Цци ноябриъ машгьур шаир Айдин Асадуллаевич Ханмягьмадовдин бабкан духьну 75 йис гъабхьну. Думу гьядисайихъди аьлакьалу вуди Дербент шагьриъ 24-пи ноябриъ ва 6-пи декабриъ шаирин рюгьяриз бахш вуйи поэзияйин серенжемар кIули гъушну. Му мяракйириъ удучIвну улхрудари табасаран шаирин гизаф девлетлу ва дерин яратмиш’валарикан, дугъан уьмрикан, жямяаьтлугъ ва политика жигьатнаан лигбарикан гизаф маракьлу мялуматар тувнийи.
Къайд дапIну ккундуки, Айдин Ханмягьмадовдиз неинки табасаран ва урус чIалар, хъа гьацира азербайжан чIалра аьгъяди гъабхьну. Дугъу му чIалниинди кьюб шиирра гъидикIну. Хъа урхрудариз шаир асас вуди урус чIалниинди гъидикIу 13 поэзия-йин авторси таниш ву.
Амма чан яратмиш’валин рякъ Айдин Ханмягьмадовди бабан чIалниинди шиърар дикIувалилан ккебгъну. Гьелбетки, му ляхниз тялукь эгьемият дугъан адашдин, табасаран совет литературайин биначйирикан сар вуйи Эседуллагь (Асадуллагь) Ханмягьямедовдин яратмиш’валари тувну. Э.Ханмягьямедовди гъидикIу эсерар – бицIидариз вуйи поэмйир «Йитим Юсуф» ва «Абайин васият», ихтилатар «ГъапIури ипIур», «КIубан Мурад» ва «Балашрин ябу» кIуру махъв гизафдариз таниш ву.
Айдин Ханмягьмадовдин табасаран чIалниинди гъидикIу шиърар сабпи ражари 1965-пи йисан удубчIву Литературайин альманахдиъ чап гъапIну. Хъасин дугъан шиърар гьадму альманахдиъ 1969-пи, 1970-пи йисариъра чап апIури гъахьну. Гъи газат урхурайидариз дурарикан бязидарихъди таниш хьуз мумкинвал туврача.
САБПИ РАЖАРИ
Сабпи ражари за дапIну бакълукъ чан,
Чахьан шлубси лап зарбди хъажаргъну,
Дугъу думу уьру дубхьнайи рукьлан
Айи-адру кьувватниинди гъивну.
Бакълукъ магьа гъагъи дубхьнайибси гьибгъра,
«Сарун аслагь узухъ хъимдар аман!»
Дупну чав-чаз, лап ижмишнаан хъана
Думу хъюгъю алдатуз бакълукъ рукьлан.
Ва хъадакну гъюри айиган хулаз,
Думу фагьумлу вуйирси рякъюйи.
Рякъди гъюри имбукьан гагьди дугъаз
Чан сабпи кIешари хабар туврайи.
ШАДВАЛ
Эгер шадвал гележегдиъра гьамци
Уз’ин улубкьури, шад гъапIиш юкI йиз,
Думу узу вардихъди пай апIури,
Багъиш aпIapза вари инсанариз.
Вардарихъди пай апIурайи шадвал
Уьмурлугъди мюгькем гъарзуз шул дюнмиш.
КIван шадвализ гьадмуган пуз шул шадвал,
Эгер дидхьан жара кас аргуз гъабшиш.
МЯХЪЮР ГЬАР
Мяхъюн гьари ухьу кьабул гъапIний
Чан сирниккна хьадан лап мани йигъан.
Ухьу фу ву? Диди сирин тувнийи
Алчагъризра, учв алдабтIуз дуфнайи.
РАККНАР
Раккнар, раккнар, адар раккнарин кьадар…
Магьа улихь хьайиз садарсан раккнар.
Му раккнарин хасият зат ужуб дар:
ИсчIлидар ву – кIул ис апIбакк ккубкьуру.
Хулаъ айир фицир кас вуш мялум дар –
ГьапIуз узу дугъаз икрам aпIypy?!
ШАИРАРИН ДЮАЬ
Шаир –
тахсиркар ву.
хъа вахт
судья ву.
Шагьидар кIуруш –
гьацIйишвар,
лисхънар,
ахсрар лабланар ву
Суд багарихь гьа,
ва аьзабниинди фикир апIураза:
Йиз шиърар!
Суддиъ
учвкан узуз
вакилар шуйкIан?
