«Гьарсар инсандиз, учв наан бабкан гъахьнуш ва яшамиш шулаш, думу йишван тарих, культура ва жвуван юрднанна халкьдин аьдатар аьгъяди ккунду, – бикIура конкурсдиз хътапIу чан ляхниъ Хиварин кьялан мектебдин 10-пи классдиъ урхурайи Ремиханова Аминайи. – …Узуз ич гъулаъ улихьна фицдар гьядисйир гъахьнуш, гъул кюгьне вахтари фициб вуди гъабхьнуш, аьгъю апIуз ккундийзуз. Гьарсаб гъулан тарих хусуси жюрейинуб, текрарвал адруб, аьнтIикьавал кайиб ву. Думу йицIбариинди наслари йислан-йисаз дюзелмиш дапIна. Гъушу насларихьан ухьухьна дурубкьнайиб аьхю читинвалариинди, ихь ата-бабйирин амкI ва ифи харж апIбиинди арайиз адабгънайиб ву. Гьаддиз ухьу гъушу наслар гирамивалиинди кIваин апIурахьа, дурари ухьуз гъибтуб пуч даршлуси уьбхюз чалишмиш шулахьа».

 

 

Ав, аргъаж шулайи насил багъри юрдарин тарих, культура ва аьдатар аьгъю апIбиин машгъул хьуб, жвуван бицIи Ватандихьна жигьиларин терефнаан ккунивалин янашмиш’вал мюгькам апIуб метлеб ади, ккудубшу урхбан йисан, Табасаранарин милли культурайин автономияйин теклифниинди ва жавабдарвалиинди, Табасаран ва Хив районарин мектебариъ урхурайидарин арайиъ «Йиз гъулан тарих» кIул али илимлу ляхин бикIбаан конкурс гъабхьнийи. Тарихарин юрд вуйи ихь жилиин гьарсаб чIиб аьсрарин хусуси «биография» айиб ву. Ва думу девлетлу тарихарикан ихь гьюрматлу аьхю тарихчйир вуйи М. Р. Гьясановди, Р. И. Сефербеговди, дагъустандин, урусатдин ва харижи уьлкйирин жара аьлимари дибикIнайиб урхбиинди жигьилари чпин аьгъюваларин шибритI ижми апIури, багъри гъуларин ккудубшу уьмриз ва тарихи йишвариз дикъат туври вердиш хьуз гъитувалра, гьелбет, конкурсдин метлебарикан саб вуйи.Ав, аргъаж шулайи насил багъри юрдарин тарих, культура ва аьдатар аьгъю апIбиин машгъул хьуб, жвуван бицIи Ватандихьна жигьиларин терефнаан ккунивалин янашмиш’вал мюгькам апIуб метлеб ади, ккудубшу урхбан йисан, Табасаранарин милли культурайин автономияйин теклифниинди ва жавабдарвалиинди, Табасаран ва Хив районарин мектебариъ урхурайидарин арайиъ «Йиз гъулан тарих» кIул али илимлу ляхин бикIбаан конкурс гъабхьнийи. Тарихарин юрд вуйи ихь жилиин гьарсаб чIиб аьсрарин хусуси «биография» айиб ву. Ва думу девлетлу тарихарикан ихь гьюрматлу аьхю тарихчйир вуйи М. Р. Гьясановди, Р. И. Сефербеговди, дагъустандин, урусатдин ва харижи уьлкйирин жара аьлимари дибикIнайиб урхбиинди жигьилари чпин аьгъюваларин шибритI ижми апIури, багъри гъуларин ккудубшу уьмриз ва тарихи йишвариз дикъат туври вердиш хьуз гъитувалра, гьелбет, конкурсдин метлебарикан саб вуйи.

Конкурсдин натижйир вахтниинди гъивнушра, урхбан йисан аьхириъ вари гъалибчйирихьна дипломар ва мялимариз вуйи чухсагъулин кагъзар рукьуз хъуркьундар. Дурар Хив райондин мектебариз хъадаъна, хъа Табасаран райондин мектебариз сентябрин эвелиъ рукьиди. «Му конкурсдин илимлу ляхнар гъидикIу гъалибчйир кьиматлу пешкешар ва премйир тувбаз лайикь ву, – кIура табасаранарин Региондин милли культурайин автономияйин председатель Айваз Алихановди. – Гьяйифки, ихь автономияйиз саб жюрейинра дакьат гъюрайи йишв адар, я гьюкуматдин, я спонсорарин терефнаан. Вари гьаци жвуван хушниинди ляхин апIрудариин дийибгъна. Гьаддиз мицдар конкурсарин иштиракчйириз ухьхьан гьелелиг дипломарииндитIан хъайивал апIуз шуладар».

Дупну ккундуки, Табасаран райондиъ кIули гъубху конкурсдиъ номинацйирин гьякьнаан аьхю жюрбежюрвал гъабхьну, фицики райондин образованиейин управлениейин кIулиъ айи Аьбдусалам Гьясановди (думу милли культурайин автономияйин руководителин заместителра ву) му ляхин вари терефарихъан бегьем апIуз гизаф зегьмет гъизигну. Гьаци, Табасаран райондиъ кIули гъубшу конкурсдиъ гьамцдар 5 номинация айи: 1) илминна ахтармиш’валин ляхнар; 2) табасаран халкьдин аьдатар кайи видеоролик; 3) юрднан йишварин ва экологияйин улупбар; 4) бицIи ватандин эко-символ; 5) шикларин конкурс.

