Гьаму йигъари Дагъустандиз чан ляхин ади дуфнайи «Курчатовский институт» илми ахтармиш апIбарин центрин президент Михаил Ковальчукдихъди республикайин Глава Сергей Меликов гюрюшмиш гъахьну.
Къайд апIуб лазим вуки, Курчатовский институт ихь уьлкейиъ айи варитIан аьхю илмарин центрарикан саб ву. Гьаму йисан апрелин вазлиъ институтди чан 80 йисандин юбилейра къайд гъапIну. Му ярхи вядайиъ центриъ халкьдин хатIасузвалин, илминна промышленностдин артмиш’валин цирклариан гьюкуматдин эгьемият айи асас месэлйир гьял апIура. Курчатовский институт Ватандин Аьхю дявдин йисариъ, атомный яракь гьязур апIбан бадали, тешкил гъапIуб ву. Гъира институтдиъ илмин, гъулан мяишатдин ва промышленностдин месэлйир гьял апIбиин машгъул ву.
«Гюрюшдиъ, анжагъ кьюбиб терефариз ваъ, хъа вари Урусатдиз хайир кайи месэлйирикан гъулхунча. Гьадрарин арайиъ тIумутIчивалин цирклин армиш’валин ва табиаьтдиъ лап кьитди алахьру мяднар ачмиш апIбан месэлйирра а.
Урусатдин регионар вари сабишв’инди гъадагъну гьисаб гъапIиш, Дагъустандиъ айи тIумтIин багъларин кьадар 29% ву. Гьаддиз республикайиъ тIумтIин гъелемар артмиш апIру питомникдин гьякьнаанра гафар-чIалар гъапIунча. Республикайиъ литий ккадабгъру кьюб йишв гьязур дапIна. Думу металл, оборонайинна промышленный комплексдиъ асас мяна айи металл ву. Гьаму терефнаанра Дагъустандихьан чан теклифар тувуз шулу.
Учу арайиз гъахи месэлйир гьял апIбан бадали, Курчатовский институтдинна РАН-дин ва Дагъустандин арайиъ йикьрар йитIувалра планламиш гъапIунча», – гъапну Сергей Меликовди, Михаил Ковальчукдихъди вуйи гюрюшдин натижйир йивури.
Дупну ккундуки, гъи республикайиъ литий ккадабгъуз шлу шубуб мяднар айишвар а – Тарумовский ва Бабаюрт районариъ ва Берикей гъулан аьтрафариин. Думу металл жилиан удубчIвурайи кьилар кайи убцру штукан ктабгъуз шулу. Гьамусяаьт ижми кьиларин штар адауз мумкинвал тувру, экология жигьатнаан хатIасуз технологияра яратмиш дапIна. Ва Тарумовский мяднар айишван штукан думу технологияйиинди литий, бром, йод, калий, магний, натрийдин хлорид ктагъуз шулу а.
Эгер Тарумовский мяднар айишв ишлетмиш апIуз хъюгъиш, душваъ химияйин кьилар яратмиш апIру завод дивну ккунду. Думу заводдиъ химияйин удобренйирра гьясил апIуз хьибди, – умудлу ву республикайин илмин цирклин вакилар.
