Инсандин иммунный гъурулуш зяиф апIурайи вирусдихьан (ВИЧ) сагъ хьуз гъахьи кас адар. Амма му уьзур кашра, хайлин йисари яшамиш хьуз ва сагъу веледар арайиз хуз шулу. Духтрари тасдикь гъапIганси, ВИЧ–СПИД ихтиятвал уьбхюрайи инсандикна затра тарабгъудар.
Таза улупбар
Дагъустандин тарагъру уьзрарин больницайин дахилнаъ айи Республикайин ВИЧ-дин ва СПИД-дин профилактикайин центрин кIулин духтрин заместитель Шамил Аьгьмадудиновди ич сюгьбатнаъ туву мялуматариинди, гъийин йигъан респуб-ликайиъ ВИЧ-инфекция ва СПИД уьзур кади 4700 кас гьисабназ гъадагъна. Дурарикан 450 аьзарлу гъубшу йисан, хъа 94 кас гьаму йисан сабпи кварталиъ тазади ашкар гъахьну. Гьисабназ гъадагънайидарикан 88,3 процент жилижви ва дишагьли багахь аьлакьйириъ учIвувалин ва 11,3 процент наркотикарин садар рубар сатIиди швнур-сар касди йивбан натижайиъ аьзарлу гъахьну.
«Эгер улихьди СПИД жигьиларин ва наркоманарин уьзурси гьисаб апIури гъахьнуш, гьамус улупбар жарадар ву. Асас вуди гъи му уьзриан 30-50 йисарин яшариъ айи ватандашар аьзарлу шула. Мидланра гъайри, улихьди жиларихъди тевиган, му уьзриан аьзарлу дишагьлийирин кьадар 7 пайнак саб пайтIан дайи, хъа гъи кьюр жилар вуш, сар дишагьли ву», – кIура Шамил Аьгьмадудиновди.
Духтри къайд гъапIганси, инсанар сабишв’ан жара йи-швариз кюч хьувалин месэлйирира му уьзур тарабгъбаъ аьхю роль уйнамиш апIура. Инсанариз му уьзрикан сикин дарди мялуматар туври ккунду. Эгер вирус тарабгънайивал вахтниинди ашкар гъапIиш, инсандин уьмур хайлин йисариз ярхи апIуз мумкинвал а.
ТIягъюн, кьяляхъ!
Му макьалайиз мялуматар уч апIурайи вахтна, узу Мягьячгъала шагьриъ бицIидар хру саб больницайиъ аьхюну медсестради лихурайи узуз таниш дишагьли ФатIимат Мягьямедовайихьна (ччвур ва фамилия гьюдюхна) илтIикIнийза.
«Му гъуллугънаъ лихури, 6 йис вуйиз. Дюзди кIурза, ВИЧ-СПИД уьзур кайи бабарихьна улихьди фициб янашмиш’вал вуйиш, гъира республикайиъ тялукь рафтар ими. Узу хайлин дицисдар бабарихъди таниш вуза. Дурарик варидарик му уьзур чпин гьяясуз жиларикан кубчIвну, дишагьлийир сабдинра тахсиркрар дар. Дурарикан гъахьи саки вари бицIидар сагъудар ву. Амма больницйириъ гъагъдиъ айи жара бабариз апIурайи хъа-йивалихьди тевиган, ВИЧ-инфекция кайидариз лигувал жараб ву. Саб ражари ич отделениейин дегьлиздиккинди удучIву гъагъдиъ айи дишагьлийиз духтри: «Палатайизди кьяляхъ учIв, тIягъюн!» – кIури, чIигъар апIури гъеебхьнийиз. Ухьу инсанарикан иццурайидарихьна гьюрмат луди ва дурарин язухъ апIури янашмиш хьувал тIалаб дапIну ккунду. Хъа мушваъ бязи духтрари, ВИЧ ва СПИД фицдар дюшюшариъ сар касдикан тмунурикна тарагъуруш ва дурарин арайиъ айи фаркь’вал фициб вуш аьгъдарди, чпин ахмакьвал улупура», – гъапнийи ФатIимат Мягьямедовайи.
Уьмур ккудубкIнадар
Дугъриданра, хайлиндари ВИЧ ва СПИД саб уьзур ву кIура, дурариз му уьзрарин арайиъ фициб фаркь’вал аш аьгъдар. Му суал узу Шамил Аьгьмадудиновдизра тувнийза.
«ВИЧ-инфекция тазади инсандин бедендиъ ачмиш шулу. ВИЧ-инфекцияйи, инсандин иммунный клеткйир лихуз гъидритри, дурар зяиф апIуру. Гьаму вахтна вирус кьувватлу дархьбан бадали, аьзарлуйиз терапияйин кюмек тувну ккунду . Дарш диди инсандин иммунный гъурулуш пуч апIуру, вирус СПИД-диз илтIибкIуру.
Гъи ВИЧ-инфекция дармнарин кюмекниинди сагъ апIбан терапия а. Му уьзур ашкар гъабхьи касди гучI дапIну ккундар. Аьдати уьмриъ, дуланажагъдиъ уьзур сар-сарикна тарабгъудар», – мялум апIура духтри.
Шамил Аьгьмадудиновдин гафариинди, ВИЧ-инфекция кайи инсандихьан сагъу дишагьлийихъди хал-хизан ккебгъуз шулу. Ва ихтиятвал уьбхюруш, дурар ярхи уьмрин эйсйир шулу, вирусра дишагьлийикна тарабгъудар.
«Гьарсар касди, му уьзур йиз хизандиз гъюрдар, кIуру жюрейин фикрар апIуру. Му уьзрикан шлубкьан артухъ мялуматар гъадагъай, нач дарапIди дидкан веледариз кидибтай. Гъи дарш, закур ВИЧ-инфекция учвуз таниш касарин арайиъ вая мирасарин, гъуншйирин хизанариъ ашкар хьуб мумкин ву. Гьаддиз учву гьаммишан саб гам улихь хьади ккунду. Ичв сагъ’валин гъайгъушнаъ йихьай, къайдасуз аьлакьйирихьан ярхла йихьай, гьар йисан кьюб ражари ВИЧ-дин тест тувай. Гьаци гъабхьиш, вари ужу хьибди», – умуд кади аьлава гъапIнийи Шамил Аьгьмадудиновди.
