Гьаму йисан Урусатдиъ сабпи ражари вуди мектебдиз кьюб миллиондихьна бицIидар гъушну. ИкибаштIан, вари абйир-бабар му шадлугънан йигъахьна улихь ккимиди гьязур гъахьну. Мектебдиз гъягъюз хъюгъю вахтна бицIириз фициб кюмек лазим вуш, аьгъювалар гъадагъбан рякъюъ абйир-бабари веледдиз фицдар насигьятар тувну ккундуш ва жара суалар хьади учу Республикайин психологияйин кюмек тувру центрин бицIидарин психолог Лаура Мещеряковайихьна илтIикIунча. Гьаму макьалайиъ жвув ва ичв велед мектебдиз гъягъювалихьна эдеб жигьатнаан фици гьязур шулуш, бицIир фицдар гафариинди гъавриъ тIаъруш, гьар йигъандин цIийи къайдайихъди фици вердиш шулуш, ктибтидича.
Психологарин гафариинди, бицIир сабпи классдиз гъушиган, абйир-бабари саб фициб-вуш гъулайсузвал гьисс апIуру. Думу хизандиъ гьамусдиз айи къайда сацIиб дигиш шулайивалихъди аьлакьалу ву. Эгер бицIириз мектебдиз гъягъюз ккундуш, дугъан аьгъювалар гъадагъбахьна аьшкь аш, хизандиъ чIуру гьиссарра ухди терг хьиди.
Лаура Мещеряковайи къайд гъапIганси, абйир-бабари сентябрин ваз ккебгъайиз сабпи йигъари бицIир мектебдиз шли хъади гъягъюруш ва дарсарин кьяляхъ думу хулаз шли хъади гъюруш, хулаз тувнайи ляхин тамам апIуз кюмек шли апIуруш ва гьацдар жара арайиз гъюрайи месэлйирин гьякьнаан йикьрар дапIну ккунду.
«БицIириз дарсар гьязур апIуз йишв жара апIинай. Эгер хулар бицIидар вуш, гьадму сабнуб хулан мурччваъ бицIи стол дивну, йишв улупуб чарасуз лазим ву. Кухняйин столихъ вушра дарсар апIри, хъа «Сабпи классдиъ гьапIру йишв?» – му жюрейин гафар хизандиъ бицIидариз затра ерхьури ккундар.
БицIириз дадайинна адашдин учв мектебдиз гъягъюрайивалихьна маракьлувал айивал, чакан фикир кайивал улупуб важиблу ву. БицIирин гьарсаб гафназ фикир тувай. Ичв ляхнар сацIиб ярхла дапIну, веледдихъди: «Гъи мектебдиъ варитIан фу кIваинди гъубзунвуз?», «Мектебдиъ, классдиъ шлихъди таниш гъахьунва?», «Яв дустариз фужар кIуру?», «Мялимди фу ктибтунчвуз?», «Танафусдин вахтна гьапIри гъахьунчва?» – гьаму жюрейин ва жара суалар туври, сюгьбат гъабхуз вахт абгай. Сабпи йигъари мициб сюгьбат бицIириз лап важиблу ву», – кIура Лаура Мещеряковайи.
Психологдин гафариинди, бицIир хулаъ айи адашна дадара чпин йигъандин къайда гьюдюхювалихьна гьязур духьну ккунду. БицIидарин багъ – му жара къайда ва жара вахт ву. ГвачIнинган сяаьт миржибдиъ бицIидарин багъдиз гъуху бицIир, хябяхъган сяаьт йирхьубдиъ душв’ан адагъуру. Сяаьт урчIвубдиъ ахуз ккаъру. Хъа гьамус цIийи коллектив, дарсар, гъалабулугъвал… БицIир йишвну кьаназ даърахуб ва гвачIнинган сабпи дарсназ хътрергуб мумкин ву. Дугъаз фици кюмек апIуру? Хизандиъ аьдатар ади ккунду. Мисалназ, бицIир ахайиз, дугъан ахниин деъну, дугъахъди сюгьбат гъабхувал. Дугъаз китабдикан ихтилат вая махъв урхувал… Гьарсаб хизандиъ чан хусуси аьдатар ади ккунду.
«КIваинди гъибтай, би-цIиризси, мектебдин серенжемар, цIийи инсанар дугъан абйир-бабаризра сабпи ражари алахьура. Хайлин йисариз вуйи аьлакьйир дуствалиинди йитIуз чалишмиш йихьай. БицIир гъвалахъ хъади вая дугъаз ебхьури, мялимдихъди арайиз гъафи месэлйир гьял дапIну ккундар. Жара абйир-бабар багахь хьади мялимдихъди ичв веледдин гьякьнаан муулханай, ва думу ужуз апIру гафар пуб затра хай шулдар. Ичв арайиъ айи аьлакьйирикан жара инсанариз мялум хьуз мигъитанай. Мялимдихъди гафар апIбан бадали, дугъан гъвалахъ жара инсанар хътру вая ичв сюгьбат дурариз деребхьру вахт абгай.
Эгер ичв уьмриъ мектебдин гьякьнаан вуйи гьиссар рази шлудар, шадвалиндар дарш, ичв тажрубайихъди велед таниш мапIанай. Дугъан уьмур жараб ву. Дугъу чан хусуси уьмриз гам алдабгъну. Уьмрин жюрбежюр дюшюшариъ абйир-бабари чпи фици гъахураш лигури, веледари гьаддихъан чпиз нумуна гъадабгъуру. КIваз тясир апIру гъагъи дюшюш арайиз дуфнаш, думу, сабур ва фикир дапIну, аьхюдариси гьял апIинай. Гьяйифки, хайлин дюшюшариъ абйир-бабари чпи назвал кайи бицIидарси гъахуру. Хъа миди аьгьвалат анжагъ пистIан апIудар. Абйир-бабарихъди вуйи сабпи собраниейиъ социальный сетарин гьякьнаан вуйи месэлйирра гьял апIуз чалишмиш йихьай. Велед гъягъюрайи мектебдин саки вари мялимарихъди ва психологдихъди мани аьлакьйир уьрхювал важиблу ву. КIваинди гъибтай, учву думу аьлакьйир саб вазлиз ваъ, хъа 11 йисаз йитIурачва», – аьлава гъапIну психологди.
