Саб хизанси яшамиш шулайи Урусатдин ва Украинайин уьлкйирин аьдати саркьан ватандашдиз, шаксуз, гьамусяаьт арайиз дуфнайи гьядисйир улуркьну ккундайи. Фунуб вахтнара дявдин зулмарикк ккахьрайидар асас вуди тахсир ктру аьдати инсанар ва жигьил эскрар ву.
Ихь уьлкейин инсанар, икибаштIан, хусуси метлеб айи дявдин операция Украина бисуз вая думу уьлкейин ватандашариз аьксиди гъабхурайиб дарувалин, думу аьхиримжи вахтна Украинайиъ ул хътрубкьру гьяракатниинди тюремиш гъахьи фашистар ва НАТО-йи Украинайиз дубхнайи аьхю кьадар яракь дагъитмиш апIуз гъабхурайиб вуйивалин гъавриъ а. Хъа Америкайин ва Евросоюздин уьлкйири, Украинайин миллетчйири ва НАТО-йин мялуматарин дакьатари вари дюн’яйиз дюз дару хабрар тарагъура. Гъи инсанар шлихъ хъугъруш, мюгьтал духьна.
Харижи уьлкйириъ хайлин ихь ватандашар яшамиш шула. Узу Германияйиъ ва Грецияйиъ чпин хал-хизан ади яшамиш шулайи, узуз таниш вуйи ихь табасаран дишагьлийирихьна илтIикIунза, ва дурар дуланмиш шулайи гьюкуматариъ гьамусяаьт Украинайиъ айи гьядисйирихьна фициб янашмиш’вал вуш, думу уьлкйирин аьдати инсанари тахсиркар фуж апIураш, гьерхнийза.
Гюрчек Аьбдуллаева, Германияйин Берлин шагьриъ тарихнан, табиаьтдин къанунар ахтармиш апIру илмин ва археологияйин милли музейин гъуллугъчи:
«Узу ва йиз бай Мугьяммад Берлиндин асас музеярикан сабдиъ лихурача. Музей – политикайихьан, кIваз тясир апIру гъалабулугъвалин хаб-рарихьан ярхла айи культурайин хал ву. Музейин гъуллугъчйириз политикайикан ва дюн’яйиъ шулайи дявйирикан улхуз, думу темйириан сюгьбатар гъахуз ихтияр адар. Узухъди немцарси, Мароккойиан, Боснияйиан, Африкайиан ва жара гьюкуматариан вуйи вакиларра лихура. Дурарин арайиъ Украинайиан вуйи сар дишагьлира а. Гьаз-вуш аьгъдарзуз, хъа думу дишагьлийи, гьеле дяви ккебгъайиз улихьна йисарихъан мина узухъди удукьну, узу хъюлакк дидисну, фунуб вахтнара узухьинди чIуруди лигури, саб фу-вуш чIуруб апIури шуйи. Узу саб вахтнара гьюжатар апIру ва гъалмагъларин тереф бисру ва дурар арайиз хру кас дарза. Гьаддиз гъийин йигъаз дугъан янашмиш’вализ фикирра туври адарза. Ляхниъ айидари дугъхьан чан ватандиан гьякьикьи хабрар аш, майил-мадатар фици вуш, гьерхри гъеебхьунзуз. Дугъу, сар касдихъдира аьлакьайиз удучIвуз даршули, чан хайлин йигъар вуйиваликан гъапнийи.
Хъа Берлиндиъ яшамиш шулайи инсанари Украинайиъ гъягъюрайи дявдин гьяракатарин тахсиркрарси Урусат ва Владимир Путин гьисаб апIура. Мушваъ телевидениейиан улупурайибдихъ хъугъру. Хъа телевизорин вари передачйириъ Урусатдин армияйи гьюжум апIури, Украинайин шагьрар ккидирчури, инсанар йивну йихури улупура, Путин дявикар кас ву, кIура. Германияйин ватандашариз Украинайиъ 2014-пи йисхъан мина дяви гъябгъюри гъахьиваликан хабар адар. Дурариз дидкан кIурур, гьякьикьат улупрур гъахьундар. ИкибаштIан, жара харижи уьлкйирин каналариз лигру савадлу немцарра а. Дурари, вари терефариан фикир дапIну, Путиндин гьяракатариз ужуб кьимат тувра.
Дявди фуну вахтнара дерд ва хажалат хуру, экономика ккидипуру. Учухьра гьамусяаьт вари итIру сурсатарин, газдин, акварин кьиматар кьюб ражари за гъахьну. Уьлкйири сар-сариин санкцйир иливура, хъа му гьяракатари санкцйириинди дяви гъабхурайи уьлкйирин айитIра ерли агьалйириз читинвалар хура. Урусатдиз самолетариъди тIирхру рякъярра хъяркьну. Сифте коронавирусдихъди аьлакьалу вуди Урусатдиз гъушдар, карантин мялум дапIну, кьюб гьяфтайиъ хулаъ гъитри гъахьну. Гьамус анжагъ жара гьюкуматариантIан Урусатдиз гъюз шулдар. Узу ихь уьлкейикан, ихь экономикайикан гизаф фикрар апIураза. Евро 132 манат дубхьна. Миди ихь экономика зяиф апIуб мумкин ву.
Германияйиъ Украинайин хайлин ватандашар яшамиш шула. Ва жюрбежюр социальный дестйириъ, интернетдиъ дурари урсарин ватандашарикан дяви дебккувал, вижнасузди гъудрузувал ккун апIура».
Элиза Муратова, Грецияйин Кос остров-шагьриъ яшамиш шулайи алверчи:
«Путин узуз гьарган ккунир вуйзуз, дугъахьна гьаммишан гьюрмат ади шулиз. Эгер думу дайиш, Урусатдиз гъагъиди шуйи. Узу улихьдиси гьамусра ихь Президентдин тереф уьбхюраза. Хъа Грецияйиъ варидарин фикир йизубсиб дар.
Улихьна йигъан узу лихурайи центриъ айи Украинайин агьалйир Путиндиз аькси плакатар хьади митингдиз удучIвнайи. Гьаму элгьет йигъан, ич шагьриъси, дицдар митингар Афиныйиъра гъахувал планламиш дапIна. Асас пай агьалйири Украинайиъ гъябгъюрайи дявдин тахсиркарси Урусат гьисаб апIура. Яна Грецияйиъ саки вари ватандашари Украинайин тереф уьбхюра. Узуз фуж тахсиркар вушра, вижна ктарзуз. Узуз дерд ва хажалат хурайиб – думу гьядисйириъ тахсир ктру жигьилар йихурайивал, бицIидар йитим шулайивал ву. Касиб инсанар заваликк ккахьна. Донецкдин областдиъ йиз гъардаш Райзудин чан хизандихъди, хъа дугъан риш Киевдихьан 30 километр манзилнаъ ерлешмиш дубхьнайи Винницы шагьриъ яшамиш шула. Гъардшихъди телефондиан гафар апIури шулза. Райзудинди, йиз юкIв сикин апIури, дяви адарчуз, кIури шулу. 2014-пи йисхъан мина дурар гьадму дявдигъ гъя. Донецкдин ва Луганскдин халкьдин республикйириъ яшамиш шулайидарин я сикинвал, я ляхин адарди 14-15 йис ву. Фукьан аьх апIуру?
