Жюрбежюр харижи уьлкйириъ арайиз дуфнайи эпидемиологияйин къурхулу аьгьвалат рябкъюри, ихь республикайин духтарик гъалабулугъ кабхъра. Дурари Кьялан ва Кьибла Азияйин бязи гьюкуматарин сяргьятарилан мина ихь уьлкейиз сабсан чIуру уьзур – полиомелит – гъюз мумкин вуйиваликан хабар тувра. Духтрарин гафариинди, полиомиелит уьзрикан асас хатIа бицIидариз а.
Гъубшу гьяфтайиъ Дербент шагьрин ЦГБ-йиъ лихурайи эпидемиолог Рустам Рамазанов «Табасарандин нурар» газатдиъ му хатIалу уьзрикан мялуматар чап апIуб ккун апIури, илтIикIну. Ич мухбир Умгьанат Сулеймановайи му уьзрин гьякьнаан, дидиз аькси профилактика гъабхбакан духтрихъди сюгьбат гъубхну – думу жикъиди исихъ чап апIурача.
– Рустам Низамудинович, полиомиелитдин уьзур ухьухьна гъюз мумкин вуйиваликан учвуз фици мялум шула?
– Дупну ккундуки, вари дюн’яйин сагъламвал уьбхбан тешкилатди (ВОЗ) гьар фуну йишваъ фициб жюрейин инфекцияйин уьзур тарабгъураш, гьаммишан гюзчивал гъабхура. Айи мялуматар ВОЗ-дин вакилари уьлкйирин тялукь идарйириз хътауру, гьадму гьисабнаан Москвайиъ айи Роспотребнадзоризра, хъа душв’ан Роспотребнадзорин ихь республикайиъ айи управлениейиз.
Гъубшу гьяфтайиъ РД-йиъ айи Роспотребнадзорин управлениейин пишекрари республикайиз полиомиелитдин уьзур гъюз мумкин вуйиваликан учуз хабар дебккну. Гьелелиг ухьухьна дуфнайиб адар, амма Урусатдин харижи уьлкйирихъди вуйи сяргьятарихъ уч духьнайи инсанарин арайиъ мусурмнар вуча кIурудар ва Дагъустан Республикайиз гъюз ккуни касар цIиб дар. Жвуван юрд дипну гьергу касди чаз дуланмиш хьуз наан-вушра йишв абгиди. Хъа ухьура дицибдихьна гьязур вуди гъузну ккунду.
– Хъа мициб аьгьвалатнаъ гьапIну ккунду?
– Варибдин дарман ва полиомиелитдин уьзрихьан ухьу уьрхрюб вакцинайин руб йивувал ву. Вакцина фунуб уьзризра кюмек ву. Полиомиелитдин уьзриз аькси вакцинайин руб инсан кетIерццайиз улихьна йивну ккунду. Хъа уьзур кубчIвнайи вахтна прививка гъапIну кIури, дидкан мянфаьт адар, уьзур кьяляхъ апIуз шулдар.
– Полиомиелит уьзрикан фициб яшнан бицIидариз хатIа а?
– Му уьзрикан анжагъ 3 вазлихъан мина ва 3 йислан мина лап 5 йисазкьан яш айи бицIидариз асас къурху а.
Бабкан гъахьи бицIирин беденди саб уьзурра кьабул апIудар, фицики бабкан гъафи иммунитет 3 вазлизкьан гъубзру. Гьаму вахт ккудубшган, дугъаз фунубра прививка апIуз ихтияр а. Му профилактикайин асас шартI – иммунизация ву. Думу кIули гъабхбан бадали, вакцина ишлетмиш дапIну ккунду.
Читинуб гьадму вуки, гизаф касари вакцинайин руб йивуваликкан кIул ккадабгъуру.
– Думу уьзрин лишнар фицдар ву?
– Полиомиелитдин лишнар – бедендин температура за хьувал, кIул иццрувал, дюднигъ уьрушин арайиз гъювал ву, саб гафниинди, полиомиелитдиан аьзарлу духьнайи касдик гриппдин лишнар кади шулу. Температура 5 йигъан гъубзру.
БицIир ктIерццу вахтна думу кьан дарапIди духтриз улупну ккунду. Инфекция кубчIвубси дидихъди женг гъабхуз хъюгъиш, вахтниинди аьзарлуйин сагъ’валин гъайгъушнаъ гъахьиш, уьзур хътабкуру. Хъа кьан гъапIиш, 3-4 йигълан аьзарлу духьнайи бицIирикан думу уьзур хулаъ айи вари бицIидарикна тарабгъбан хатIалувал а. Кьан гъапIиш, дармнарира кюмек апIудар.
Ихь аьлимари полиомиелит тарагъру уьзрарикан варитIан читинубси гьисаб апIура. Му уьзри инсандин юкьян гьарин маълин нервйирин кьайда чIур апIуру. Ва гележегдиъ бицIириз фалиж йивуру, дугъан уьмур шикастди гъябгъюру. Гьамцдар чIуру натижйирихъна дяргъбан бадали, Дербент шагьриъ бицIидарин сагъламвал ахтармиш апIурайи 4 поликлиника а. Гьадрарикан фунубдиз вушра душну, абйир-бабарикан чпин бицIидарин иммунизация апIувал тIалаб вуйиз.
– Полиомиелитдиз аькси профилактикайин ляхин фици гъабхурачва?
– Гъи ихь агьалйир гъавриъ тIауб думукьан читинди дар. Хилиъ телефон ва хулаъ телевизор адру инсан имдар. Гьаци вуйиган, учу телевидениейиан, инстаграмдиан ва социальный жара сетариан ихь агьалйириз тялукь мялуматар туврача. Инсанариз му хатIалу уьзриканра лазим вуйи агъювалар артухъ духьна. Чпи ктIерццу вахтна, гизаф касари жямяаьтлугъ йишвариъ маскйир алахьура. Дербент шагьрианси, учухьна Кьибла Дагъустандин жюрбежюр районарианра агьалйир илтIикIури шулу.
– Чухсагъул.
