Чав ляхин апIуз хъюгъю сифте йисарилан ккебгъну, табасаран театри жигьилариз, баяр-шубариз вуйи спектаклар дивбаз ва улупбаз аьхю фикир тувра, гьаз гъапиш культурайи жигьил насил тербияламиш апIбаъ, саб шакра адарди, зурба роль уйнамиш апIура. Гьаци, гъи театрин репертуариъ лап бицIидариз ва мектебдиъ урхурайи баяр-шубариз вуйи спектакларра а. Ва думу спектаклар хьади театрин артистарин десте кми-кмиди бицIидарин багъариъ, мектебариъ баяр-шубарихъди гюрюшмиш шулу.
Ухьуз мялум вуйиганси, йицIиюкьуд йислан къанна кьюд йис’ина яш дубхьнайи баяр-шубариз 2021-пи йисан Пушкиндин карта тувуз хъюгъну. «Пушкиндин карта» – гизаф маракьлу ва мяналу проект ву. Жигьилар культурайиин маракьлу апIуз диди аьхю кюмек тувра, фицики картайихъ хъайи пул анжагъ культурайин серенжемариз харж апIуз шулу. Гъюрайи жигьил насил тербияламиш апIбаъ думу проектди аьхю роль уйнамиш апIура. Ва театрира чан спектак-лариз гьадму карта хьайи баяр-шубар жалб апIбаан ужуб ляхин гъабхура. ИкибаштIан, районарин, гъуларин ва шагьрарин улихь-кIулихь хьайидарин, абйир-бабарин кюмек адарди, Пушкиндин картайихъди вуйи ляхин ккабалгуз учуз лап читинди шуйи. Хъа учуз гьациб кюмекра апIура.
Табасаран театри Пушкиндин картайихъди аьлакьалу асас ляхин Табасаран райондиъ гъабхура. ИкибаштIан, думу ляхниъ театриз райондин кIулиъ айи Мягьямед Къурбановдин терефнаан аьхю кюмек шула. Райондин мектебариъ урхурайи баяр-шубариз театри сабшвнуб спектакль улупну. Ихь театриз, культурайиз гьациб дикъатлу фикир туврайивализ, театрин кIулиъ айидарин ва вари коллективдин терефнаан Мягьямед Сиражудиновичдиз аьхю чухсагъул кIураза.
Гьаму майин вазлиъ табасаран теат-рин коллективди Табасаран райондин тарихи музейихъди сатIиди Хючна гъулаъ айи Ургур чвуччвунна сар чу-ччун гъалайиин райондин мектебариъ урхурайи баяр-шубариз юкьуд йигъан-дин арайиъ культурайин аьхю фестиваль тешкил гъапIну. Райондиъ айи ми-мидарди вари мектебарин баяр-шубариз гъалайиина экскурсия гъубхну. Думу экскурсияйиъ урхурайидар табасаран халкьдин тарихнахъди таниш гъахьну: ургур чвуччвунна сар чуччун гъала фила тикмиш дапIнайиб вуш, ихь халкьдин уьмриъ диди фициб роль уйнамиш апIураш, му гъала чапхунчйирихьан уьбхюрайидар фужар вуди гъахьнуш, ва гьацира баяр-шубари ихь тарихнан хайлин жара маракьлу гьядисйирикан мялуматар гъадагъну. Гъалайиина тешкил дапIнайи экскурсияйин кьяляхъ баяр-шубар Табасаран райондин тарихнанна юрднан музейиъ айи экспонатарихъди таниш гъахьну. Музейиъ дивнайи, табасаран халкьдин яшайишдиъ ишлетмиш апIури гъахьи жюрбежюр алатарира ихь халкьдин тарихнакан гизаф мялуматар тувра.
Му йигъари гъалайиин Кьасум Мягьямедовдин ччвурнахъ хъайи музыкайин мектебдира баяр-шубариз чпин концертдин программа улупну. ИкибаштIан, баяр-шубарин шадвалин кьадар адайи. Мушваъ тарихнахъди таниш хьувалра, театрин спектаклра, халкьдин мяълийирна мукьмарра сатIиди тешкил дапIнайи.
Гъалайиин гьацира жюрбежюр мастер-классарра кIули гъушнийи: халачи убхувалиан, гакIвлин муччврар ктаувалиан ва гьацдар жарадар.
Экскурсия аьхирихъна гъюри, табасаран театрин труппайи урхурайидариз гъалайин амфитеатрин сягьнайиин Антон Чеховдин ва Владимир Соллогубдин эсерарин бинайиинди дивнайи «Сумчрин гъалабулугъ» кIуру спектакль улупну. ИкибаштIан, гъалайиина гъафи вари мялимари, абйир-бабари, баяр-шубари чпиз гьамциб машквар тешкил гъапIдариз аьхю чухсагъул кIурайи. Хъа чан тамашичйирин терефнаан вуйи думу чухсагъул театриз вартIан аьхю кьимат ву.
Табасаран театри гъалайиин баяр-шубариз кIули гъубху му сабпи мициб серенжем дар. Гъубшу йисанра театри Табасаран райондин мектебариъ урхурайи баяр-шубариз Пушкиндин картайихъди вуйи аьхю машквар тешкил гъапIнийи.
Сабсан ляхникан дарпиди гъибтуз шулдар, фицики театри спектакль, аьдат вуйиганси, анжагъ театрин залиъ улупури шулу. Хъа чIат спектакль улупувализ чан читинвалар а. Аьхиримжи йисари кIули гъябгъюрайи, «Саб вуйи Урусат» политикайин партияйин бицIи шагьрарин театрариз вуйи «БицIи ватандин культура» кIуру проектдиз асас вуди, табасаран театриз чIат спектаклар улупуз лазим вуйи аквнан ва сеснан ужуб аппаратура тувна. Гьадму алатарин кюмекниинди гьамус театрихьан спектакль улупуз шартIар адру йишваъра тамашичйирихьна чан искусство рубкьуз шулу. Дупну ккундуки, театрин артистар, думу алатар ишлетмиш апIури, лап рягьятди ва гъулайди ачухъ сягьнайиин лихура. Думу артистарин заан пишекарваликан шагьидвал апIурайи лишан ву. Театрин кIулиъ айидарин терефнаан «Саб вуйи Урусат» партияйиз ва Дагъустандин культурайин министерствойиз, иллагьки культурайин министр Зарема Бутаевайиз, аьхю чухсагъул кIураза.
Табасаран район Дагъустандин варитIан уткан мурччварикан саб ву, ва душваъ хьадан вахтна Урусатдин жюрбежюр регионариан дуфнайи туристарра адарди шулдар. Ва театри гъалайиин ляхин апIурайи йигъари, икибаштIан, туристарра спектаклиз гъилигну.
