Сарпи мялим гьарсар касдин уьмрин жилгъа ккебгъу кас ву. Ухьу саркьан мялимдин зегьмет ктарди я савадлу, я тербиялу гъахьундархьа. Гъийин макьалара йиз сарпи мялимдикан вуйиз.
Сиражудин Мисриев (шиклиъ) Табасаран райондин Бургьанкент гъулан мектебдиъ 50 йисанкьан мялимди гъилиху кас ву. Гьаму муддатнаъ дугъу варжариинди бицIидариз аьгъювалар ва тербия тувну, жвуван ученикар дюз рякъюз хуз, дурарикан халис инсанар ктауз гизаф зегьмет гъизигну. Гъи йиз сарпи мялимдин 83 йис дубхьна, узу дугъаз жандин сагъ’вал ва варж йисандин уьмур ккун апIураза.
– Сиражудин Сейфудинович, гъийин ихь сюгьбатнаъ яв зегьметнан рякъкан ктибтуб ккун апIураза.
– Узу 1938-пи йисан Бургьанкент гъулаъ Мисриеварин хизандиъ бабкан гъахьунзу. Йиз байвахт Ватандин Аьхю дявдин читин йисариин алабхъну. Думу вахтна аьхюдарихъди сабси набалугъ баяр-шубарира чпихьан удукьру гъулан мяишатдин ляхнар тамам апIури, хутIлариъ дяхнин кIулар уч ва хайлин жара ляхнар апIури гъахьну. Ва гьадму йисари зегьметну лигим гъапIу ич наслин жигьилар гьарсабдин гъадри кади, зегьметниин юкIв алди вердиш гъахьну.
Ватандин Аьхю дяви ккудубкIбалан кьяляхъ, инсанарин вари зегьмет, фикир ккадахьу хулар, шагьрар, гъулар цIийикIултIан дивуз жалб дапIну гъахьну. Думуган Дагъустандиъ урхуз-бикIуз аьгъюдар лап цIибтIан адайи. Узу гъунши ТинитI гъулан мектебдиъ урхури гъахьунза. Дарсар киврайи аьхюну пай мялимар жара йишвариан гъафидар вуйи, ва гьацира урус дишагьлийири мялимвал апIури гъахьну. 1957-пи йисан ужудар аьгъювалариинди мектеб ккудубкIну, Дербент шагьриъ айи гъулан мяишатдин техникумдик урхуз кучIвунза. Хъасин аьгъювалар гъадагъувал давам апIуб метлеб вуди, Ростовдин гъулан мяишатдин институтдик урхуз кучIвунза. Думу ккудубкIиган, бицIи вахтна «Рубас» совхоздиъ агрономди ляхин гъапIунза. Узу мялимвал апIур дупну, гьич фикриъкьан адайиз. Бургьанкент гъулан мектебдин директор Аьбдулмежид Аьлимирзаевди, гъулан мектебдиз мялимар ккунду кIури, узуз бицIидариз дарсар кивуз теклиф гъапIнийи. Дугъан узуз гъач пувалин метлебра, узу гъулаъ гъузрувалихъди аьлакьалу вуйи. Жара йишвариан гъафи мялимар гъулаъ лихури кьаназ гъуздайи. Гьаци думу касди мялимарин коллектив уч гъапIну. Аьбдулмежид Аюбович гьарсаб ляхниз гизаф гъулай кас вуйи, Табасаран райондиъ дугъаз аьхю гьюрматра айи. Гьамци узу 1968-пи йисхъан мина тап 2018-пи йисазкьан ккергъбан классарин мялимди гъилихунза. Гъи пенсияйиъ аза, амма саспи вахтари узу дарсар киву баяр-шубар кIваин апIури шулза. Гъи уву узухьна гъювалиин гизаф рази вуза, фицики уву апIурайи ляхник йиз пайра кайиб аьгъязуз. Абйир-бабар фици чпин веледариин рази вуш, узура гьаци узу дарс киву баяр-шубариин рази шулза.
БицIидариз мектеб – кьюбпи хал, хъа мялим – кьюбпи аба-баб ву. Гьаци вуйиган, чан абйир-бабар ва чаз дарсар киву, тербия туву мялимар, фуну уьлкйириъ ашра, баяр-шубари кIваълан гьархну ккундар.
– Гъийин девриъ баяр-шубарин мектебдихьна ва дарсарихьна вуйи янашмиш’вал фици рябкъюравуз?
– Гъийин девриъ мектебарин программйир ва гьацира баяр-шубарин гъиллигъарра гизаф дигиш духьна. Фу пузахъа, учу мектебдиъ лихурайи вахтари совет гьюкуматдин саб программайихъди ляхин апIури гъахьунча. Дупну ккундуки, думу вахтнан урхбан программа бицIидар гъавриъ ахъруганси дюзмиш дапIнайи ва дидихъди ляхин апIуз гъулайди вуйи. Хъа гъи, деврин цIийи программйир вуйич кIури, бицIидарра, гьадрарихъди сабси мялимарра инжик дапIна. Фикир гъапIиган, бицIириз му цIийи программйирихъди аьгъювалар гъадагъуз гъагъиди алабхъура, дугъан психика чIур шула.
Хъа баяр-шубарин арайиъ духьнайи дигиш’валарикан гъапиш, дурар телефонарихъди аьлакьалу ву. 2005-пи йислан мина телефонар жямяаьтдин арайиз удучIвну, амма думу вахтна узу мектебдиъ лихури имдайза. Гьадму вахтарихъан мина яваш-явашди бицIидарин фикир-фагьум дигиш хьуз хъюбгънийи. Гъийин девриъ вари а, амма аьхюр-бицIир, инсанарин машнаъ шадвал имдар. Мициб гьюкумат, аьхюр-бицIир имдарди, тIафларин дюн’я шул дупну, йиз фикриъ адайиз.
Учу, совет гьюкуматдин мялимари, мициб гележег гьязур гъапIундайча. Учу дарсар киву баяр-шубар жара хасиятнандар вуйи. Гъи телевизориан, Урусатдиъ мектебдиз душнайи ученикари алчагъвалиинди жара урхурайидар йивну гъийихну кIури, хабрар ерхьурахьуз. Ученикарин, бай-шуран хилиъ яракь хьувал наан гъабхьиб ву?! Гизаф читин замана дуфна. Ихь улихь-кIулихь хьайидари насларин гележегдиз цIиб фикир туврайиганси рябкъюразуз. Фици гъапишра, дурариз тербия туву мялимар, абйир-бабар, мектеб тахсиркрар шула.
Гьаци вуйиган, йиз терефнаан мектебдиъ дарсар киврайи гьарсар мялимдиз жандин кьувват, чпи дарсар киву баяр-шубар ужуб рякьюъди гъягъювал ккун апIураза.
Ав, дугъриданра, гьарсар абайин ва бабан, дарс киву мялимдин метлеб чпи гъизигу зегьметнан натижа ужуб хьувал ву. Гъит думу зегьмет саб вахтнара сар мялимдинра зяя дарибшри.
