15 февраль – интернационалист эскрар
кIваин апIбан Йигъ
15-пи февраль – Урусатдиъ Ватандин сяргьятарилан тинди гъуллугънан буржи тамам гъапIу эскрар-интернационалистар кIваин апIру Йигъ ву. Цци Афгъанистандиан совет кьушмар адаъхъанмина 33 йис тамам гъабхьну. ЙицIуд йисан давам гъабхьи му дявдиъ ихь эскрар-интернационалистари жилирвалин ва игитвалин гьунарар улупну, Ватандин улихь чпин буржи намуслуди тамам гъапIну.
Афгъан дявдин дерд дагъустанлуйирикра ктрубкIди имдар. Варжариинди эскрариз ва офицерариз орденар, медалар, хъа ужадарстариз Советарин Союздин Игит кIуру ччвурар тувну. Гьяйифки, думу дявдиъ хайлин эскрар гъийихну; сакьат гъахьидар, зийнар духьну кьяляхъ гъафидарра гизаф а.
Газатдин гьаму нумрайиъ газат урхурайидар Афгъан дявдиъ иштирак гъахьи ихь ватанагьлийирихъди, му йигъахъди аьлакьалуди районариъ кIули гъушу серенжемарихъди таниш апIурача. Дидланра савайи, нубатнан Литературайин машра Афгъан дявдиз бахш апIурача – 7-пи машнаъ ярхла уьлкейин буш чюллериъ чпин жигьил жанар диву эскрарикан лап тясирлуди дидикIнайи табасаран авторарин шиърар урхуз шулучвхьан.
Ихь республикайиан думу дявдиъ 4500 жигьил иштирак гъахьну. Ватанди чпиин илипу буржи дурари намуслуди кIулиз адабгъну. Ва гьадрарикан сар, дявдин зегьметнан игит, авчи, Дагъ. Огни шагьриан вуйи Къазиаьгьмед Гьясратович Султанов (шиклиъ) ву. Улихьна йигъари, 15-пи февралин йигъ тебрик апIури, узу дугъахъди гюрюшмиш гъахьунза.
Къазиаьгьмед Султанов 1965-пи йисан Дагъ. Огни шагьриъ Султановарин хизандиъ бабкан гъахьну. Мектеб ккудубкIбалан кьяляхъ, думу чан ватандаш’валин буржи тамам апIуз Советарин армияйиз гъягъюру. Къазиаьгьмед Султановди армияйиъ гъулугъ апIурайи йисар Афгъанистандиъ душмнарихъди дяви гъябгъюрайи вахтариин алахьну, ва дугъаз, афгъан халкьдин ислягь уьмур уьбхюри, чан ватандаш’валин гъуллугъ тамам апIувал кьисмат гъабхьнийи.
– Къазиаьгьмед Гьясратович, уву Ватандин улихь яв буржи Афгъанистандиъ тамам апIру вахтна душваъ ув’ин фицдар читинвалар улуркьнийи?
– Ав, 1984-пи йисан Ватандин улихь йиз буржи намуслуди тамам апIидиза кIури, армияйиз гъушуриз, Афгъанистандиъ афгъан халкьдин ислягь уьмур уьбхювал кьисмат гъабхьнийиз.
Дяви кIуру гафну инсандин гевюл хяви хьуз гъитру, дявдин гъагъивал иллагьки думу чпин улариинди гъябкъю, йивбариъ иштирак гъахьи инсанаризтIан аьгъдар. Узу 51863-пи полкнан разведкайин авчивалин гъуллугънаъ гъахьунза. Гьаммишан эскрарин гъябгъюрайи колоннайин рякъяр душмнарихьан азад апIури, дурар рякъюъ тIаърайи авчи-эскер вуди гъахьунза. Жин апIидарза, узу Афгъанистандиан кьяляхъ гъюр дупну, хиял дайиз. Авчи ву кIури гьацисдар читин табшуругъариз гьаъри гъахьунзуки, душваъ шлу гьядисйир анжагъ йиз му кьюб улизтIан гъяркъюндар.
