Ихь республикайиъ хъархъас тартиб апIру карханйир адруваликан варидариз мялум вушул. Хъа 2020-пи йисан 31-пи декабриъ Мягьячгъалайиъ арайиз гъафи аьгьвалат гизафдарин кIваин илми. Думуган республикайин меркездин кючйир хъархъас айи пакетарин тепйири ккауз хъюгънийи. Гьациб аьгьвалат арайиз гъюбан тахсиркрарра ашкар гъахьундайи, жазара саризра тувундайи. Гьарганси, Дагъустандин аьдати ватандашари аьгьвалат къайдайиз хуз кюмек гъапIнийи. Районариан кюмек апIуз гьязур вуйи инсанрин дестйир гъюри, ниъраан дийи-гъуз даршлу аьгьвалатназ дуфнайи хъархъсин тепйир марцц гъапIнийи.
Дюн’яйин марцци табиаьт хъархъси ккапIуз гъитну ккундар. Думу месэла гьар йисан гьюкуматдин дережайиъди гъитIибккура. «Табасарандин нурар» газатдиъра гъулариан, районариан хъархъас адабгъбан месэла швнуб-саб ражари гъитIибккнийи. Гьар йисан республикайин аьтрафариин хъархъасин агъзрариинди тоннйир уч шула. Шагьрариъ уч гъабхьи хъархъас думу гатIабхьру майдандиина гъабхураш, гъулариъ инсанари хъархъас нирар дерйиризди, штун хулизди гатIабхьура. Натижайиъ дагълу нирин марцци шидра кмиди чиркин шула.
Улихьнаси Интернетдиъ «Дагъустнадиъ бизнесменди ккуни жюрейин хъархъас гьяракатниинди тартиб апIру пиролизный пичар гьясил апIуз хъюгъна» кIуру макьала гъябкъиган, юкIв шад ва гьаддикан ихь газат урхурайидаризра мялумат тувуз ккун гъабхьнийиз. Пиролизный пичраан, хъархъас убгбан кьяляхъ, ритнин гъван ва рынокдиъ гизаф муштарйир айи пиролизный ччим удубчIвуру.
Харижи уьлкйириъ думу жюрейин пичарин ад абхъна. Аьхиримжи йисари пичар ихь уьлкейиъра гьясил апIуз хъюгъна. Надир Гьясановди, гьадму пичарин ужударсдар чешнйир ахтармиш апIури, хусуси жюрейин пич арайиз гъабхну.
Пиролизный пич фициб вуйкIан? Думу суалназ жаваб тувбан бадали, хъана интернетдиъ учIвну ккунду. Пичран хусуси тафавутвал гьаддиъ аки, пич кислороддин кюмек адарди либхуру. 400 градусдин температурайиъ хъархъас убгурадар, думу пай шула. Пиролизный пичру гьавайиз зегьерлу газар деетурадар, фицики думу кислороддин кюмек адарди либхура.
Бизнесмендихъди сюгьбат гъубху авторин макьалайиъ гьамци дупна: «Хъархъас пай шлуган арайиз гъюрайи пиролизный газ мичIал апIру гъурулушдиантина гъябгъюра. Гъагъи фракцйирикан ччим шула, хъа пучIудар убгрубдин ерина гъягъюра, саб гафниинди, чав пичру чав убгрубдихъди тямин апIура», – ктибтура Надири».
Пич саки саб суткайин арайиъ либхуру, хъа думу мичIал хьуз гъибтру ва ичIи апIуру. ИчIи апIбан кьяляхъ цIийикIултIан либхуз хъюбгъру. Пичраъ хъархъас жара дарапIишра, фициб вушра хъархъас ипуз шулу, натижайиъ лазим дару саб мутмура арайиз гъюрадар. Арайиз гъафибра масу тувуз ясана ишлетмиш апIуз шулу.
Гьаму жюрейин пичар ухьуз аьхю хазна ву. 10 кубометр айи пичран кьимат 2 миллион манатдиинакьан удубчIвура. Дагъустандиъ, гьапIуз вуш, пичариз муштар-йир адар. Эгер районарин кIулиъ айидари, гьаму жюрейин пичар масу гъадагъну, ишлетмиш апIуз хъюгъиш, ихь табиаьтдин марццивал хъана ухьухьна кьяляхъ гъибдийи.
