14-пи мартдиъ ДГПУ-йин конференцйир гъахру залиъ филологияйин илмарин доктор, профессор Вели Загьировдин цIийи китабдин презентация кIули гъубшну.
Серенжемдиз шагьрариан ва районариан табасаран чIал ва литература киврайи гизаф мялимар, вузариъ лихурайи аьлимар, табасаран шаирар ва писателар, Вели Загьировдин гъарашугъар ва мирасар, СМИ-йин вакилар ва студентар дуфнайи. Дурар уч дапIнайи гьядиса якьин ихь культурайиз аьхю эгьемият айиб вуйи, фицики В. Загьировдин «Табасаран чIалнан диалектология» ччвур тувнайи монография дагъустан лингвистикайиъ табасаран чIалнан шубби диалектар ва саб жерге хусусивалар айи бязи гъуларин (Чювекк, ТIивак ва Хив) нугъатар бинайиан ахтармиш апIурайи илмин сабпи китаб ву. Дидланра савайи, му монографияйи табасаранарра милли чIаларин диалектариз бахш дапIнайи илмин ляхнар чапдиан адагънайи Дагъустандин 4 халкьдин – аварарин, даргйирин, лезгйирин ва лакарин – цIарназ хура.
Серенжем ачмиш апIури, ДГПУ-йин ректор Нариман Асваровди мектебдиъ чаз дарсар киву, хъа гъи табасаран чIал ахтармиш апIбаъ заан хъуркьувалар гъазанмиш дапIнайи халис аьлим Вели Загьировдиз кIваантIан чухсагъул мялум гъапIнийи.
«Вели Мирзабегович ляхин дарапIди гъузуз шлу кас дар. Варидари гьюрмат апIру яш дубхьнашра, думу жигьил аьлимартIан бегьерлуди лихура. Умудлу вуза, ихь профессори ухьу саб-швнуб ражнусан цIийи китабариинди рази апIиди», – гъапнийи ректори.
Хъасин китабдикан, думу дюзмиш апIруган чаз алахьу читинваларикан лап маракьлуди, гьисслуди Вели Загьировди чав ктибтнийи. Дугъан гафариинди, уч духьнайидарин кьиматназ адабгънайи китаб – 30 йистIан артухъ вахтна кIули гъубху ляхнин натижа ву. Дидиъ автори гъийин йигъаз табасаран чIалнан диалектар ахтармиш апIури гъахьи аьлимарин ляхнин натижйирра ишлетмиш ва аьлава гъапIну.
Профессори П.Усларин, А.Диррин, А.Генкойин табасаран чIалнакан ва табасаран халкьдикан вуйи бязи мялуматар бина кадрудар вуйивал улупнийи. Дидланра савайи, Вели Загьиров чан улхбаъ гъи табасаран чIал ахтармиш апIбаъ, артмиш хьпаъ арайиз дуфнайи месэлйириинра ди-йигънийи – гьадму гьисабнаан, цIийи алфавит адабгъну ккунду, литературайин бина чаин асасламиш дубхьнайи нитIрихъ диалект сугъакк диалектдиинди эвез апIуб лазим ву кIурудариз кIат’и жавабар тувнийи; газатдин машариъ ва табасаран чIалниинди гъахру передачйириъ пишекрар дару касариз чIалнан месэлйирин гьякьнаан гаф-чIал апIуз мумкинвал туврайивал, чан фикриинди, дюзиб даруваликан гъапнийи.
Чан лап метлеблу улхбан аьхириъ профессори, уч духьнайидарихьна илтIикIну, дурарикан ккун гъапIнийи: «Ухьу варидари табасаран чIалназ кьимат тувну ккунду. Ухьу табасаран чIал кIваантIан ккун дапIну ккунду. Ухьу табасаран чIал аьгъю дапIну ва жвуван веледаризна худлариз улупну ккунду». Ва, мисал вуди, Москвайиъ яшамиш шулайи худлари чахъди телефондиан гафар апIбалан кьяляхъ, фици гьар ражари «Бабаз раккин хъяртаса жан, хъяртаса» махъвраан табасаран чIалниинди шиърар урхуруш, ктибтнийи.
Чпин удучIвну улхбариъ табасаран аьлимари – Шарафутдин Дашдемировди, Марина Гьясановайи, Аьшуряли Аьдиловди, Низами Сафарялиевди ва гьацира жара халкьарин вакилари – Вели Загьировдин монографияйин мяналувализ, думу дюзмиш дапIнайи саягъназ, дидин метлеблувализ ва автори кIули дубхнайи ляхниз заан кьимат тувнийи.
Презентацияйин аьхириъ автори серенжемдин вари иштиракчйириз чан монография багъиш гъапIнийи.
ЦIийи китабдин гьякьнаан жвуван фикирра ачмиш апIуз ккундузуз. Дугъриданра, «Табасаран чIалнан диалектология» монография лап маракьлуб гъабхьну. Дидиъ табасаран чIалнакан, табасаран этнографияйикан, тарихнакан хайлин файдалу мялуматар тувна, илмин материал халкьдин мяълийирин, дургъунагъарин, абйирин мисаларин кюмекниинди ккатIабццна, аьнтIикьа табасаран ччвурарин бицIи сиягь ва диалектологияйин жикъи словарь тувна. ВаритIан асасуб – нитIрихъ, сугъакк ва этег диалектар лексика, морфология ва фонетика жигьатнаан лап дибдиан ахтармиш дапIна.
Багарихьди, му китабдин бинайиин алди, В. Загьировди табасаран чIалнан диалектологияйин тамам словарра гьязур апIур кIури, миж кивдихьа.
