Табасаран райондин ярквран мяишатдин гьисабариъ айи аьтрафарин кьадар вари сабишв’инди 24150 гектар ву. Гьадму кьадарнакан 21530 гектариъ яркврар а. Дурарин гъайгъу ТIиварин, Хюрккарин ва СиртIчарин мешебеглугъари зигура.
Табасаран райондин ярквран мяишатдин кIулиъ айир Амир Гьяжимутелимов ву. Му гъуллугънаъ думу 1978-пи йисхъан мина лихура. Зегьметнан ветеран, Дагъустандин табиаьт уьбхбан лайикьлу гъуллугъчи, РФ-дин ярквран мяишатдин гьюрматлу гъуллугъчи ву. Гьамкьан йисарин арайиъ райондин ярквран мяишатдиъ ляхин апIурайи дугъу, наан фициб гьар-кюл хьаш, наанди читин рякъяр аш, уьлчIюкIнайи улариинди улупур кIури, фикир вуйиз.
Узу «Табасарандин мешебеглугъ» ГКУ-йин кIулиъ айи Амир Гьяжимутелимовдихъди цци Табасаран райондин ярквран мяишатдиъ кIули гъуху ляхнарикан сюгьбат гъубхунза.
Амир Аьлимирзаевичди туву мялуматариинди, думу кIулиъ айи мешебеглугъди Дагъустан Республикайин ярквран Комитетди 2021-пи йисаз тартиб дапIнайи пландиъ улупнайи саки вари серенжемар тамам дапIна. Мидланра гъайри, Табасаран райондин ярквран мяишатдиъ цIа кабхъувализ аькси уьлчмйирин къарарра, райондин глава Мягьямед Къурбановди къул дизигну, гьеле мартдин вазлиъ гьязур дапIну, ляхник кипна.
«Ярквран мяишат цIа кабхъбан дюшюшарихьан уьбхбан бадали, учу гьар йисан хайлин серенжемар гъахурача. Магьа ццира, дурар тамам апIури, райондин яркврариъ цIа ккабхъиш, думу йишвахьна саб читинвалра адарди гъягъюз шлу 80 километрин 8 рякъ гъапIунча, чпин хушниинди дуфнайи 156 касдикан яратмиш дапIнайи 12 десте ва Юсуф Базутаевдин ччвурнахъ хъайи ТIиварин кьялан мектебдиъ урхурайидарикан ибарат вуйи мешебеглугъра тешкил дапIнача. Гьаму ляхнарихъди сабси цIа кабхъувалиан яркур-кюлиз шлу зарарнакан, яркврар цIихьан дюрхну ккунивалин гъаврикк ккаъбан бадали, инсанарин арайиъ пропагандайин ляхнарра кIули гъабхурача. Гьаци вуйивализ лигну, цци райондин яркврариъ цIа кабхъувалин дюшюшар арайиз гъафундар. Хъа яркврак цIа кабхъувалин асас тахсиркар инсанар чпи ву – рягьятвал гъадабгъуз чIат-чIурдиз дустарихъди, хизандихъди гъушган, чпи кабхьу цIа ктIутIубшвди гъибтували яркврариз хайлин зарар тувра. Зарар шулайиб анжагъ саб яркур дар, цIа кабхъган, гьадушваъ яшамиш шулайи хайлин гьяйванатар, гъушар, жюрбежюр гьяшаратар йихуру. Гьаддиз, гьаму жюрейин гъалатIар деетбан бадали, учу инсанар гъаврикк ккаърача», – ктибтура «Табасарандин мешебеглугъ» ГКУ-йин кIулиъ айири.
Сюгьбат давам апIри, Амир Гья-жимутелимовди мялум гъапIганси, «Табасарандин мешебеглугъ» ГКУ-йи хьадну яркврариъ цIа кабхъуз мумкинвал айи вахтари душвариъ гъаравулвал апIбан планра тартиб дапIна. Гьадму пландиинди, мешебегйири нубатнахъди яркврариъ гъаравулвал апIура. ЦIа кабхъиш, дидкан дишлади «Табасарандин мешебеглугъ» ГКУ-йиз мялумат тувру пунктар Хюрккарин мешебеглугъдиз дахил шулайи, НичIрас гъулан багахь хьайи ягъли дагъдиин ва Ягъдигъарин гъулахъ хъайи телевышка дивнайи йишварихь, лазим вуйи алатарихъдира тямин дапIну, гьязурди а.
«Къайд апIуз ккундузузки, учу гьар йисан цIийир кахьуз мумкин вуйи йишварихьна техника гъябгъюз ря-къярра апIурача. Магьа цци 2 километ-рин цIийи рякъ гъапIунча, улихьна йисари дапIнайи 3 километрин рякъ рас алапIунча, яркврарихьан гъулан мяишатдин жиларихьинди цIа тарарабгъуз тикмиш дапIнайи 6 километрин цIийи архар ва 50 километрин йирси духьнайи архар укI-кьалихьан марцц гъапIунча. Гьаддихъди сабси, 30 гектар жилариин ургури гъахьи укIар-кьаларин хъархъсарин цIа ярквраризди тарарабгъбан бадали, думу ляхинра ич гюзчиваликк уьбхюри гъахьунча. Мидланра гъайри, райондиъ айи 24150 гектарин яркврариъ, дурар цIихьан уьрхбан бадали, мониторинг гъубхунча», – мялум гъапIну Амир Гьяжимутелимовди.
Табасаран райондин кIулин мешебегийи ярквраъ цIийир алаъбакан, шакв кабхьнайи, уьзур кайи гьарар алдатIну, марцц апIбакан ва яркврар арендайиз тувбаканра ктибтнийи. Мешебеглугъдин вакилари райондиъ 210 гектарин яркврариъ айи гьарарик уьзур каш ахтармишра гъапIну. Натижайиъ, уьзур кайивал ашкар дубхьну, яркур гьацдар гьарарихьан марцц апIури, 800 кубдин гьарар алдатIну, хъа 5 гектариъ цIийи гьарар кивуз гъязур дапIнайи жилик гьарарин гъелемар кивну.
«Ярквран мяишатдин дахилнаъ айи, гъулан мяишатдиъ ишлетмиш апIуз арендайиз тувнайи жиларикан улхури, пуз ккундузузки, гъийин йигъаз райондиъ му жюрейиинди арендайиз жилар гъадагънайи 12 арендаторар а. Дурари асас вуди думу жилар гъулан мяишатдин цирклиъ ишлетмиш апIура. Гьарури чав арендайиз гъадабгънайи жилихъан дидиз гъилигу кьадар налогра тувра. Думу республикайин бюджетдиз гъябгъюра. Гъийин йигъаз пландиинди 900 агъзур манат арендайихъан тувну ккунду, хъа тувнайиб гьелелиг 150 агъзур манаттIан дар. Йисандин 4-пи кварталиъ пулин имбуну кьадар арендаторари тувди кIури, умуд кайич», – аьлава гъапIну Амир Гьяжимутелимовди.
Сюгьбатчийин гафариинди, йит-найи йикьрарин гьякьнаан къанун чIур апIувализ лигну, йисандин эвелиан мина арендаторариина 18 административ протоколар дюзмиш гъапIну ва дурарикан 6,5 агъзур манатдин журум думу ктабгъну.
