Ватан – уву аьхю гъахьи йишв ву. Улар уьлчIюкьган, яв фикриз гъюрайи багъри гъул, кюч-йир, гъулан гъирагъдиъ айи нир, яркврар – ватан ву. Яшамиш хьуз фунуб вушра республика, шагьур, уьлке ктабгъуз шулу, амма, багъри бабси, жара ватанра ктабгъуз сар касдихьанра шулдар.
Узу гьаму макьала гьязур апIруган, хал-хизандихъди багъри ватандихьан ярхла йишвариз кючмиш духьнайи ватандашарин арайиъ, дурариз «Ватан» фу вуш, дурарин багъри юрдарихьна фицдар гьиссар аш, ахтармишар гъурхнийза. Сасдар ихь ватанагьлийирин ватандикан вуйи фикрар чап апIурача.
Нарима Мягьямедова, Тюмень, мялим:
– Ватандихьна вуйи йиз гьиссар гьаммишан манидар вуйиз. Дурари йиз кIваъ айи бицIивахт, живанвал, багъри гъул, ич хизан, мектеб кIваълан гьархуз гъитрадар. Аьксина, думу гьиссари узуз ватандихьан ярхла юрдариъ артухъси кьувват тувразуз. Узу Тюмендиъ яшамиш шули, 10 йистIан артухъ вуйиз. Хъа бабкан Табасаран райондин Ярса гъулаъ гъахьунзу. Ватандиз саки гьар йисан гъягъюри шулча. Гъулан накьварихъна гъягъюри, кечмиш гъахьи багахьлуйириин улукьубра аьдат гъабхьнийиз. Гьамушваъ кьюрдну аьхю йифар ургъуру. Иллагьки гьадму вахтари ляхниан хулаз гъюруган, гъулаъ абайин хулан раккин абццну, пичраъ гакIвларин мани цIа апIну, уьлер уржурайи баб ва хизандин хулаъ уч духьнайи ич хизан фикриз гъюри шулиз. Багъри гъул, ата-бабйир, аьдатар инсанди наан ашра гьархну ккундар.
Низам Мягьямедханов, Москва, адвокат:
– Сифте саб нагъил ктибтидиза. Адаш ва бай – мял-хъвяр ригъдикк дахьнайи. Бали адашдихьан гьерхру: «Жара мялхъвяр вичариъ, мишмишариъ гьаз яшамиш шула? Дурарин уьмур меълиб вушул?». Адаш мялхъви, жилиъ жин шули, чан бализ жаваб тувру: «Жан бай, ватан ктабгъруб дар». Ухьура жара юрдариъ фукьан меълиди яшамиш шулушра, ватандиз юкIв зигуру. Сар касдинра кIулиз, узуз йиз дада гьаз ккунду, кIуру фикир зат гъюрдар, ватандикан вуйи фикирра гьаци ву. Узу Хиван вуза. Гьамусяаьт Москвайиъ яшамиш шулаза. Узухьна яшамиш хьуз швнуб-сабан йиз дада гъахунза. Амма гьамушваъ дугъан юкIв кписудайи. Думу ватандиз кьяляхъ гъушну. Ухди-кьанди узура йиз хизандихъди багъри гъулаз кьяляхъ хътакидиза.
Саният Рамалданова, Краснодар, бицIидарин багъдин тербиячи:
– Фунур касдинра ватандихьна вуйи ккунивал байвахтнаан мина шулу. Узу Дагъустандин Огни шагьриъ бабкан гъахьунзу. Йиз абйир Табасаран райондин Думурхьил гъул’ан вуйи. Узу йиз ватанси гьадму гъул гьисаб апIураза. Хъа хялижвди дадайихьна гъюруган, юкIв сикинди ва саламатди шулиз. Вари фикрар ва хиялар наанди-вуш кьюбпи пландиз гъягъюру. Дадайин гъвалахъ бицIивахт ва мектебдин йисар уларихь дийигъуру. Дадайин яш гъи-закур 70 йис шула. БицIивахтнаан мина дугъу учуз вари улупну: марццишин апIуз, халачи убхуз, багъри аьдатариинди яшамиш хьуз. Гизафдари ватан бадали жан тувруча кIуру. Ватандиз дяви ва жигьиларин жанар лазим дар. Ватан ккунидари чпин гьиссар ужудар ляхнариинди, хъуркьувалариинди, аьгъювалариинди улупну ккунду.
