Гъубшу гьяфтайиъ Мягьямед Къурбановдин теклифниинди Табасаран райондиз Урусатдин Игит, ЛНР-ин Халкьдин милицияйин Кьюбпи армияйин корпусдин кьушмарин кIулиъ айи генерал-майор Эседуллагь Абачев хялижв гъахьнийи. Дугъу Хючна гъулан Гъалибвалин паркдиъ Ватандин Аьхю дявдиъ гъийихдариз тикмиш дапIнайи ядигарихъ кюкйир дивнийи, Хючна гъулан культурайин хулаъ чан гьюрматназ тешкил дапIнайи серенжемдиъ иштирак’вал гъапIнийи, ва гьацира думу, Ватанди чан улихь диву буржи тамам апIури, дявдин женгариъ кечмиш гъахьи эскер Мягьямед Аьбдуризаевдин хизанариин улукьнийи.

 

 

Вари серенжемар ккудукIбахъан Эседуллагь Абачевдихъди узу ва РГВК-йин журналист Фериде Аьлипулатовайи интервью гъадабгънийча. Думу исихъ чап апIурача.

Ф. Аьлипулатова: Эседуллагь Аьбдулмуъминович, уву гъи душмнихъди инсафсуз женгнаъ ава. Хъа уву увухъди гъубху варитIан читин женг фунуб вуш, кIваин апIуз шулвухьан?

– Йиз, военный пишекрин, уьмриъ хайлин читин женгар шулу. Читинуб ву, мисалназ, йигъ-йишв даърахди, лихувал, душмниин алжагъувалин вая дугъхьан тадабгънайи аьтраф уьбхбан бадали, вари къурхулувалар гьисабназ гъадагъну, ужудар планар тартиб апIувал… Хъа варитIан гъагъиб – дявдин дустарихъ, яв хиликк гъуллугъ апIурайи эскрарихъ женгариъ мягьрум хьувал ву. Дявдиъ мицисдар дюшюшар дархьиди гъузудар, вушра, учу, командирари, эскрар шлубкьан цIиб талаф хьпан бадали, вари чарйир зигуруча.

Ф. Аьлипулатова: Хъа дустарин, яв эскрарин аьжалфици ккюбгърава?

– … Йиз уьмрин усул гьамциб вуйиз – сар эскрихъ мягьрум гъахьунва – йицIур душман гуршв. Гьелбетда, гъи-йиху дустарин язухъ шулу, амма гьяйифар зигрури гъузу ккундар, душмнарилан дурарин кьисас алдабгъну ккунду, улихь гъягъюри, душмниз гюн тутруври, думу тIанкь дапIну ккунду.

Ф. Аьлипулатова: Гъи Дагъустандиан Украинайин аьтрафариин женгар гъахурайи эскрариз аьхю кьадар гуманитарный кюмек хътапIура. Эскрариз му кюмекнаъ фициб эгьемиятлувал а?

– Му месэлайиан гьамци пуз ккундузуз. Гъи республикайиан хътаурайи кюмекариъ ич дициб аьхю игьтияж адарич, гьаз гъапиш ихь уьлкейи учу ипIрубдихъдира, алабхьру палатдихъдира, яракьдихъдира бегьемди тямин дапIначу. Хъа мидихъди сабси дупну ккунду – гуманитарный кюмек саб вахтнара артухъ вуйиб шулдар. Аьхю чухсагъул пуз ккундузуз Дагъустандин халкьариз – саки гьар гьяфтайиъ учухьна гизаф гъагъ зигру транспортдиъди кюмекар гъюру, дявдин женгариъ айидарихьна думу рубкьурача. Чухсагъул ихь республикайин, районарин кIулиъ айидариз му ляхин тешкил дапIнайивализ, аьдати инсариз жанлуди му ляхниъ иштирак шулайивализ кIваантIан чухсагъул. Мектебдиъ урхурайидариз аьхю чухсагъул – посылкйир уч апIурайивализ, мани кагъзар хъатурайивализ – думу кагъзари эскрарик аьхю гьевес капIру. Гьамцдар кагъзар гъурхиган, учу, жвуву гьякьлу ляхин апIурайивалиин инанмиш шулача, ич далуйихъ халис ватанпервер халкь, ватанперес жигьил насил хъайиб гьисс апIурача.

