Дагъустандин Халкьдин Собраниейин депутатари парламентдин аьхиримжи сессияйиъ 2023-пи йисаз вуйи ва гьацира 2024-2025-пи йисариз планламиш дапIнайи республикайин бюджетдин проект кьабул гъапIну.
Му къанундин проектдихъди Халкьдин Собраниейин депутатар РД-йин финансарин министр Юнус Саадуевди таниш гъапIнийи. Гъябгъюрайи йисандин макроэкономикайин улупбар гьисабназ гъадагъну, бюджет аьдати къайдайиинди тартиб гъапIну. Гьаддихъди сабси цIийи бюджетдиъ 2023-пи йисан яшайишдин цирклин харжарин индексация апIуз 5,5 процент дакьатар жара дапIна. Бюджетдиз гъюру гъазанжарин кьадар 163 млрд манат ву (гьадму гьисабнаан 121 млрд манат федеральный бюджетдиан вуйи дотацйир), хъа харжар 191 млрд манатдин кьадарнаъди планламиш дапIна. Рябкъюрайиганси, 28 млрд манатдин кьадарнаъди бюджетдин дефицит арайиз гъюра, хъа гьадму саб вахтна гьюкуматди тувру буржнан заан кьадар 17 млрд манат ву.
Вушра, гъюру йисандин бюджет сабпи нубатнаъ яшайишдин цирклин игьтияжар гьуркIуз диш дапIнайиб ву. Яшайишдин цирклиз улупнайи харжарин уьмуми кьадарнан 97 процент ккеркуз планламиш дапIна, гьадму гьисабнак маважибарин ва пособйирин индексация апIувал, йитим бицIидариз, инвалидариз ва инвалид бицIидар айи хизанариз, дявдин гьяракатарин ветеранариз, жигьил хизанариз хал-йишв гъадабгъувал кахьра. Образованиейин цирклиз 68 млрд манат, сагъламвал уьбхбан цирклиз – 10 млрд манат улупна.
РД-йин экономикайин ва аьтрафарин артмиш’валин министр Аьдильхан Аьгьмедовди чан удучIвну улхбаъ къайд гъапIганси, 2023-пи йисан Республикайин инвестицйирин программа уьмриз кечирмиш апIуз 23 млрд манат жара дапIна. Му программайиъ 148 дарамат тикмиш апIувал, гьадму гьисабнаан 110 – яшайишдин цирклиъ, улупна. Гъюру йисан образованиейин, сагъламвал уьбхбан, медениятдин, яшайишдинна коммунальный мяишатдин ва газдихъди тамам апIбан 113 объект ишлетмиш’вализ тувбанди ву.
Сессияйиъ удучIвну гъулху РД-йин Халкьдин Собраниейин бюджетдин, финансарин ва налогарин комитетдин председатель Марат Ильясовди къайд гъапIганси, бюджетдиъ аьхю кьадарнаъди дефицит арайиз дуфнайивали цIиб гъалабулугъвал кипра, амма федеральный бюджетдиан вуйи дотацйири думу ккебкди кIури, умуд кивуз шулу.
Аьхириъ РД-йин Халкьдин Собраниейин председатель Заур Аскендеровди къайд гъапIганси, къанундин му проект гьязур апIруган, депутатарин, тамам апIру гьюкмин вакиларин, муниципальный районарин ва шагьрарин округарин главйирин, илмин ва жямяаьтлугъдин уртагъ дестйирин, махлукьатлу хабрарин дакьатарин вакиларин иштирак’валиинди улхбар кIули гъушну. Дурари туву жюрбежюр теклифар гьисабназ гъадагъну, натиж-йирихъди республикайин глава таниш гъапIну. «Бюджетдин му цифрйир аьхиримжидар дар. Эгер аьлава гъазанжар арайиз гъафиш, кьюбпи урхбаъ сабпи нубатнаъди дигиш дапIну ккуни важиблу месэлйир жара дапIнача. Бюджетдин вари дакьатар дагъустанлуйирин хайирназ, чарасуз вуди улупнайи метлебариз ва мяняфяаьтлуди харж дапIну ккунду», – гъапну парламентдин кIулиъ айири.
Ихь республикайин гъюру йисаз вуйи му важиблу документдин проект дефицит ади кьабул апIбахъди аьлакьалу вуди, дидин гьякьнаан газат урхрудариз аьлава мялуматар тувуб ккун апIури, республикайин парламентдиъ Дагъустандин Главайин вари ихтиярар айи вакил, ихь ватанагьли Нюсрет Уьмаровдихьна (шиклиъ) илтIикIунча.
Нюсрет Мягьямедовичди туву мялуматариинди, республикайин гъюру йисаз вуйи бюджетдин проектдиъ арайиз дуфнайи дефицит урусатдин бюджетдин кодексдиъ мумкин вуди улупнайи кьадартIан артухъди дар. Думу ккебкбан бадали, лазим вуйи гъазанжарин мяднарра тяйин дапIна: сабпи нубатнаъ, бюджетдин дакьатар жара апIрударин йисандин аьхириз вуйи гьисабариъ гъузнайи пулин дакьатар ва акционервалин жямяаьтлугъарин уставдин капиталиъ государствойин пай акцйир приватизация апIбалан гъюрайи гъазанжар. Улихьна йисариси, гъюру йисанра федеральный бюджетдиан трансфертар вуди республикайин бюджетдиз аьхю кьадарнаъди дотацйир, субсидйир ва субвенцйир гъиди. Гьацира 2023-пи йисан республикайин бюджетдиз хусуси налогарин ва налогарин дару 42 млрд манатдин кьадарнаъди гъазанжар гъювал планламиш дапIна, гьадму гьисабнаан хусуси касарин гъазанжарилан, акцизарилан ва тешкилатарин гъазанжарилан гъюрайи налогар. Дурарин кюмекниинди, гьелбетда, инфляцияйизра асас вуди, маважибарин ва яшайишдин цирклин жюрбежюр пособйирин индексация апIуз ва варитIан асккан маважибдин кьадар за апIуз удукьиди.
