Аьхиримжи йисари гъулан мяишат умудлуди артмиш шулайи Урусатдин регионарикан саб – Дагъустан Республика ву. Йислан-йисаз республикайиъ гьясил апIурайи гъулан мяишатдин заан ерийин сурсатарин кьадарра артухъ шула. Мисал вуди гъадабгъиш, ихь республикайиъ гьясил апIурайибсиб ицциб тIяаьмнан малин ясана чарвайиин йикк наанкIа адар.
Гьаци вуйивализ лигну, муштарйирин кьадарра артухъ шула. Аммаки, циркил хъанара ужуди ва мянфяаьтлуди артмиш хьпан бадали, гьял дапIну ккуни читин месэлйирра гизаф ими. Гьадрарикан саб – гьясил гъапIу бегьер тартиб апIру карханйир ва думу сурсат дишлади дубхну масу тувуз шлу базрар адрувал ву.
29-пи октябриъ республикайин АПК-йин циркил артмиш апIбаъ асас вуди гьял дапIну ккуни месэлйириз бахш дапIнайи совещаниейиъ РД-йин Глава Сергей Меликовди гъапиганси, ихь республикайин агьалйирикан гьацI пайтIан артухъ, яна 54%, гъулариъ яшамиш шулай.
«Улихьнаси Мягьячгъалайин Пушкиндин ччвурнахъ хъайи кючейиъ жвуву гьясил гъапIу гъулан мяишатдин ипIру-убхъру сурсат арачйир адарди масу тувру ярмарка гъабхьнийи. Думу ярмаркайиъ иштирак гъахьидари му жюрейин серенжемар гъахурайивализ чпин разивал улупнийи, фицики арачи адарди шей’ар масу тувруган, сурсатар масу туврайиризси, дурар масу гъадагъурайиризра хайир а. Гьамусяаьт Москва шагьриъ гъягъюрайи ярмаркйириъра, ухьухь гьясил гъапIу сурсатар масу тувбан бадали, йишвар тувуз разиди ву, амма сурсат дина дубхну ккунду», – гъапну Сергей Меликовди.
Уьрхюрайи чарвйирин кьадарназ, гьясил апIурайи тIумтIарин ва мейвйирин бегьерназ лигну, Дагъустан Урусатдин кIакIначи регион ву. Му терефариан кIакIначйир ву гъапну кIури, сатIиди вари циркил гъадабгъиш, гьял дапIну ккуни фукьан вушра месэл-йирра гъузра. Ухьухь гьавайин ужудар шартIар а, амма гизаф жилар ишлетмиш дарапIди дирчна. Мисал вуди гъадабгъиш, гъи республикайин ГУП-арин ва МУП-арин хусусиятнаъ айи жиларин шубуб пайнакан анжагъ саб пайнакантIан мянфяаьт ктабгъурадар. Му аьхю гъалатI ву. Эгер гьаму мянфяаьтлу жилариин ляхин апIуз хъюгъиш, цирклиъ хъанара артухъди сурсат гьясил апIуз хьибди.
Чан удучIвну улхуб давам апIури, республикайин Главайи къайд гъапIганси, айи жилар мянфяаьтлуди ишлетмиш гъапIиш, республикайиз гележегдиъ циркил хъуркьувалиинди артмиш апIуз мумкинвал а. Амма гьамусяаьт жиларин месэла учIруди дийибгъна. Гьаддихъди сабси, С.Меликовдин гафариинди республикайин муниципалитетариъра жилариин гюзчивал гъабхбан, къанун чIур апIурайидар ашкар апIбан ляхин явашди давам шула.
Совещаниейин иштиракчи, вахтназ вуди РД-йин Правительствойин председателин заместителин вазифйир тамам апIурайи Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовди чан докладдиъ сач гъулан мяишатдин цирклиъ ляхин апIурайи касарин кьадар ва дурарин маважиб, коронавирус себеб дубхьну, сабпну кам хьуз гъидритуваликан ктибтнийи. Гьаци, 2020-пи йисан, кьялан гьисабариинди вазлиъ 19 агъзурна 600 манат маважиб гъадабгъури, гъулан мяишатдин цирклиъ 225 агъзуртIан артухъ касар гъилихну.
Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовди ццийин йисан ккудушу вазарин арайиъ гъулан мяишатдин цирклиъ дапIнайи ляхнарикан ва гьацира му цирклин артмиш шулайи гьарсаб терефнаканра мялуматар тувнийи.
Мисал вуди тIумутIчивалин циркил гъадабгъиш, гьаму йисан хьадукран вазари республикайиъ 502 гектариъ тIумтIин багълар кивну ва чвлин фаслиъ 400-тIан артухъ гектариъ кивуз планламишра дапIна. Гьелелиг тIумтIин бегьер уч апIури ими ва цци, йисандин бегьернан кьадар 225 агъзур тонна хьуз мумкин ву.
Мейвачивалин ва малдарвалин цирклариъра ужудар натижйир рякъюра. Мисалназ, хьад-кьюрд дарпиди мейв-йирин бегьер гьясил апIурайи теплицйир улупуз шулу. Гьамусяаьт республикайиъ 630 гектар жилариин теплицйири ляхин апIура. Гьаддихъди сабси йимишарин багъларин кьадарра артухъ шула – гьамусяаьт бегьер туврайи йимишарин багъларин кадар саки 29 агъзур гектар ву.
Республикайин жиларин учIруди дийибгънайи месэлайин гьякьнаан вахтназ вуди РД-йин жиларин ва шейъ-шюйънан аьлакьйирин месэлйириз лигру министрин вазифйир тамам апIурайи Заур Эминов удучIвну гъулхнийи. Дугъу мялум гъапIганси, ГУП-арин инвентаризация апIували республикайин АПК-йин цирклиъ йисандин арайиъ 800 агъзур манатдин файда тувру 17 кархана айивал улупну.
«Хайлин ГУП-ари, чпин жилар къанунсузди арендайиз туври, гьарсаб гектарихъан гъазанж гъадабгъура. Хайлин гьаму карханйир банкротвалихъна дуфна. Гъи ич улихь дийибгънайи асас вазифа – гьадму жиларин паяр АПК-йин цирклиъ ишлетмиш апIуз кьяляхъ гъадагъувал ву.
Мидланра гъайри, му ляхнарин гьякьнаан ахтармишар гъахбан бадали, рабочий десте гьязур дапIна», – гъапну Заур Эминовди.
Совещаниейиъ республикайин саспи районарин главйирра удучIвну гъулхнийи.
Совещаниейин аьхириъ республикайин Главайи ишлетмиш дарапIди дахьнайи жилар нежбрарихьна тувну ккуниваликан къайд гъапIну, ва му ляхниин вари муниципалитетарин главйирра рази вуйивалик умуд кивну, фицики гъулан мяишатдин хъуркьувалар – муниципалитетарин хъуркьувалар ву.