Ф. Аьлипулатова: Гъи кIули гъабхурайи СВО-йин фицдар вушра натижйир йивуз шулин? Гьамусяаьт фронтдиъ фициб аьгьвалат ву?

– Гьар йигъан эгер саб фициб-вушра хъуркьувал гъадабгъураш – мура саб натижа ву. Дурумлуди улихь гъягъюрача. Гъи Луганск область саки бегьемди азад дапIнача. Командованиейи улихь диврайи месэлйир гьял апIурача. Ич варитIан асас метлеб – саб гамра кьяляхъ алдадабгъувал, анжагъ улихь гъягъювал вуйич. Эскрарик гьамциб, ктIубшвуз даршлу, гъалиб хьуз юкIв кайиган, кьяляхъ, далуйихъ гьамциб намуслу жигьил насил хъайиган, ихь саб жюрейинра читинвалар хьидар – узу мид’ин умудлу вуза. Ухьу гъалиб хьидихьа – мидиъ саб жюрейин шаквалра адариз! Дюн’яйиин сар фашисткьан имбукьан гагьди, дурарикан ухьуз, ихь уьлкейиз къурху а, гьаддиз дурар марцциди дагъитмиш дапIну ккунду.

Г. Маллялиев: Эседуллагь Аьбдулмуъминович, гьяйифки, хусуси метлеб айи дявдин операция ккебгъну сад йис дубхьнашра, гьелелиг ихь уьлкейиъра, республикайиъра, СВО ккебгъувал гъалатIси гьисаб апIурайидар ими. Гьацдар касар гъаврикк ккаъбан бадали, гьаз гъи Украинайин аьтрафариин му дявдин гьяракатар кIули гъягъюраш, фу бадали уву ва яв эскрари женг гъабхураш, ктибтуб ккун апIураза.

– СВО ккебгъбан аьхю чарасузвал айи. Эгер ухьу гьаму операция ккебгъундайиш, душман чав ухь’ин алархьуйи. Думу му ляхнихьна 8 йисандин арайиъ гьязур шулайи. Ухьу вари лап ужуди гъавриъ ахьа – дурар «чапхунчи урусат кьушмари», дурари кIурайиганси, дидиснайи жилар «азад» апIувалихьна ваъ, хъа ихь уьлкейин айитI дявдин гьяракатар гъахувалихьна гьязур шулайи. Магьа ухьуз варидариз рябкъюрахьуз, гъи ихь кьушмариз къаршуди дяви гъабхурайидар гизафси харижи уьлкйириан дуфнайидар ву – хусуси военный компанйирин вакилар, пулихъ дяви апIурайидар; ригъ алабхъру терефнаъ айи уьлкйири Украинайиз яракьариинди, разведкайин мялуматариинди, пулиинди кюмек апIура. Гьаддиз СВО вахтниинди ккебгъуб ужуб гъабхьну, ва думу кIулиз адабгъну ккунду, аьхиримжи фашист дагъитмиш апIайиз. Хъа му месэла гьял апIури, фуну дазйирихъна ихь кьушмар гъюгъюруш – думу ихь КIулин главнокомандующийди тяйин апIиди. Учуз дяви ихь уьлкейин жилариин гъабхуз ккундарчуз, гьаддиз думу учу гьатушваъ гъабхидича, гъалибвал гъазанмиш апIайизкьан, гележегдиъ душмнарин кIулиз неинки ухьухъди дяви апIуз, ихь терефназди цIакуди лигузкьан ният дархьбан бадали. Жикъиди кIуруш, гъи учу ихь уьлкейин макьсадар уьрхюрача, учу ихь халкь уьбхюрача, учу жвуван багахьлуйир ва хизанар уьрхюрача.