КАГЪАЗ
ТувуйкIан уву узуз яв уьмрин цIа,
Йиз уьмур
чан аьхирихъна гъафиган?
Жан алдру кьарнийирин
лал рамгарси,
Аьшкьлу шиърариз йиз
цIарар илтIикIган.
Узу уьмур йиз
чяхирин океанси,
Жандиъ цIа кабхьру
чяхирин пияласи,
Хътадабгъди кIаназ гьяйиз
убхъарза,
Ялгъуз йиз кIваъ саб иццрушин
Гъибтарза.
ШУБУБ ГЪИЗИЛГЮЛ
Гьяятдиъ Султнан
Ай шубуб бистан,
Хъа гьарсабдиъ чан
Гъизилгюл айи.
Сабпибдиъ а саб,
Алди уьру цIаб,
Дерехьну гьар таб,
Ялгъузди вуйи.
Хъа кьюбпи бистниъ,
Хъади ицциб ниъ,
Акв ади униъ
Ялгъузди айи
Жара кюкю саб.
Алди лизи цIаб,
Дерехьну гьар таб,
Кюкю дапIнайи.
Шубубпибдиъ му,
КIаруб алабхьну,
Чав пашман дубхьну,
КадабтIнайси пай,
Гъизилгюл жараб,
Алди кIару цIаб,
Дерехьну гьар таб,
Хажалатнакк ккай.
* * *
KIypy уьру гъизилгюли:
– Узу уьру хьуб фит’ан ву?
Сифте дайза узу мици,
Йиз ранг бюлблин ифдиан ву.
Гъубшу хьадну шадвал гъабхьний,
Хъа дишлади гъюбгъдиз гевюл.
Ахсрарихъди бистниз гъафний
Мукьмар апIуз шаду бюлбюл.
Духьнайза мяълийихъ вердиш,
ГвачIнин ва гьам хябяхъдира.
Мукьам шуйи узухъди диш,
Гъягъруган йиз кьяляхъдира.
Амма Султнан аьхю бали,
Аьгъдар фиткан хъял гьафнийш чаз,
Лишан бисну, гьар’ин али,
Гюлле гъиву бюлблин лап кIваз.
Абхъну бюлбюл, дубхьну аьз’ят.
Убхьурайи ифи диди
Узуз тувну, имдарди зат,
Мюгьюббатдин лишан вуди.
Даршул агъу йиз дердси кьутIкьлиб,
Мици бала гъюб фит’ан ву?
Сифте дайза узу мициб,
Йиз ранг бюлблин ифдиан ву.
* * *
За дубхьну цIибди,
Гъунши укIариз
KIypy лизибди:
– Му йиз ранг дариз.
Вуйза гюрчегди,
Уьмри тувуй кьукь.
Гъюй узу ккунди
Сар ужур ашукь.
Аьлхъюз хъюгъю бахт
Сифте ич уьмрин.
Хъа ккудубкIу вахт
Ич шадваларин.
Уьмрин гьацI рякъюъ
Тапанчийин пис
Люлейиз гьяркъю
Гизаф ккунир йиз.
БицIи бай Султнан,
ГьачIабккну чан хил,
Хъюгъю зийнилан
Алабхьуз хъа кьил.
Му алчагъвалин
Ляхни йиз мици,
Лиг, чIарар кIулин
Хьуз гъитну лизи.
Зат мициб дайза,
Шаддди шуй гевюл.
Гьамус дубхьназа
Лизи гъизилгюл.
***
Хъасин кIару гъизилгюли
Гъапну: – Акуб вуйза варжбан.
Гъюргъну узу дерднан чюли,
Ранг улупну хажалатнан.
Xядарси, бистнариъ гъунши
Кьюб гъизилгюл уругури а.
Думу чйири, бахтсуз гьаши,
Му йиз кIурбар харгури а.
Гъушу йисар кIваин ализ,
Дурариз ай хуш мюгьюббат.
Бюлблари йигъан дурариз
Мукьмар йивуй швнуб бабат.
Амма пис цIин, дурар гьургу,
Узухьнара хъуркьну мелзар.
Дурари узура гъуркъну,
Йиз жигьил кIвак курччври зазар.
Гьамци ухди ктIубшвну йиз юкIв,
Кьисмат кIару ранг гъабхьунзуз.
Шадвалканна бахтнакан чIукI
Саб тикира ккубкьундарзуз.
