Хючнаарин кьюбпи нумрайин кьялан мектеб официально вуди 1992-пи йисан ачмиш гъапIну. Дидиз улихьна, мялимарин штатарра албагну, классарра дюзмиш гъапIнийи. ЦIийи мектебдиъ урхуз Хючна гъулан гьадму кьюбпи нумрайин мектебдиз багарихь хьайи хулариан баяр-шубар гъафнийи. Дидихъан мина 27 йис дубшна ва гъийин вахтна думу мектеб райондиъ ужударсдар мектебарин жергейиъ айиваликан умудлуди пуз шулу.
– Урхурайидарин, мялимарин гизаф хъуркьувалар мектебдин кIулиъ гъахьидарин ччвурарихъди аьлакьалу апIуз шулу, – кIура 2014-пи йислан мина мектебдин директорди лихурайи, тажрубалу мялим, РФ-дин уьмуми образованиейин гьюрматлу гъуллугъчи Панагь Султановди. – Мектебдин сарпи директор, РФ-дин мектебарин лайикьлу мялим Желил Мусаев вуйи. Дугъу 2000-пи йисазкьан мектебдиз регьбервал тувну. 2000-2014-пи йисари мектебдин директорди РД-йин лайикьлу мялим Н.Х. Байрамов гъилихну. Мектебдикан улхури, мялимвалин ляхнин ветеранар, баяр-шубариз чпин аьгъювалар, ужуб тербия туву, кьувватар гьяйиф дарапIу мялимар кIваин дарапIди гъитну ккундар. Дурарин арайиан Д.М. Къурбанов, А.А. Керимов, Ф.С. Аьбдуллаева, Н.Д. Гьяфизов, А.Ш. Ибра-гьимов, К.Г. Ильясов, А.Г. Къягьриманов, К.А. Керимов, Ш.И. Аьлисултанов ва жарадар улупуз шулу.
Гьелбетда, мектебдиъ асас вуди чпин хъуркьувалариинди дамагъ апIурайи мялимарра а. Дурар пишекарвалин конкурсариъ гъалиб, грантариз лайикь гъахьидар ву. Дурарин арайиан урус чIалнанна литературайин мялим Г.И. Рамазанова, ккергъбан классарин мялим Н.С. Къулиева, технологияйин дарсарин мялим Р.К. Исмяилов, харижи чIаларин мялим Д.С. Гьюсейнова, мялим-психолог З.Г. Рамазанова ва жарадар улупуз шулу.
– Гьацдар машгьур ва адлу, чпин пишейин халис устадари ич мектебдиз гъюрайи урхурайидариз аьгъювалар ва тербия тувра. Дурари гьарсар урхурайирихьна чан саягънан рякъра абгура. Думу терефнаан мектебдин социалинна психологияйин гъуллугъну тялукь ляхин гъабхура, – гъапнийи Панагь Сабировичди.
Мектеб кьюб мертебайин хулариъ ерлешмиш дубхьна, спортзал, хьадан спортдин майдан а. Мектебдиз интернетдиз удучIвуз шлу компьютерарин саб классра а.
Хъа, авадлугъариз, кабинетарин албагувализ дилигди, мектебдин асас девлет – баяр-шубариз аьгъювалар ва тербия туврайи мялимар ву. Ккудушу 27 йисан мектебдиъ ужуб, албагу, чан ляхнихьна яратмиш апIбан саягъниинди янашмиш хьувалиинди тафавутлу шулайи халис пишекарвалин коллектив аьмалназ гъафну. Гьамусяаьт мектебдиъ 38 мялим лихура, дурарикан гьарсарикан гизаф ужудар гафар дикIуз шулу. Ургур мялимдиз заан пишекарвалин, 12 мялимдиз – пишекарвалин сабпи категория а. Гьамусяаьт мектебдиъ РФ-дин уьмуми образованиейин 5 гьюрматлу гъуллугъчйир лихура.
Мектебдиъ 170 балина шуру урхура, душваъ 13 класс-комплект а, учебникарихъди тямин апIбан улупуб 100 процент ву.
– Ич мектебдиъ бицIидар вари терефарихъанди артмиш хьпаз, дурарин варитIан ужударсдар мумкинвалар ашкар апIбаз гьяракат апIура, – давам гъапIнийи Панагь Султановди. – Гьаци, уьмуми асас образованиейиан вуйи аьгъювалар тувубтIан савайи, учу мектебдиъ баяр-шубариз аьлава образование тувру шартIар яратмиш апIузра чалишмиш шулача. Ич мектебди райондин жара мектебарихъди, МФМЦ-йихъди, аьлава образованиейин идарйирихъди аьлакьйир албагна.
Ккудушу йисари мектебди 1600 выпускникдиз уьмриз рякъ улупну. Гьадму йисари мектебдин 39 выпускник гъизилин ва арсран медалариз лайикь гъахьну.
Мектебдин дегьлиздикк ккучIвиган, жюрбежюр стендар гьязур дапIну рякъюрвуз. Хъа дурарикан сабдик Н.Пироговдин гьамцдар гафар дидикIна: «Гьарсаб мектеб урхуз дуфнайи бицIидарин кьадарниинди ваъ, хъа дурарин машгьурвалиинди адлу ву». Хючнаарин кьюбпи нумрайин мектебра душваъ урхури гъахьидариинди адлу ву, пуз шулу. Дурарин арайиъ чпин уьмриъ аьхю хъуркьувалар гъазанмиш гъапIдар а. Месела, М.С. Къурбанов – биологияйин илмарин кандидат, гьамусяаьт «Табасаран район» МР-ин глава; А.М. Гираев – «Хючна гъулан совет» МО СП-йин глава; А.А. Аьлимирзаев – юридический илмарин кандидат; Р.М. Мягьямедов – экономикайин илмарин кандидат, РД-йин Арбитраждин суддин судья; А.К. Сеферов – экономикайин илмарин кандидат; Р.М. Умалатов – Урусатдин Табасаран райондиъ айи ОМВД-йин ГИБДД-йин отделин начальник; В.П. Керимов – дилаварчи кас; Р.У. Аьгьмедов – юридический илмарин кандидат, МВД-йин РД-йин Табасаран райондиъ айи ОМВД-йин силисчи ва хъана гизаф жарадар улупуз шулу.
Мектебдиъ уж’валнан, сатIиди ляхин апIбан ва сар-сарин гъавриъ ахъувалин аьгьвалат а. Мектебди урхурайидарин абйир-бабарихъди ижми аьлакьйир уьрхюра.
Ич сюгьбатнан аьхириъ Панагь Султановди гьамци гъапнийи: «Мектебдин руководствойин ва мялимарин коллективдин чан саягънан читинваларра а, хъа дурар фукIара дарапIрударин шулдар. Асасвал гьаддиъ аки, учу читинваларихьан гьитIикIури адарча, учу дурар гьял апIурча. Гьарсар касди чан уьмриъ мектеб ккудубкIуру. Мектебди, аьгъюваларин уьлкейиз гъахруси, уьмрин аьгъюваларра тувру. Мялимарин, урхурайидарин, дурарин абйир-бабарин коллективди арайиз хурайи рюгь мектебдиъ варитIан важиблу ву. Мектебдин цалари, гьелбетда, зат энгелвал адарди вахт гьисаб апIиди: 20, 30, 40…100 йис, хъа мектеб фици-вушра жигьилди гъубзру, гьаз гъапиш думу гьар йисан цIийи зиренг сесери абцIра, гьаци мектебдин рюгьнан яшар адар!».