Зулфикьар Аьлимягьямедов, Санкт-Петербург, алверчи:
– Инсан наан яшамиш шулашра, багъри ватан, гъул, ата-бабйир кIваълан гьархруб дар. Учву фикир тувай, уьлкейиъ 9-пи майдин машквар гъабхьиган, вари миллетарин вакилар чпин абйирин суратар кайи шиклар хьади «Аьжалсуз полкнан» жергейиъ учIвра. Миди, ухьу наънан вушра, ихь уьлкейихъан юкIв убгурайиваликан, абйирин гьунарариз гьюрмат апIурайиваликан кIура. Узу Туриф гъул’ан вуза. Санкт-Петербургдиъ хал-хизандихъди яшамиш шули, гьамус 15 йискьан вуйиз. Узуз адашди туву ижми тербия, дадайин насигьят гъира кIваъ уьбхюраза. Гьадму тербияйиинди, гъулан марцци аьдатариинди йиз веледарра тербияламиш гъапIунза. Гьарсар йиз ватандашдиз узухьна теклиф апIураза. Гъуландарихьна аьхю гьюрмат айиз. Дурариин улукьуз саки гьар йисан гъягъюраза. Гьарсар ватандашдин хъуркьуваларикан, ярхла ашра, юкIв разиди шулиз. Багъри гъулаъ имбу йиз майил-мадатариз кми-кмиди зенгар апIури, гъуларин, райондин хабрар гьерхри шулза.
Тамила Шагьсинова, Москва, алверчи:
– Узуз ватан йиз багъри Дербент шагьур вузуз. Узу гьадушваъ аьхю гъахьунза. ВаритIан мани гьиссарра, фикрарра гьадму шагьрикан вуйиз. Мектебдиъ урхури имиди, жюрбежюр тамашир апIури, учу походариз гъягъюри шуйча. Ич кючейиъ бицIидар гизаф айи. Гьамус думугандин вари бицIидар уьлке вуйибси тарагъну. Яшамиш шули имбудар кьаби шулайи абйир-бабар ву. Хъа наан ашра, дурар вари хьадан вахт- на багъри ватандиз гъюри шулу. Гьадмуган уч шули, ич бицIивахт кIваин апIурча.
Аслан Клинжев, Санкт-Петербург, мектебдин ученик:
– Узу Санкт-Петербургдиъ бабакан гъахьунзу. Узуз му багъри шагьур вузуз. Хъа вушра, йиз гьякьикьи ватан ярхла Дагъустан вуйиз. Йиз адашна дада Табасаран райондин Бургьанкент гъул’ан ву. Гьадина учу гьар йисан гъягъюри шулча. Душваъра йиз дустар айиз. Узу мектебдин кьюбпи классдиз гъягъюраза. Мялимди ватандикан, ватанпересваликан гьаммишан ихтилатар ктитуру, табиаьтдихьна, инсанарихьна гьюрматниинди янашмиш хьуз улупуру. Мурарикан узуз абайира, бабура кIурузуз. Узуз дурарихьна йисан саб ражари ваъ, хайлин ражари гъягъюз ккундийзуз, хъа гьяйиф…
Вари узу гьерхдари чпин ватан чиб бабкан гъахьи ва аьхю гъахьи йишвси гьисаб апIура. Ихь инсанари чиб наан ашра, багъри гъул, гъуландар кIваълан гьархрадар, аьдатар уьрхюри, веледар ата-бабйирин насигьятаринди тербияламиш апIура.
