Аьхиримжи гьацI йисандин арайиъ ихь уларикк шулайи гьядисйири гьамусдиз тасдикь духьнайи яшайишдин хайлин шартIар дигиш гъапIну. Гизафси – ужувлахъинди. Инсандиз яшамиш хьуз вари лазим вуйибдихъди табиаьтди тямин дапIнашра, ихь уьлке европайин ва ригъ алабхъру терефнан уьлкйирин бязи сурсатарикан, иллагьки технологияйин, асиллу вуди гъубзрайи. Дурар гьясил апIуз удукьувал ва зигьимлувал адарди ваъ, хъа масу гъадагъуз рягьятди вуйивал гьисс апIури. Ва магьа Украинайиъ гъябгъюрайи хусуси метлеб айи операцияйи гьаму дюшюшра ихь илмин хайирназ дигиш гъапIну.
Дагъустандиъ илмин ахтармишарин мянфяаьтлувал за апIбан бадали, саб жерге уьлчмйир кьабул апIбанди ву. Республика яшайишдинна экономикайин жюрбежюр терефариъ артмиш хьувал илимдикан асиллу шула, гьаддиз гъийин шартIариъ дидиз аьлава кюмек тувувал чарасуз лазим ву. Гьаддин гьякьнаан РД-йин премьер-министр Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовди республикайин илмин институтарин кIулиъ айидарихъди улихьнаси гъубху гюрюшдиъ мялум гъапIну.
«Урусатдин Федерация гъи гьии дару гьялнаъ а, ва гьамусяаьт ихь улихь дийигънайи вазифйирра, гьацI йис мидиз улихьнаси дарди, дигиш гъахьну. Къайд апIуз ккундузузки, илмин жямяаьтлугъди гьюкуматдин жюрбежюр вазифйир гьял апIбаъ важиблу роль уйнамиш апIура», – гъапну премьер-министри.
Дугъу гьацира уч духьнайидариз республикайин гьял дапIну адру важиблу месэлйирин дерин ахтармишар гъахуз кюмек тувру, илмин кадрйир гьязур апIувал яркьу, илмин тешкилатарин метериалинна техникайин бина мюгькам апIру уьлчмйир кьабул апIбанди вуйиваликан ктибтну.
Гьаци 2023–2025-пи йисари, федеральный программйирра уьмриз кечирмиш апIури, илмин ахтармишар гъахуз лазим шлу тялукь алатарра масу гъадагъбанди ву.
РД-йин образованиейин ва илмин министр Ягь’я Бучаевди къайд гъапIганси, 2022-пи йисан гьюкуматдин жюрбежюр тешкилатариз илмин ахтармишар гъахуз 35 миллион манат жара дапIна. Дугъан гафариинди, му дакьатар илмин саб фонднаан деетури гъахьиш, ужу ву.
«Ич фикриинди, илмин фонд тешкил дапIну, пул дидин ихтиярназ тувуб дюз ву. РД-йин образованиейин ва илмин министерствойин дахилнаъди тешкил дапIнайи Илминна техникайин советди гележегдиз илмин хайирлу ахтармишарин темйир тяйин апIиди, хъа илмин ахтармишар вая конструкторвалин ляхнар гъахуз дакьатар гъадагъбан бадали, илмин институтари ачухъди вуйи конкурсдиъ иштирак’вал апIиди», – гъапну Я.Бучаевди.
Совещаниейиъ илмин тешкилатарин кIулиъ айидари гъи чпин цирклариъ гьисс апIурайи читинвалариканра мялум гъапIну.
РАН-дин ДФИЦ-дин директор Акай Муртазаевди федеральный конкурсариъ иштирак’вал апIруган алахьури шлу читинваларикан гъапну.
«Федеральный конкурсариъ гъалибвал гъадабгъбан бадали, дагъустандин илмин институтариз республикайин гьюкмарин терефнаан кюмек лазим шулу. Бязи вахтари Дагъустандин Правительствойин терефнаан табшуругънан кагъаз, хъа саспиган чав гьюкмин органдин вакили проектдин презентация апIувалра лазим шула. Жара регионари мициб тажруба ухдитIан ишлетмиш апIура», – гъапну дугъу.
Илмин гьяракатар уьмриз кечирмиш апIбан бадали, грантарин кюмек чарасуз лазим вуйиваликан улхури, РД-йин федеральный аграрный илмин центрин директор Нариман Ниматулаевдира къайд гъапIганси, му центри 2018-пи йисан РД-йин гъулан мяишатдин ва ипIру-убхъру сурсатарин министерствойин терефнаан гъадабгъу грантдин дакьатарихъ тумар гьясил апIуз хъюгъну. Гьаддихъанмина республикайин игьтияжариз заан ерийин 1000 жюрейин тумар гьясил апIура. Мидланра савайи, институтди йимишарин 40 сортар арайиз адагъну, амма пулин дакьатар адрувалиан дурар уьмриз кечирмиш апIуз шуладар. Хусуси урзру жилар ашра, дурар гьавайиди дахьна. Хъа гъийин шартIариъ му месэлайиз, институтдин ляхнин жюрейизси, ипIру-убхъру сурсатарин хатIасузвал тямин апIбазсира дилигну ккунду.
ДФИЦ-дин «Горный ботанический сад» илмин тешкилатдин кIулиъ айи Загьирбег Асадуллаевди чпин илмин экспериментдикан ктибтну. «Гъубшу йисан респуб-ликайиз ухди хъуркьру картфарин 5 жюре духну, Заан Гунибдиъ гъурзунча. Ужуб бегьер гъабхьиган, дурар дюзенариъра кивунча. Июндин эвелариъ дурар ктугъру вахт ву. Ихь марцци картфар кьимат ва ери жигьатнаан жара уьлкйириан хурайи фуну сурсатарихъдира талитназ адагъуз шулу», – мялум гъапIну дугъу.
Аь. Аьбдулмуслимовди аьхириъ къайд гъапIганси, ихь уьлкейиз аьксиди кьабул дапIнайи санкцйирихъди аьлакьалу вуди, РФ-дин гъулан мяишатдин министерствойи ихь республика тIумутI, мейвйир ва картфар гьясил апIувал артухъ дапIну ккуни регионси тяйин дапIна.
