Ригъ алабхъру терефнан гьюкуматарин махлукьатлу хабрарин дакьатари Урусатдин эскрарин тахсиркарвалар субут апIура, амма «Бучайин къурхулувалин» гьякьикьи фактар ва шагьидвалин далилар гьаз-вуш гьисабназ гъадагъурадар.
Буча шагьриъ арайиз дуфнайи аьгьвалатнан гьякьнаан Киевди кучIлин мялуматар туврайивалихъди аьлакьалу вуди, Урусатди кьюб ражари ООН-дин ХатIасузвалин Совет уч апIуб ккун гъапIнийи. Му шагьриан ихь кьушмар, пландиз асас вуди ва Турцияйиъ кIули гъушу мясляаьтар апIбан гюрюшарин кьяляхъ, 30-пи мартдиъ удучIвнийи. Амма 4-пи апрелиъ Буча шагьрин кючйириъ дахьнайи ислягь инсанарин майтар кайи видеороликар тарагъуз хъюгъну. Видеороликар гьязур гъапIдари дурариъ Урусатдин эскрари аьдати инсанар йивну гъийихуваликан ктибтура. Думу видео «актерари уйнамиш апIурайи роларин» нубатнан кучIал вуйибдиз, гьядисйир чиб-чпин кьляхъди дюзди дяргъюрайидарин гъалатIариз фикир тувуз даккунди, ригъ алабхъру терефнан уьлкйирин политикари Украинайин тереф гъибисну. Амма, гьаддихъди сабси, ООН-дин ХатIасузвалин советдиъ председателвал апIурайи Великобританияйи, Бучайин гьядисйир ООН-дин заседаниейиз ададагъбан бадали, кьюб ражари Урусатдин теклифназ саб далилра адарди ваъ гъапну.
Ригъ алабхъру терефнан телеканалариан сикин дарди Киевдин гъвалахъ хъайи Буча шагьриан видеойин кад-рийир улупура. Рякъярин гъирагъарихъ дийихнайи инсанарин майтар дахьна. Мушваъ улихьнаси женгар гъягъюри гъахьнушра, дийихнайидарин арайиъ гьаз-вуш саркьана эскер адар. Видеойик, дурар камерайиз адагъури, украинайин эскер марцци ва цIийи, гюллйирихьан уьрхру палат алди лицура. Дурари сабишв’инди гизаф кьадар ислягь ватандашар йивну гъийихувалин тахсир Урусатдин эскрарик кипра.
ИкибаштIан, ригъ алабхъру терефнан СМИ-йи гьадмусяаьт видеороликар чпин гьюкуматарин телевидениейиан улупну. «Бучайиъ аьрвалар», «Геноцид», «ИГИЛ-тIан (РФ-диъ къадагъа дапIнайи тешкилат) аьхю къурху», «Урусатди мидхъан жаваб тувну ккунду» ва гьаму жюрейин жара ччвурар алди улкйирин асас газатариъ сабпи машариъ мялуматар тувра. Хъа Америкайин Human Rights Watch тешкилатдин вакилари, гьеле чпи йишв’инакьан дурушди, Урусатди тахсиркарвалар апIбан гьякьнаан далилар уч дапIнайиваликан кIура.
«Киевдин гьюкми тувнайи вари му шиклар ва видеороликар чIуру кьаст ади нубатнан футна ипувал ву. Урусатдин вари эскрар 30-пи мартдиъ Бучайиан удучIвну. Хъа му роликар 4 йигълан, СБУ-йин гъуллугъчйир ва Украинайин телевидениейин вакилар гъафиган, адагъдар ву», – къайд гъапIну РФ-дин миноборонайин вакил Игорь Конашенковди.
Дугъриданра, 31-пи мартдиъ Бучайин мэр Анатолий Федорукди чан видеойиинди илтIикIбаъ шагьриъ Урусатдин саркьан эскер амдрувал тасдикь гъапIну, хъа кючйириъ дийихнайидарин гьякьнаан дугъу саб гафкьан гъапундар. Мидланра гъайри, гьадму йигъан Бучайиз гъафи Радайин депутат Жан Беленюкдира, кючйириъ лицури, видео адабгъури гъахьну. Амма гъийихдарикан дугъура фицибкIа мялумат тувундайи. 2-пи апрелиъ шагьриз Украинайин милли полиция гъафну. Дурари шагьрин вари кючйирин, дарагънайи хуларин видео адабгъну. Амма думу видеойик саб йишвахьра аьдати ватандашарин майтар рякъюри адар. Футна ипувал гьязур гъапIуб вуйивал тасдикь апIру хайлин далилар социальный сетариъра а. Бучайин агьалйири чпин хулар видеокамерайиз адагъура, гъудургу хулан гьяйванатарихъ лицура, дармнар масу гъадагъру йишв абгура. Амма дурариз саризра гьаз-вуш рякъяриъ дахьнайи майтар рякъюрадар.
