Уьмриъ адмийириз, чIиви табиаьтдиз хайир кайи ляхнар апIрудариз ужудар инсанар кIуру. Ужувлан ляхнар харжи, кIваъ чIуру кьаст айи касдихьан апIуз шулдар. Эгер жилиин али вари инсанар ужудар гъахьнийиш, зиртIаригъра тIумтIар гъиршуйи, кIури шуйи яшлу касари. Пашмандиси къайд апIуз ккундузуз, дюн’яйиъ чIуру кьастнан инсанар имиди, ухьхьан ихь веледар кIваз рягьятди хул’ан адауз шулдар. Хъа гьаммишан бицIирин кьяляхъди гъягъюзра шулдар, дурар чпин кIул’инди фикир апIури вердиш духьну ккунду. Гьаддиз гьарсар абайи ва бабу бицIир хул’ан адаъруган, чпин велед Аллагьдиина аманат апIуру.

 

Магьа ццийин урхбан йисра ккебгъну. Думу йигъ асас вуди сабпи классдиз гъягъюрайи бицIи баяр-шубариз ва дурарин абйир-бабариз аьхю машкварси шулу. Узу гьамусра 1-пи сентябриъ мектебдиз гъягъюрайи бицIидариз лигури шулза. КIваъ чIуру фикир адру, дадайин хил дибисну, думу деебтуз даккунди мектебдиз гъягъюрайи бицIидар гъяркъиган, юкIв шад шулу. Дурариз, гучI мапIанай, думу йишв варитIан хатIасуз йишв ву, вари ужу хьибди, мектебдиъ учвуз гиран ктапIру кас хьидар, душваъ учвуз аьгъювалар, ужуб тербия тувди, уьмриъ ужубна харжиб жара апIуз улупиди, пуз ккун шулу. Хъа гьяйиф, уьмриъ шулайи чIуру гьядисйири ихь гафар батIул апIура.

2004-пи йисандин 1-пи сентябрь вари халкьдин кIваин илми. Думу йигъан 30-тIан артухъ террористарикан ибарат вуйи дестейи Бесландиъ урхбан йис ккебгъбаз бахш дапIнайи линейка кIули гъябгъюрайи 1-пи нумрайин мектеб кьялаъ тIапIнийи. Террористари линейкайиъ иштирак’вал апIурайи бицIидар, мялимар ва абйир-бабар – вари 1128 кас – мектебдин спортзалиъ тIаъну, я шид, я ипIруб тутрувди, шубуд йигъан дидисну имийи. Улулубкьу касдиз аьгъю даршул, террористари бицIидар дидиснайи абйир-бабари думу йигъар фици адаънийкIан?! Угъраш тахсиркрари бицIидар деетуз разивал туври гъахьундар, дурари бицIидар, мялимар йивну йихбахьан гучIури, къанун уьбхру органари мектеб азад апIбан гьяракатар ккергърадайи. 3-пи сентяб-риъ лисунганси мектебдиъ тIуркIувалин, яракьариан йивбарин сесер гъахьнийи. БицIидар азад апIбан бадали, къанун уьбхру органарин гъуллугъчйири хусуси метлеб айи операция ккебгънийи. Террористарра, яракь дипну, мектебдиан удучIвбанди гъахьундар, женг ккебгъну. Мектебдин спортзалин цалиъ гъабхьи аьхю урхънаан, унчIвариан бицIидар, дишагьлийир утIурччвуз хъюгънийи.

Гьамциб вягьшивалин тахсиркарвалин натижайиъ 334 кас, гьадму гьисабнаан 186 бицIир, гъийихнийи. Кьувватнан гъурулушарин ва МЧС-дин гъуллугъчйириканра йивну гъийихдар айи, 810 касдиз жюрбежюр гъа-гъишнан зийнар гъахьнийи.

Гьаму гьядисайин кьяляхъ, гизаф йисари сабпи сентябрь машквран ваъ, хъа кIару, пашман йигъси гьисаб апIури гъахьнийи. Урхбан йис ккебгъруган, гизаф йи-швариъ линейка гъабхури имдайи. БицIидар линейкайиз уч апIувалин аьдат ккубтIнийи. Бязи абйир-бабари мектебдиз бицIидар 1-пи сентябриъ ваъ, хъа 2-пи, 3-пи сентябриъ хъади гъягъювал ккебгънийи. Мектебариъ гъаравлар дер-ккуз хъюгъну.

