Гъийин девриъ инсанарин мелзниин «кетIерццназу», «уьзрар казук» гафартIан алдар. Ав, дугъриданра, аьхиримжи йисари гизаф пай инсанарин беденар жюрбежюр гъагъи иццрушнариан зяиф шула. Думу иццрушнар, медицинайин аьлимари текрар апIурайиганси, итIру сурсатарихъди, йигълан-йигъаз дигиш шулайи гьавайихъди ва хайлин жара себебарихъди аьлакьалуди арайиз гъюру. Гьелбетда, гъи думу кетIерццнайидарин сагъ’валин гьякьнаан гъайгъу зигурайидар духтрар ву. Хъа аьзарлу касдиз ужур духтрихьна кьисмат хьувал гьичра аьхю бахт ву.

 

 

Улихьнаси узу Дагъ.Огни шагьриъ ерлешмиш дубхьнайи ЦГБ-йиъ инсандин рудрарин уьзрариз лигурайи эндоскопист духтир Гьяжимягьямед Аьшурбеговдихъди (шиклиъ) гюрюшмиш гъахьунза.
Гьяжимягьямед Аьшурбегов духтирди лихури дюзди 29 йис ву. Думу Табасаран райондин Жулжагъ гъулаъ аьхю хизандиъ бабкан гъахьну. Мектеб ккудубкIбалан кьяляхъ, чан юкIв хъайи пише ктабгъурза кIури, думу Дагъустандин медицинайин институтдин сагъламвалин факультетдик урхуз кучIвру. Ва 1995-пи йисан вуз ккудубкIну, дугъу чан духтирвалин зегьметнан рякъ Дагъ. Огни шагьрин ЦГБ-йиъ медицинайин тяди кюмекнан идарайин заведиш’вал апIбалан ккебгъну. Гьяжимягьямед Аьшурбеговди йицIимиржид йисан думу ляхин дапIну, духтирвалин жара пише – эндоскопиствал апIуз хъюгъру. Гъи дугъан, му ляхин апIури, урчIвуд йискьан ву.

– Гьяжимягьямед Байрамбегович, аьхиримжи йисари инсанарин бедендин рудрарин уьзрариан, уьзрар арайиз хру микробариан, гъипIуб гьял апIуз кюмек апIру ширш арайиз хру гьендемдиан кетIерццнайидарин, кечмиш шулайидарин кьадар аьхюб ву кIури, пишекрари текрар апIура. Мицдар уьзрар арайиз гъювал фтихъди аьлакьалу ву?

– Уву гъи, мицдар суаларра хьади ,узухьинди илтIикIувал гизаф ужуб ляхин гъапIунва. Гьаз дици кIурва гъапиш, саспи инсанар, гъайгъусузвал улупури, чпин сагъ’вал уьбхбаз зат лигурадар. Инсандин бедендин гьарсаб гьендемди лазим вуйи роль уйнамиш апIуру. Йиз беден варитIан кьувватлуб вуйиз кIури, саспидари тярифарра апIуру. Дици хай шулдар, инсанди йислан-йисаз чан бедендиъ фицдар дигиш’валар шулаш лигури ккунду. Мисалназ, гъи ихь аьлимари, пишекрари мялум апIурайиганси, гьамусяаьт гизаф пай уьзрар гьавайихъди, итIурайи сурсатарихъди аьлакьалуди арайиз гъюрайидар ву. Аьхиримжи вахтна медицинайин тешкилатариъ гъипIу хураг гьял апIру гьендемариз кми-кмиди лигувал ккун апIура. Гьаз гъапиш аьхюбсиб пай кетIерццнайи аьзарлуйир кечмиш хьувал рудрариъ, гъипIуб гьял апIру фуниъ шлу ракдин аьмгълихъди аьлакьалу ву.

– Хъа думу чIуру аьмгъял фици арайиз гъюру. Ва иццрушнан лишнар фицдар шулу?