Ф. Аьлипулатова: Эседуллагь Аьбдулмуъминович, баярихъ, гагйирихъ, жиларихъ мягьрум гъахьи хизанариз фу пуз ккундийвуз?

– СВО-йиъ гъийиху вари ихь баяр халис игитарси, дирбашарси уьмриан гъушну. Дурарин хизанариз дерин башсагълугъвал мялум апIураза ва сабур апIувал ккун апIураза, дурарин бицIидариз, хизанариз Аллагьди сагъвал туври.

Г. Маллялиев: Ихь ватанагьйири фици дяви апIуру?

– Ихь табасаран баяри, ихь дагъустанлуйири дявдиъ чпи анжагъ ужуб терефнахъандитIан улупурадар. Чпиз фунуб ляхин тувишра, чпин улихь фициб табшуругъ дивишра, дурари тамам апIуру, кIулиз адабгъуру. Хусуси метлеб айи операция ккебгъайизра йиз хиликкди хайлин ихь баяри гъуллугъ апIури гъахьну. Дурарик ужуб ляхин, бажаранвал ка. Дурар чпин абйир-бабари гьаци тербияламиш дапIна, дурариз гьациб аькьюл тувна, гьаддиз дурари армияйиъра, чпин абйир-бабариз гаф даршлуганси, гъуллугъ апIура. Гизаф аькьюллу, абурлу баяр ву, дурарин абйириз-бабариз гьамцдар веледар тербяламиш дапIну, уьлке уьбхюз гьаънайивализ аьхю чухсагъул пуз ккундузуз.

Ф. Аьлипулатова: Хъа гъи миллетчйирихьан азад дапIнайи аьтрафариин яшамиш шулайи ислягь ватандашарин фициб гьял ву?

– Гъи учу азад дапIнайи аьтрафариин али ерли агьалйирин чпин уьмриъ уч гъапIу девлет, бицIидарихъ, хал-йишвахъ гъизигу зегьмет дявди барбатI гъапIну. Дяви саризра ккундар, варитIан чIуру инсанаризра кмиди… Дяви ккебгърайидар политикар ву, хъа военный гъуллугъчйир думу кIули гъабхуз мажбур шула…
Ихь ватанагьлийири ерли инсанаризра кюмек апIура, гуманитарный кюмек хътапIура. Узуз гъи ккундайиб саб вуйиз – гъи дурарин йишв’ин гьич саб улматкьан дархьувал. Хулар дадаргъну, кIул’ин гъваъ алдарди, варибдихъ мягьрум духьну, йишвлан-йишваз кюч шули, кюлфетар дявди жара дапIну айи дурарин гизаф язухъ шулу… Гъит дурариз, хизанар хъана сатIи духьну, ислягь уьмур ккебгъну, чпин хал-йишв дивуз, чпин веледар аргъаж апIуз, чпиз ккуниси уьмур хъапIуз мумкинвалар ишри. Гьаму ляхин кIулиз адабгъбан бадали, гъи ихь аьхю уьлкейи, ихь женгариъ айи баяри, илтIишну, ляхин апIура.

Ф. Аьлипулатова: Хулаъ бицIидарихъди фуну чIалниинди гафар апIури шулува, Эседуллагь Аьбдулмуъминович?

– Бязиган табасаран чIалниинди, бязиган урус чIалниинди. Дюз гъапиш, бицIидар гьелелиг бегьемди табасаран чIалнан гъавриъ ахърадар. Гьелбетки, дураризра бабан чIал улупну ккунду. Хъа узуз табасаран чIал гизаф ккундузуз. Дамагъ апIураза, узу табасаран миллетдин вакил вуйивалиин. Узу гизаф рази вуза гьаму девриъ бабкан хьувалиин, гьамусяаьт дявдин женгариъ айивалиин ва фашистар тIанкь апIурайивалиин.