Хъа бязиган гъаравларихьанра ихь бицIидарин хатIасузвал уьбхюз шулдар. Гьаму йисан 11-пи майдиъ Казань шагьрин 175-пи мектебдиъра пашман гьядиса гъабхьнийи: 19 йисаъ айи Ильназ Галявиев яракьра хьади мектебдиз дуфну, тюфенгиан инсанариз йивуз хъюгъну. Натижайиъ 10 кас йивну гъийихну, 20 кассан больницайиъ ккаъну.

Жюрбежюр серенжемар гъахруган, узу Бесландин террориствалин гьюжмиан чIивиди удучIву, терактариъ чпин веледар гъийиху, жара терактар чпин улариинди гъяркъю инсанарихъди таниш гъахьунза. Дурарин улариъ гьаргандиз пашманвалин шил гъубзну. Дурар фукьан шаду серенжемариъ иштирак гъахьишра, дурарин гьадмугандин кIван зиян сагъ шлуб дар.

Мицисдар вягьшивалин тахсиркарвалар апIрудариз террористар кIуру. Терроризм – инсанар йивну йихури, дурар гирав вуди дисури, инсанар гьарган къурхулувалиъ дерккбан бадали, гъабхурайи ляхин ву. Террористари, гьюкмин къарарар кьабул апIувализ илзигури, чпин мурдал, алчагъ ляхнар гьарган хабарсузди кIулиз адагъуру. Террористари гизафси ислягь ватандашарихъди – дишагьлийирихъди, бицIидарихъди женг гъабхуру. Терроризмдин натижайиъ фукьан гизаф бицIидар ва дишагьлийир гъийихиш, тахсиркрар гьаддикан гизаф разиди шулу, фицики саб тахсирра ктру дишагьлийир ва бицIидар йихували жямяаьтлугъдик наразивал, гъалабулугъвал кипру .

Ихь уьлкейиъ терроризмдиан варитIан гизаф Дагъустандиз зарар гъабхьну гъапишра, йиз кучIал даршул. Республикайиъ жюрбежюр динар хъаъру, чпик саб тахсирра ктру гизаф инсанар йивну гъийихну. Терроризмдин заваликан зарар дархьи хизан ихь республикайиъ адаршул. Гьаддиз террористар варидариз даккунди ву, террориствалин гьяракатариъ чпин багахьлуйир гъийиху агъзрариинди инсанари думу вягьшйириз агьрар апIуру.

Урусатдин Федерацияйин Уголовный Кодексдиъ террориствалин ляхин гъабхрудариз ижми жаза улупна. Хъа ухьу кIваинди гъибтну ккунду: агьалйирин кюмек дарди, гьюкуматдиз терроризмдиин гъалиб хьуз читинди ву. Гъахьи пашман гьядисйир ахтармиш гъапIган рябкъюрайиганси, эгер инсанари хатIасузвалин уьлчмйир кьабул апIуйиш, гизаф пашман гьядисйир кIулиз удудучIвди гъузуйи. Гъи Урусатдин гьарсар ватандашдиз, гьадму гьисабнаан мектебдиз гъягъюрайиризра, хусуси ва жямяаьтлугъ хатIасузвал уьбхбан аьгъювалар ади ккунду.

Ухьу терроризм айи девриъ яшамиш шулайиваликан кIваинди гъибтувал чарасуз лазим ву. КIваинди гъибтувал – му читин аьгьвалатнаъ гучI дарапIди, фикир дапIну, ликар алдагъувал ву: террориствалин ляхин кьяляхъ апIуз шлуганси дарш, наан хатIасузди жин шулуш, наанди гьергруш, телефондин фициб нумрайиз дих апIуруш, аьгъюди ккунду. Инсанди гьич саб вахтнара гучI дапIну ккундар, хъа му-гъаятвал уьбхювал гьарган лазим ву.