Сентябрин 22-пи йигъан Урусатдиъ социальный сетарин реестр арайиз хуз хъюгъну. Думу реестр арайиз хувал ‒ 2021-пи йисан сабпи февралиъ адабгъу, социальный сетарин зиин гюзчивал дебккбан гьякьнаан вуйи къанун (ФЗ-№530) уьмриз кечирмиш апIбан саб пай ву.

 

Реестрин дахилнаъ тIау интернетдин дакьатар гьамус чпи ахтармишар тялукь гъахуз ва чпин машариъ чап дапIнайи мялуматарихъан жавабдарвал гъабхуз буржлу апIура.

Къанундиъ, инсанди чав учв йикIуз дих апIбан гьякьнаан пис илзигувалин мялуматар социальный сетариъ инсанариз, мешребсуз гафар дикIури, гюн тутрувувал (кибербуллинг), зулум апIувал ва жара лазим дару шей’ар кайи видеоконтент, уьмриъ жара хатIалу гьяракатарикан мялуматар туврайи макьалйир аш, дурар гьяракатниинди ктIубшвбан бадали, цIийи дигиш’валар тIаъна.

Социальный сетариъ нукьсанвалин, хатIалу контентдин кьадар интернетдиъ дуснайи касари чпин машариъ яркьу апIури, артухъ шулу. Гъуху ахтармишариз асас вуди, Урусатдин 43 миллиондиинакьан агьалйириз гьадму жюрейин мялуматар рякъюра, ясана чпи гьадму жюрейин мялуматар тарагъру социальный сетариъ ачмиш дапIнайи дестйирин дахилнаъ а (гьадму кьадарнан хьуб пайнакан саб пай, 8,5 миллион кас, набалугъар ва бицIидар ву). Гьадму кьадар Рунет ишлетмиш апIру вари инсанарин гьацI пайтIан жизби цIибди ву. 2020-пи йисан февралин вазлиъ Интернет ишлетмиш апIурайи, урус чIал апIру агьалйирин кьадар 96,7 миллиондиина удубчIвну (гьар йигъан 90% сетдиъ учIвра). Урусатдин 60% агьалйири чпиз интернетдиъ кибербуллинг алабхъурайиваликан кIура (гьадму кьадарнан аьхюну пайну гъапиганси, дицисдар макьалйирин кьяляхъ бедендин кефйир чIур шулу).

Гьамусяаьт социальный сетарин реестриъ Facebook, Twitter, Instagram, Tik Tok, Likee, Youtube, «В контакте» ва «Одноклассники» а.

Къанун адабгъруган, Урусатдин пишекрари харижи уьлкйирин, асас вуди Германияйин, тажруба гьисабназ гъадабгъну. Германияйиъ думу жюре къанун ва реестр кьувватнаъ ади швнуд-сад йис ву. Гьадму жюре къанунар Британияйиъ, Францияйиъ а, цIиб улихьнаси Турцияйиъра кьувватнаъ убчIвну.