Авчийин гъуллугъ кьадарсуз читинуб вуйиб анжагъ дявдиъ иштирак гъахьи касаризтIан аьгъдар. Бязи вахтари табшуругъариз душнайи авчйири марцциди уьмрикан миж ктабтIурийча. 1986-пи йисан сентябрин вазлиъ, узу командованиейин табшуругъар ужуйи кIулиз адабгъбаз ва душмнарихъди женг гъабхбаз лигну, орден тувуз лайикьлу касси улупнийи. Амма узуз туврайи орден, жарариз тувуз мясляаьт дапIну, думу шлин-вуш чвуччвун вая чуччун бай ву кIури, гьадгъаз тувнийи. Хъа узу армияйиз орденар гъадагъуз гъушундайза, йиз асас метлеб – намуслувалиинди эскервалин буржи тамам апIувал вуййиз. Вушра, Афгъанистандин гьядисйириъ иштирак хьувализ лигну, узу хайлин ражари лишанлу гъапIунзу, ва 1989-пи йисан, йиз эскервалин буржи тамам дапIну, кьяляхъ гъафунза. Хъа думу дявдин читин йигъар саб вахтнара кIваълан гъягъидариз.
– Гьамусяаьт Урусатдиъ «Афгъанистандин ветеранарин Урусатдин Союз» кIуру вари Урусатдин жямяаьтлугъ тешкилат а. Дидин отделение, вари йишвариъси, Дагъ. Огни шагьриъра а. Думу тешкилатдин ва гьюкуматдин терефнаан гъи фицдар кюмекар ачвуз?
– Учуз вуйи вари кюмек – Афгъанистандиан ихь кьушмар адаъбан йисар тамам хьпахъди аьлакьалу вуди юбилейин медалар тувувал. Дагъ. Огни шагьриъ гьар йисан, 15-пи февраль тебрик апIури, жюрбежюр серенжемар кIули гъахуру шулу. Мектебариъ урхурайидарихъди гюрюшар тешкил апIру вахтна учуз, Афгъан дявдин иштиракчйириз, жигьиларихъди тербияйин ляхин гъабхуз теклифар гъюру.
Учу гьаммишан ич буржи тамам апIури шулча, амма гьюкуматдин терефнаан учухьинди саб лигувал, фикир тувувал адар. 1990-пи йисари Афгъандин ветеранариз яшамиш шлу хулар масу гъадагъуз субсидйир жара апIбан гьякьнаан РФ-дин гьюкуматди къарар адабгънийи, ва думуган, вари лазим вуйи кагъзар уч дапIну, тувнийза. 1995-пи йисхъанмина субсидйир тувбан нубатнаъ дийгъназа – дурариз ккилигури магьа 27 йис вуйиз. Узу му месэлайин гьякьнаан илтIитIикIу дережайин гъуллугънан идара имдариз. Гъи магьа, газатдиъ чап апIри кIури, му йиз улхбан мяна-метлебнакан увузра ктибтураза. 1996-пи йисан Мягьячгъалайиз ва 2010-пи йисан Дагъ. Огни шагьриъ администрацияйиз субсидйир тувбан гьякьнаан кагъзар тувунза, саб лигувалра адар. Амма узу, йиз багъри ватандин ва афгъан халкьдин ислягь уьмур уьбхюри, 3 йисан ватандаш’валин буржи тамам гъапIунза. Хъа ихь гьюкуматдин ва ерли гьюкмарин кIулиъ айи бязи гъуллугъчйири чпиин али буржи тамам апIури адар. Сарун шлихьинди илтIикIуруш, аьгъдарзуз. Фукьан жигьил касари сикинвал уьбхюз чпин жанар дивну, амма учу бадали саб бицIидикьан ришвувал адар. Хъа гафар варидари уччвудар апIуру.
Дугъриданра, ихь буржи – Къази-аьгьмед Султановстар касар, машкварарин ва юбилеярин йигъаритIан савайи, имбу вахтарира кIваинди гъитувал ва дурарин гъайгъушнаъ хьувал вуйихь. Эскрар-интернационалистар машкврихъди тебрик апIури, дурариз жандин сагъ’вал, хизандиъ хушбахтвал ва уьмриъ хъуркьувалар ккун апIурхьа.
