ЦIиб аьхю яшнан инсанариз кIамкIар кIуру уьзур лап ужуди кIваинди ими. Улихьна вахтари вакцинайин рубар йивуз хъюгъяйиз, думу уьзриан гизаф бицIидар йихури гъахьну. 1968-пи йисан СССР-ин аьт-рафариин 1,5-2 миллионтIан артухъ аьзарлу гъахьидар гьисабназ гъадагънийи. 1968-1973-пи йисари кIамкIариз аькси вакцинайин рубар йивбан кампанйир кIули гъурхнийи. Хъа 1973-пи йислан башламиш дапIну, кIамкIариз аькси вакцина прививкйирин милли календариз гъадабгъну. Натижайиъ кIамкIариан аьзарлу шлудар лап цIиб гъахьнийи. Эгер сар-кьюр кас аьзарлу гъахьиш, дишлади профилактикайин уьлчмйир кьабул апIуйи. Аьхиримжи 3-5 йисандин арайиъ гагь мушваъ, гагь тушваъ сар-кьюр ваъ, хъа гизаф аьзарлуйир ачмиш шула.
«Гьамусяаьт Урусатдиъ кIамкIарин уьзур тарабгъувалин аьгьвалат гюзчиваликк кка, амма думу уьзриан аьзарлу шулайидарин кьадар артухъ дубхьнайи регионарра а. Гьамциб аьгьвалатнахъди аьлакьалу вуди, РФ-дин гьюкуматдин кIулин санитарный духтри улихьди руб йивну адру, кIамкIарин уьзриан аьзарлу дархьи ва гьацира саб ражаритIан руб дириву бицIидарин ва аьхюдарин арайиъ вакцинайин рубар йивбан ляхин гьяракатнаъ ипну ккунду», – дупна Роспотребнадзорин мялуматарин гъуллугънаан туврайи хабрариъ. Роспотребнадзорин тешкиллувалиинди Урусатдин Федерацияйин вари субъектариъ 3-пи апрелиан 31-пи декабризкьан уьзур терг апIбан иммунизация гъабхиди.
КIамкIар – сар инсандикан тмуну инсандикна хътабгъурайи илнакди гьяракатниинди тарабгъру, бедендин температура 40,5 градус за апIру, уьгь-йир хъивру уьзур ву. Уьзур кубчIвну 4-5-пи йигъари инсандин хамракна уьру тIамгъйир ктучIвуру. КIамкIар хатIалу уьзур ву: диди энцефалит, пневмония, бицIир уьмрихъ мягьрум апIру кIван уьзрар, уларин рябкъювал кьит дапIну, бицIир сакьатвалихъна хру уьзрар арайиз хуру.
Пашман статистика
РД-йин сагъламвал уьбхбан министерствойиан туврайи мялуматариинди, 2023-пи йис ккебгъхъанмина республикайиъ кIамкIариан аьзарлу гъахьи касарин кьадар 234-тIан артухъ гъабхьну. Гъубшу йисандин тялукь вахтнахь тевиган, думу улупуб 40 ражари гизаф ву. Дагъустан Урусатдин регионариъ кIамкIариан аьзарлу гъахьидарин кьадар варитIан гизаф вуйи шубуб региондин арайиъ а.
«Самарайин область кьюбпи йишв-лан шубубпи йишв’ина алдапIну, ихь республика кьюбпи йишв’ина гъафну.
Дагъустандиъ 234 касдик уьзур кубчIвну. Аьзарлуйирин кьадар артухъ шула. Аьзурлу гъахьидарин шубуб пайнакан саб пай мектебдиз, бицIидарин багъдиз гъягъюрайи баяр-шубар ву», – къайд гъапIну Роспотребнадзорин республикайиъ айи управлениейин кIулиъ айирин вазифйир тамам апIурайи Залимхан Уьмариевди.
«Ичв инкарвали учвуз жаза хибди»
Бязи жара регионариъси, Дагъустандиъра гизаф абйир-бабари чпин бицIидариз рубар йивури адрувализ лигну, кIамкIар уьзриан гизафдар аьзарлу шула. Дагъустандин Глава Сергей Меликов, бицIидариз вакцинайин рубар йивувал ккун апIури, республикайин агьалйирихьна илтIикIну. Дидин гьякьнаан региондин кIулиъ айири гъубшу гьяфтайиъ чан телеграмм каналиъ гъибикIну.
