РФ-дин зегьметнан министерствойин улупбариинди, уьлкейин 24 йис яш дубхьну адру гьарсар йицIубпи агьали я саб йишваъра урхури, я лихури вая ляхин абгури адрур ву.

Аналитикайин «Research Me» агентствойин гьерхбариан ашкар гъабхьиганси, 80% жигьилариз, чпин ляхин гатIабхьну, блогерар хьуз ккунду. Дурарин аьхюбсиб пай 16-24 йисаъ айи жигьилар ву. Яраб, ухьу нафакьатчйирин (иждивенцйирин) насил тербияламиш гъапIнийин?

 

Лихуз даккни жигьиларихъди аьлакьалу месэла, Урусатдиъси, США-йиъра, Евросоюздиъра ва-ритIан учIрударикан саб ву. Европайин бязи уьлкйириъ саб йишваъра лихури адру жигьиларин кьадар саки 70%-дихьна дуфна. Европайин жигьилар гьаммишан ляхин апIбахьна, жигьилди имиди швуваз гъягъбахьна вая хизан ккебгъбахьна гьязурди дар. Му сабпиб. Кьюб кIуруб – жигьилариз, ляхин цIибди тамам апIури, аьхю маважиб ккунду. Хъа ляхин тувру кас тажруба адру жигьилиз аьхю кьадарнаъди маважиб тувуз гьязурди адар. Гьаци вушра, ригъ алабхъру терефнан уьлкйириъ официальный къайдайин дару ляхнин йишвар ва пишйир а. Гьаддиз душвариъ жигьиларин зегьметнан «кIару рынок» гьяракатнаъ убчIвна.

Урусатдиъ 15-19 йис яш дубхьнайи 7,2 миллион ва 20-24 йис дубхьнайи 6,7 миллион жигьилар гьисабнаъ а. Варидариз ляхнар гьуркIрадар.

Му месэлайин гьякьнаан узу ихь ватанагьли, Табасаран райондин ЧIвурдаф гъул’ан вуйи, гьамусяаьт РД-йин жигьиларин ляхнариз лигру министерствойин дахилнаъ айи республикайин жигьиларин Центрин кIулин пишекар Аьлимурад Аьлибеговдихъди сюгьбат гъубхнийза. Дугъан фикриинди, гьамусдин абйир-бабари чпин веледариз зат азад вахт гъибтрадар. Мектебдин кьяляхъ аьлава дарсариин, жюрбежюр кружокариин, фикир артмиш апIру секцйириин, ялхъвнариин вая спортдин жюрйириин машгъул хьуз гъитра. Дурариз думу секцйир ккундуш-ккундарш, гьерхрира дар. 

«Улихьди мектебдин кьяляхъ бицIидари кючейиъ чпиз ккунибкьан вахт адапIуйи. Абйир-бабариз дурар наан ашра, хабар шулдайи. Гьамус бицIидар абйир-бабарин ижми гюзчиваликк кка. ИкибаштIан, девирра дигиш гъабхьну, инсанарра. Гьаддиз жигьиларихьан тажруба гъадабгъузра шуладар. Тажруба байвахтнахъанмина жвуван гъалатIариан гъадабгъруб ву. Хъа деврин абйир-бабари баяр-шубариз дициб мумкинвал гъибтрадар. Гьаммишан абйир-бабарин гюзчиваликк вердиш гъахьи, саб вахтнара дилиху бязи жигьилариз сабпну ужуб заан гъуллугъра, аьхю маважибра ккунду. Хъа саб жюрейинра ляхин аьгъдру касдиз аьхю гъуллугъра, маважибра шлуб дар, аьхир.

Гъи зегьметнан рынокдиъ жвув артмиш апIбан бадали, вари шартIар яратмиш дапIна. Амма жигьилариз думу ляхнар ккундар. Совет девриъ фунуб вушра пише гъадабгъу кас ляхнихьди тямин апIури гъахьну. Думуган ляхин адарш, тахсир жигьилинуб ваъ, гьюкуматдинуб шуйи. Гъийин жигьилариз дици пуз шулдар. Ляхин адарин – тахсир анжагъ лихуз даккни жигьиларинубтIан дар.

Сабсан месэлайикан пуз ккундузуз. Гьамус бязи жигьилариз офисариъ вахт гьапIуз ккундар, дурариз жюрбежюр яратмиш апIбан рякъяр кьабулди ву. Деврин технологйирин кюмекниинди, гизаф жигьилариз дивандиин деъну имиди гъазанмиш апIуз мумкинвал гъабхьну. Шли-вуш видеоблогар гъахура, шли-вуш Инстаграмдиъ шиклар итра. Социальный сетарин кюмекниинди гъазанмиш апIурайидар а. Бажаранвал кайи бязи жигьилари чпин блогервалин маракьар пишейиз илтIикIура. Амма Интернетдиъ думу касдин видеоблогарихьна вуйи маракьар инсанарин терефнаан яваш гъахьиган, думу жигьилар я ляхин, я пул адарди гъузра», – кIура Аьлимурад Аьлибеговди.

Ав, Аьлимурад гьякь ву, бязи абйир-бабариз чпин веледар, заан образование гъадабгъну, саб пишейин эйсйир вуди ккунду. Амма абйир-бабарин ва веледарин маракьар гьарган сабсдар шулдар. ИкибаштIан, кIваз хуш дару гъуллугънаъ лихузра аьшкь шулдар. Мушваъ ужударси, харжи терефариканра фикир дапIну ккунду. 

«Абйир-бабарин терефнаан кьадарсуз гъайгъу зигувал айиган, хизандиъ муфтахурвалра (тунеядство) арайиз гъюру. Бай-шуран ляхнихьна вуйи янашмиш’вал ва чахьан кIул’ин лихуз удукьувал хизандиъ мюгькам дубхьну ккунду. Гъи зегьметнан рынокдиъ фукьан ккундушра ляхнар а, амма аьхю маважибар кайидар ва дамагъ апIуз шлудар дарувалиан жигьилари дурар ктагъурадар», – гъапну Аьлимурад Аьлибеговди. 

Йиз фикриан, жигьилариз лихуз даккнивалин мес-эла гъи ухьухь а. Хъа, гьаддихъди сабси, ухьу шагьриз удучIву вахтна, шикил жараб ву. Жигьилар туканариъ, базрариъ, кафйириъ лихура. Ихь арайиъ аьхю маважибарихъ хъергну адру жигьиларра а, анжагъ улхуб дурарикан гъябгъюрадар.