Г. Маллялиев: Яв хиликк ккайи кьушмариъ гъуллугъ апIурайи эскрар йихувал дап цIибди ву, увуз дяви гъабхбан илим ужуди аьгъя кIури, саб швнуб ражари – ЛНР-ин кIулиъ айи Леонид Пасечникди, Чечен Республикайин глава Рамзан Кьадировди гафар гъеебхьунзуз. Гьаму яв хъуркьуваларин сир фтиъ а?

– Мушваъ фицибкIа сир адар. Гьарсар касди чав апIурайи ляхин намуслуди кIулиз адабгъну ккунду… Мушваъ саб жюрейин гьунарра адар. Вари инсандикан асиллу ву, фици думу чан ляхнихьна янашмиш шулаш. Уву магьа Луганск областдин агьалйир кIваин гъапIунва. Пуз ккундузузки, йиз хиликк Луганск областдин баяри гъуллугъ апIурайивал йиз бахт гъабхьну – гизаф намуслу, жавабдар инсанар ву. Шахтерар гизаф игит, гьунарар кайи, эдеблу инсанар ву. Дурарин чпин азадвал бадали женг гъабхури, швнуд йис ву, ужудар натижйирра гъазанмиш дапIна. ФтихьанкIа гучIрудар дар. Дурарин улихь саб месэла дйибгъна – чпин аьтрафар фашистарихьан азад апIувал, ва му ляхин дурари кIулиз адабгъну. Йиз бахт гъилибхну лазим вуйи вахтна йиз багахь, йиз гъвалахъ чечен эскрар гъахьивалра – халис ватанперверар, гизаф дирбаш инсанар ву, йиз дявдин дуст Апти Алаудиновра, йиз дуст Рамзан Кьадыровра халис ватанперверар ву. Ва узу идара апIурайи кьюбпи корпусдиъ гъуллугъ апIурайи дагъустанлуйирра вари игитар ву, чухсагъул кIураза дурариз, дурариинди дамагъра апIураза.

Г. Маллялиев: Хусуси метлеб айи операцияйи ихь халкьдиз шубур Урусатдин Игитар багъиш гъапIну, гьяйифки сар гъакIну. Кьюр генерали (уву ва Рустам Мурадовди) ва сар офицери (Руслан Къурбановди) гъалибвал багахь апIури, гъира женг гъабхурачва. Варжариинди ихь табасаранар жюрбежюр наградйириинди лишанлу дапIна. Республикайин правительствойин председатель Аьдулмуслим Аьбдулмуслимовди Табасарандиз игитарин макан гъапну. Яв фикриан, гъи ихь ватанагьлийирин гьаму кьягьялвалин чешме фтиъ а?

– Дявдиз гъягъюрайи фунур кас вушра, гьадму гьисабнаан узура, учв женгариъ йикIуз мумкинвал айивалин гъавриъ а. Ав, узу дамагъ апIураза, ухьуз гьамцдар игитар айивалиин. Йиз фикриан, табасаранарин кьягьялвалин асас чешме – абйир-бабари дурариз туврайи тербияйиъ а. Дурар чпиз табшурмиш гъапIу фуну ляхинра заан жавабдарвалиинди кIулиз адабгъури вердиш дапIна. Хъа узуз саб миллетра башкъади улупуз ккундариз. Гъи СВО-йиъ иштирак шулайи вари эскрар игитар ву. Дурар вари гьаму заан ччвурназ лайикьлу ву.

Г. Маллялиев: Ва аьхириъ, газат урхурайидариз, ихь ватанагьлийириз, жигьил наслиз фу пуз ккундувуз?

— Газат урхурайидариз чухсагъул. Чухсагъул ихь халкьдиз, варидин гъавриъ айивализ, эксрариз вари жюрейин кюмек туврайивализ. Жаради дубхьнура ккундар, гьаз гъапиш ихь саб уьлке, саб ватан вуйихь, сар КIулин командующий вуйихь, ва дугълан илтIикIну, битав духьну, улихь гъягъюрхьа. Жара рякъ ухьуз адар, ва ухьу гьаддиз душман фу дпIунар дагъитмиш апIидихьа. Гьадмуган вари дюз хьибди.