«Аьхиримжи вахтна кIамкIар уьзриан аьзарлу шулайидарин кьадар артухъ дубхьна.
Духтрарин гафариинди, асас себеб – абйир-бабари чпин веледариз вакцинайин рубар йивури адрувал ву. БицIир уьзур кубчIвувалихьан уьрхбан айи-адру саб рякъ – прививка ву. КIамкIариз аькси вакцинайин прививка варитIан хатIасуз, вахтну ахтармиш дапIнайи прививка ву. Гьаддиз гъи узу аьхю яшнан инсанарихьна, бабарихьна, абйирихьна илтIикIураза. Дурари, диванариин дуснайидарин махъварихъ хъпехъури, думу махъварин йисирар духьнайи чпин веледарихъди гъаврикк ккаъбан ляхин дубхну ккунду», – гъапну Сергей Меликовди.
Дагъустандин Главайи гьацира мялум гъапIганси, аьхиримжи 3 йисандин арайиъ республикайиъ 280 агъзуртIан артухъ бицIидариз кIамкIарин уьзриз аькси прививкйир дапIна, прививкайин кьяляхъ сар бицIиризкьан зарар гъабхьундар. Сергей Меликов Роспотребнадзорин тIалабар кьабул апIури адру бицIидарин хусуси идарйирин эйсйирихьна жаради илтIикIну. «Ичв ляхин къанунсузубси, эдебсузубра вуйичв. Ичв инкарвали гележегдиъ учвуз жазара хибди», – гъапну региондин кIулиъ айири. Дугъу гьюкмин органарикан, муниципалитетарин кIулиъ айидарикан, духтрарикан, абйир-бабарикан му месэлайихьна лап жавабдарвалиинди янашмиш хьувал ккун апIура.
Ичв веледариз мюргъяр миккиванай
Му учIру месэла 10-пи апрелиъ РД-йин Правительствойин председатель Аьбдулмуслим Аьбдул-муслимовдин регьберваликкди кIули гъубшу Региондин экономикайин артмиш’валин мюгькамвал тямин апIбан гьяракатнан штабдин заседание-йиъра гьял гъапIнийи.
РД-йин сагъламвал уьбхбан министрин заместитель Раисат Шагьсиновайи заседаниейиъ туву мялуматариз асас вуди, гъубшу 2022-пи йисан РД-йин сагъламвал уьбхбан министерствойиз республикайиъ коронавирусдин уьзрихъди аьлакьалуди арайиз дуфнайи аьгьвалат къайдайиз хуз мумкинвал гъабхьну.
«Республикайиъ бицIидариз прививкйир апIури адрувалиан коронавирусдин, эпидемический паротитдин, коклюшдин, столбнякдин, кIамкIарин ва гриппдин инфекцийир арайиз гъюра. Аьзарлу гъахьидарикан 80,5 % прививкйир дарапIу бицIидар ву.
КIамкIарин уьзур 2022-пи йисан аьхириъ тарабгъуз хъюбгъну, гъийин йигъазкьан дид’ан аьзарлуйир артухъ шула. Эгер 2022-пи йисан кIамкIар уьзур кубчIвдар 5 кас вуйиш, 2023-пи йис ккебгъхъан мина думу уьзриан аьзарлу гъахьи 277 кас гьисабназ гъадагъна, думу кьадарнакан 91,3% бицIидар ву. Аьзарлу гъахьи 253 бицIирикан 106 бицIирик кIамкIарин кучIвувал лабораторияйин улупбари тасдикь гъапIну. ВаритIан гизаф – 32% аьзарлу гъахьидар 3 йислан 6 йис’ина яшар духьнайи бицIидар ву», – къайд гъапIнийи Раисат Шагьсиновайи.
Сарикан тмунарикна тарабгъру фунуб уьзрира бицIирин сагъламвализ зарар тувру, саб шил гъидрибтди улдубчIвну гъябгъюрдар. Духтрари фукьан сюгьбатар гъухишра, гьапIуз вуш, ихь инсанар мютIюгъ апIуз гьич шуладар. Прививкйир дарапIувал модайиъ абхъна. Хъа чпин бицIир иццру гъахьиган, духтрарихьна жаргъура, дурарик тахсир кипра. Хъа думуган гьич саринра кьан шлуси дарибшри.