И.Конашенковди къайд апIурайиси, видеойик кайи майтар 4 йигъандин арайиъ гьаз-вуш зат дигиш духьнадар, дурариин майтарин ранг алдар, дурарин зийнариан ифи гъябгъюри ими. Гьаму вари далилари шиклар ва видеороликар, Украинайин миллетчйири Мариуполин бицIидар бабкан шлу хул’ан ва жара шагьрариан ригъ алабхъру терефнан СМИ-йиз гьязур гъапIу кучIлин роликарси, нубатнан фейк вуйиваликан кIура.
Украинайин президент Зеленскийди, гьаму йигъари Бучайин кючйириъ лицури, чав видеойиз адагъурайи камерйирин улихь Урусатди дявдин аьхю тахсиркарвалар гъапIуваликан, хъа учв ислягьвал хру гюрюшарин терефкар вуйиваликан гъапну.
Пентагондиъ Бучайиъ гъахьи гьядисйирин дугъривал гьеле тасдикь апIуз даршлуваликан къайд гъапIну. Украинайин миллетчйири апIурайи дявдин гъагъи тахсиркарвалар ригъ алабхъру терефнан уьлкйириз ва Америкайиз затра рякъюз ва дурариз фикир тувуз ккунди адар. Мисал вуди, варитIан хажалат хру гьякьлу дюшюшар, урусатдин йисирвалиъ ахъу эскрариина хурайи аьрвалар гъадагъурхьа.
ООН-дин ХатIасузвалин Советдин кIулиъ айи Великобританияйи Бучайиъ гъахьи гьядисйир гьял апIувал шлубкьан ярхи гъапIну. Хъа Еврокомиссияйи дина силисчйир гьауваликан мялум гъапIну. Дурари Украинайин Генпрокуратурайихъди, Европол ва Евроюст тешкилатарихъди сатIиди, амма гьарганси гьамусра Урусатдин тереф гъядарди ляхин гъабхиди. Дурарин силисарин натижа, йиз фикриан, чпин кучIлариз ва кучIлин видеойиз ухшаруб шлувал вахтну улупиди.
Амма гьякьикьат жин апIуз хьибдар. Буча шагьриъ гъахьи гьядис-йир гьял апIувал ХатIасузвалин Советдиз ададагъуз фукьан чарйир гъизигнушра, апрелин 5-пи йигъан му месэлайин гьякьнаан яркьу заседание гъабхьну. Думу заседаниейиъ ООН-диъ Урусатдин тереф уьбхюрайи вакил Василий Небензяйи улупнайи гьядис-йир дугъридар дарувал тасдикь апIру хайлин далилар арайиз адагъну. Чан улхбаъ дугъу, ригъ алабхъру терефнанна украинайин СМИ-йи гъабхурайи ляхнихъ, гьякьлу фактар тянкьид апIури, лизибдиз кIаруб, кIарубдиз – лизиб кIурайи гьярисартIан хъугъудар, гъапну.
Дугъан гафариинди, Украинайин миллетчйири аьдати инсанариина, эскрариина хурайи аьрваларикан ва зулмарикан шагьидвал апIурайи варжариинди, агъзрариинди видеойин материалар а. Амма ригъ алабхъру терефнан политикар думу гьякьикьи далилариз вижнасузди лигура.
В.Небензя гьацира Украинайин президент Владимир Зеленскийдихьна, Украинайин аьхиримжи инсан йивну йикIайизкьан дяви гъабхуз гьязур вуйи ригъ алабхъру терефнан гьюкуматарихьди чпин планар тамам апIуз гъидритувал ккун апIури, илтIикIну.
Китай, Италия ва саб жерге жара харижи гьюкуматар Бучайиъ гъахьи дявдин зулмарин тахсиркар Урусат вуйивалихъ хъугърадар. Думу гьюкуматари Бучайиъ гъахьи гьядисйирин гьякьнаан бинайиан ахтармишар духну ккуниваликан кIура.
