тонна мишмишар, 260 тонна вичар, 650 тонна укIу худар, 30 тонна аьмлюхъяр, 125 тонна жихрар уч гъапIну. Гьеле улихь йимишар уч апIру варитIан гъизгъин вахт хьми, имбуну натижйирихъди октябрь вазлин аьхириъ таниш апIидихьа.
– Юсиф Муслимович, яв гафариинди, ухьухь цци гъулан мяишатдин вари цирклариъ ужудар бегьерар гъадагъура. Хъа базрариъ масу туврайи йимишарин ва мейвйирин кьиматар йигълан-йигъаз гьаз за шула?
– Му суалназ узу жикъиди жаваб тувдиза. Гъийин девриъ вари уьлкйирин ругар, яна гъулан мяишатдин итIру сурсатар гьясил апIурайи карханйир хусуси касарин хусусиятнаъ а. Гьарсаб теплицайиъ гьясил гъапIу гъулан мяишатдин сурсат дидин эйсийи чаз ккуни кьиматназ масу тувру. Гьаз гъапиш, дугъу думу сурсат фициб жафа зигбиинди битмиш гъапIнуш, ухьуз аьгъдархьуз.
Ва гъи думу теплица тикмиш апIру касдизра вари думу ляхин тешкил апIувал багьа кьиматназ алабхъуру. Хъа дугъу чав ахьу харжарин кьиматра кьяляхъ гъадабгъну ккунду. Ва гьарсар кас чав масу туврайи гъулан мяишатдин сурсатарин хусуси эйси ву, гьаддиз ухьхьан дугъаз саб гафра пуз шуладар.
Ав, дугъриданра, Юсиф Герейхановди кIурайиганси, гьарсар кас чав гьясил гъапIу яр-йимишдин, мейвйирин эйси ву, ва дугъу, ахьу харжариз лигну, кьиматар чав тяйин апIура. Хъа вушра, багъри республикайиъ гьясил гъапIу йимишарин, мейвйирин кьимат харижи уьлкйириан духнайидаринтIан зади вуйиган, муштарйириз думу ляхин гъагъиди рябкъюру…