– Саспидари, гьарсар инсандин сагъламвал чан хилиъ а, кIури шулу. Думура дюз ву, амма ктIерццу вахтна иццрушнан жюрбежюр лишнар рякъюрайиган, дишлади духтрихьнара илтIикIну ккунду. Гьаз гъапиш, саспи духтрари кIуруганси, инсандин беден кIул адабгъуз чтинуб ву.
Узу лигурайи аьзарлуйирин гизаф пай иццрушнар рудрарин ва фунин уьзрар ву. Дурарикан варитIан гъагъи уьзрар аьмгъял арайиз гъюбахъди аьлакьалу ву. Думу аьмгъял кьюб жюрейинуб шулу – хатIалуб ва хатIа ктруб. Хъа духтрари туврайи гъаврикк ккаъбариинди, сагъ дарапIиш, дидиз кюмек тутрувиш, хатIасуз аьмгъялра хатIалубдиз илтIикIуб мумкин ву. Гьаци вуйи вахтна, больницайиз дуфну, иццрушнан лишнар фтихъди аьлакьалу вуш, ахтармиш дапIну ккунду. Хъа ихь инсанар, аьдат вуйиганси, уьзур вари бедендиъ гъарабгъиган, кюмек ккунди духтрихьна илтIикIуру.
Иццрушнан лишнарикан улхуруш, гъипIуб вари ифдин цIадлар кади ажагъуру. ИпIурайи уьлин тIяаьм шулдар. Йигълан-йигъаз инсан гъариб духьну, дугъан машнан рангар дигиш шулу.
– Учвухьна фициб яшнаъ айи аьзарлуйир илтIикIури шулу?

– Аьхю пайси илтIикIурайидар 40-45 йисан яшар айи касар ву. Инсандин беден 40 йис гъабхьихъанмина лап дигиш шулу. Вахт-вахтарик гьавйир фици дигиш шулуш, инсандин беденра гьаци гьюдюхюру. Гьарсаб гьендем дигиш хьувал инсандин бедендин гьялнаканра асиллу ву, ва гьацира гизаф пай инсан гьюрсламиш хьувалихъди аьлакьалу ву. Рудрариъ ва гъипIуб гьял апIуз кюмек апIру ширш арайиз хру бедендин гьендемдиъ шлу аьмгъял аьхю пайси хъял гъюру хасият хъайи инсанарик кади шулу.

– Йисандин, вазлин, гьяфтайин арайиъ учвухьна илтIикIурайи аьзарлуйирин кьадар саки фукьан вушул?

– Дюзди гъапиш, вазлин арайиъ урчIвур, йицIур, хъа саспи вазари йицIуртIан артухъра илтIикIуру. Аьхю пай илтIикIурайидарра багахь хьайи районариан ву.

– Эндоскопист духтрин ляхин фицдар уьзрарихъди аьлакьа айиб ву?

– Асас вуди рудрарин, гъипIуб гьял апIуз кюмек тувру ширш арайиз хру бедендин гьендемдин, кесме ва хайлин жара уьзрарихъди аьлакьалуб ву.
Мидланра гъайри, пуз ккундузузки, иццрушин ухди аьгъю апIру алатарихъди тямин дапIначу. Вари апIурайи ляхин заан дережайиъ айич. Дюзди иццрушин тяйин дапIну, аьзарлу кас лазим вуйи къайдайиинди гъаврикк ккаъну, дугъаз дишлади кюмек туврача. Дагъустандин кьибла терефназди ерлешмиш духьнайи районариъ ва шагьрариъ яшамиш шулайи агьалйириз Дагъ. Огни шагьриъ «Авицена» центриз илтIикIуб ккун апIурза. Йиз кабинет му центрин аьхюдариз вуйи поликлиникайиъ айиз. Думу Дагъ. Огни шагьрин ЦГБ-йин лап багахь хьа. Йиз бицIи коллективдихъди аьзарлу касар кьабул апIуз, дурариз дишла медицинайин кюмек тувуз гьаммишан гьязур вуза.

– Яв бицIидарикан яв шилнаъди гъушур айин? Гизаф пай абйир-бабари чпин пише баяр-шубарихьди давам апIуз гъитри шулу.

– Ав, йиз бай Аюб Аьшурбегов, Дагъустандин медицинайин академияйин сагъламвалин факультет ккудубкIну, гъи Москва шагьриъ урологди лихури йирхьуд йис ву.
Хъа риш Гьядижат программйир дюзмиш апIрур ва экономист ву.