Гьаму йисан 9 вазлин улупбариинди, Дагъустандиъ айи айтIан ляхнарин органари 2413 тахсиркарвал ашкар гъапIну, гьадму кьадарнакан 500-диинакьан тахсиркарвалар IT-технологйирин кюмекниинди наркотикар тарагъбахъди аьлакьалудар ву. Наркотикар тарагъувалихъди аькси женгнаъ айи къанун уьбхру органарин вакилари гьаму йисан гъубху ляхнин натижайиъ наркотикар тарагъбахъди аьлакьалу варжтIан артухъ тахсиркрар гъидисну.
Алверчйиринна муштарйирин чиб-чпихъди аьлакьа адарди наркотикар масу тувбаан арайиз дуфнайи аьгьвалат, вари Урусатдиъси, ихь Дагъустандиъра лап гъагъиб ву. Социальный сетар ишлетмиш апIури, тахсиркрари наркотикар тарагъувалин ляхин чпиз рягьят дапIна. Наркотикар республикайин жюрбежюр йишвариъ жин апIура. Къайд апIувал лазим вуки, «интернет-туканарин» эйсйир Урусатдин чIатху регионариъ ясана харижи уьлкйириъ яшамиш шула. Дурари, регионариъ тахсиркарвалин дестйир тешкил апIури, ляхин гъабхура. Гизаф пул гъазанмиш апIуз ккуни, ясана уьмрин читин аьгьвалатнаъ ахънайи, чав наркотикар ишлетмиш апIури, дурарикан асиллу духьнайи инсанар ва гьацира жара касар тахсиркарвалин рякъюъ ахъра.
2021-пи йисан январин вазлиланмина Дагъустандиъ тахсиркрарихьан 140 кило наркотик кайи дармнар дадагъну. Дидин гьякьнаан МВД-йин РД-йиъ айи къанунсузди наркотикарихъди алвер апIбиин гюзчивал гъабхру управлениейин сабпи отделин начальник, полицияйин подполковник Уьмархаям Уьмаровди мялум гъапIну.
«Гьаму йисан январин вазлиланмина республикайиъ наркотикар кайи 140 килограмм дармнар дадагъну. Думу кьадарнакан 23 грамм кокаин, 43 килограмм марихуана, 12 грамм опий, 1,344 килограмм гашиш, 3 грамм дезоморфин, 663 грамм героин, 15 килограммна 793 грамм мефедрон, 2 килограммдиинакьан N-метилэфедрон, 75 килограммна 200 грамм трамал, сибутрамин, лирика ва жара кIулин маълиз тясир апIру дармнар, 11 килограмм стероидар вуйи. Стероидар – «чагъ духьнайи инсандин гъагъ пучIу апIру харар» – къадагъа дапIнайидар ву, фицики думу таблеткйири инсандин бедендиз гизаф зарар тувру», – гъапну Уь. Уьмаровди.
Дугъан гафариинди, Да-гъустандиъ синтетикайин гизафси хатIалу наркотикар мефедрон ва N-метилэфедрон ишлетмиш апIувал артухъ шула. Аьхиримжи кьюд йисандин арайиъ республика гьадму жюрейин синтетикайин наркотикарихъди абцIна. Думу «дармнар» ишлетмиш гъапIу касдин кIулин маар, беден даргъуз хъюгъру.
«Гьадму наркотик ишлетмиш апIувал инсандин уьмрин варитIан искан дережа ву, дидин кьяляхъ инсанвалин уьмрихьна рякъ адар. Инсанариз мефедрон ва N-метилэфедрон варитIан хатIалу наркотикар вуйиваликан аьгъяди ккунду. Думу наркотикари инсандикан гьапIруш, гьич сар касдихьанра фикриъ шикилназ хуз шулдар», – гъапну наркоконтролин вакили.
Наркотикарикан асиллувал уьзриз илтIибкIуру. Хъа, эгер ухьу уьзрихъди женг дурубхиш, аьксина вуди, дидиз хъайивал гъапIиш, уьзри инсандин беден пуч апIуру. Инсандин фагьумтIан уьзур аьмалдаруб ву. Сифте наркотикар ишлетмиш апIуз хъюгъну имбу наркоманди, учв наркотикдикан асиллувалиъ айивал кьабул апIури шулдар. Дугъу фикир апIуру: наркотик ишлетмиш апIури, ляхинра апIураза, хизанра азуз, сагъ’валра харжиб дар. Яваш-явашди кучIларихъна, угъривалихъна гъюри, дицир кас сагъламвалихъра, ляхнихъра, аьхирки хизандихъра мягьрум шулу. Инсан наркотикдин лукI’вализ илтIикIуру. Эгер думу кас багахьлуйири (думу учв дина гьичра гъягъидар) наркотикар ишлетмиш апIрудар сагъ апIру диспансериз хъади дяргъиш, дугъан аьхир лап харжиб шулу.
Наркоконтролин вакилин гафариинди, наркобизнесдихъ хъайидарин яшар 15 йислан ккергъра. Гьадму яшнаъ айи живанариз артухъси фикир тувувал лазим ву, фицики дурариз чпи аьхю инсанарси гьугъужвуру, амма дурарин кIулин фагьум бегьем дубхьнадар. «Авитойиъ», шагьрариъ хуларин цаларик ужуб маважиб кайи ляхниз кьабул апIру сайтарин гьякьнаан мялуматар кади шулу. Думу мялуматарихъди таниш гъахьи набалугъ жигьилариз пул гъазанмиш апIуз ккун шулу. Дурар интернетдин сайтариъ учIвру, хъа тахсиркарвалин дестйирин вакилари дурарин паспортариан чпиз лазим вуйи мялуматар гъадагъуру ва табшуругъар тувру. Гьамци набалугъ жигьил тахсиркрарин хиларигъ гъяхъру. Эгер жигьили тахсиркрарин нубатнан табшуругъ тамам дарапIиш, дугъан гьякьнаан къанун уьбхру органариз мялуматар тувруча кIури, дугъаз гучIар ккаъру. Натижайиъ набалугъар тахсиркарвалин рякъюъ ахъру, ва дурари чпин эйсйири чпиз гъапиб вари апIуз хъюгъру.
Живанар тахсиркарвалар апIбахьан уьрхювал сифтена-сифте абйир-бабарин вазифа ву, мектебди ва жямяаьтлугъдира аргъаж шулайи кас тербияламиш апIбак чпин пай кивну ккунду. Веледди тахсиркарвал гъапIган, варитIан аьхю хажалат абйир-бабариз шулу. Гьаддиз набалугъари чпин азад вахт фици адапIураш, дурарин дустар фужар вуш, дурари харж апIурайи пул наънан гъюрайиб вуш гюзчиваликк гъибтувал ихь гирами буржи ву. Деврин тIягъвнихьан ихь веледар уьрхюрхьа.