Табасаран райондин мектебари конкурсдиъ жанлу иштирак’вал улупну ва сабпи йишвар гьаму баяр-шубари гъидисну (классар ктабхъу йисандиндар дидикIна):

 1-пи номинацияйиан 7-9-пи классариъ: Хюрккарин мектебдин 8-пи классдиъ урхурайи Аьзизова Гьялиматди (гьязур гъапIу мялим Аьзизов А.М.) ва Хючнаарин многопрофильный лицейин 9-пи классдин ученица Аьбдуллаева Муслиматди (мялим Мазалаева М.Ш.); 10-11-пи классариъ Хючнаарин многопрофильный лицейиъ урхурайи Гьяжиев Расули (мялим Гагаева М.А.) ва Ягъдигъарин кьялан мектебдиъ урхурайи Гьякимов Нажмутдинди (мялим Мягьрамов М.М.);

2-пи номинацияйиан: Шил’арин кьялан мектебдиъ 10-пи классдиъ урхурайи Мевлютова Эльмирайи ва 8-пи классдиъ урхурайи Ражабов Арсенди (мялимар Ражабов А.М. ва Нурачев Кь.Р.);

3-пи номинацияйиан: Табасаран райондин гимназияйин 11-пи классдиъ урхурайи Исмяилов Русланди (мялим Сейидова М.С.);

4-пи номинацияйиан: Хючнаарин многопрофильный лицейин 8-пи «в» классдиъ урхурайи Гьямзаева Лианайи (мялим Ханягьмадов С.Н.);

5-пи номинацияйиан: Хючнаарин 2-пи нумрайин кьялан мектебдин 11-пи классдиъ урхурайи Шябанова Эльвирайи (мялим Шябанова С.А.) ва Акъ’арин кьялан мектебдин 7-пи классдиъ урхурайи Мирзаханов Аьбдуллагьди (мялим Мурадханов М.Р.).

Хив райондиъ конкурс саб номинацияйиъ, «Йиз гъулан тарих» кIул алди, ахтармиш’валин ляхин бикIбаан гъубшну. Жюрбежюр мектебариан конкурсдиз 16 ляхин хътаъну – дурарикан кьюб ляхин мялимарин ччвурнахъ. Тешкилатчйири мялимарин арайиъ конкурс гележегдиъ жаради гъабхбанди гъапIну, фицики му конкурсдин шартIариъ улупнайи иштиракчйир мектебдин яшнан баяр-шубар вуйи, ва дурарихъди мялимарин ляхин ебцуб дюз гъюрадайи. Дупну ккундуки, конкурсдин вари материаларик баяр-шубарихъди сабси мялимарин хил кайивалра гьисс шула. Ляхнар ахтармиш апIурайидари му аьгьвалат мялимари бицIидар гьязур апIбахъ зигурайи зегьметси кьабул гъапIну. 

Жаради кIурхьа, Хив райондиан дуфнайи конкурсдин ляхнарикан комиссияйин вакилариз варитIан кьабул гъабхьиб ва варди заан кьиматар дивуб Хиварин кьялан мектебдин 10-пи классдиъ урхурайи Ремиханова Аминайин (шиклиъ) ляхин ву, ва шураз, гьелбет, 1-пи йишв тувну (мялим Бегова Г. Гь.); 2-пи йи-шваз Ляхлаарин кьялан мектебдин 9-пи классдиъ урхурайи Маллакъурбанов Исламдин (мялим Маллаев Ф.М.) ляхин, 3-пи йишваз Сюгют гъулан кьялан мектебдин 6-пи классдиъ урхурайи Ф.Т. Къурбановайин (мялим Митарова М. С.) ва ЦIудхъарин мектебдин 8-пи классдиъ урхурайи Н.А.Наврузбеговдин (мялим Наврузбегова К.Г.) ляхнар лайикь гъахьну. Конкурсдин ляхнар ахтармиш гъапIу ва дурариз кьиматар диву комиссияйин аьхюр ДГУ-йин Дербентдин филиалин урхбан ляхниан директорин заместитель, тарихдин илмарин кандидат, доцент Рамис Гьяшимов вуйи. 

Дугъахъди комиссияйиъ тарихдин илмарин кандидат, доцент Наби Мазанаев ва автономияйин вакилар айи. Табасаран райондиъ конкурсдин ляхнар райондин образованиейин управлениейин кьувватариинди ахтармиш гъапIну.

 

Кьюбиб районаринра мектебариан хъадаънайи ляхнар ахтармиш гъапIдарин шагьидвалиинди, аьхюну пай ляхнариъ интернетдиъ айи материал, гьаци гъадабгъну, ивна. Комисссияйин председатели гьарсаб ляхниъ айи, интернетдиан гъадагънайи паяриина ссылка комиссияйин членарин арайиз адабгъну. 

 

Шад апIурайиб гьадму вуки, хъержвну хилар, чиб ахтармишар гъахури, гьамусдиз китабариъ ва интернетдиъ адру материал уч дапIну, багъри юрдарикан кIул’инди дидикIнайи ужудар ляхнарра конкурсдиз хъадаънайи. Дурарин авторариз ва конкурсдиъ иштирак гъахьи вари баяр-шубариз, мялимариз ва конкурсдин тешкилатчйириз аьхю чухсагъул! Белки, гьамцдар серенжемари ухьуз ихь аьхю аьлимарин лайикьлу рякъ дибиснайи жигьил тарихчйирин насил арайиз хуз кюмек тувур.