Гьюрматлу Мягьямед Къурбанов!
«Табшурмиш апIин – кьяляхъди увура жаргъ» кIуру ихь абйирин мисал а, дидин мяна гьадму вуки, ляхин табшурмиш апIуб чIяаьн дар, думу тамам апIбан зиинра жвуву гюзчивал дубхну ккунду.
Йиз улихь столиин магьа Табасаран райондин 90 йисандин юбилейихьна гьязур дапIнайи китаб ал. Дидик хайлин дюз дару мялуматар ка, дурар увухьна гъулан поселенйирин главйири хътаъдар ву. Думу гъалатIар, табшурмиш гъапIуб дурари фици тамам гъапIнуш ахтармиш дарапIган, гъузнайидар ву.
Сач кьюб ражари увухьна гъюз чалишмиш гъахьунза. Сабпи ражну апрелин вазлиъ – уву инсанар кьабул апIру хамис йигъан. Кьюбпи ражну майин вазлиъ. Кьюбиб ражарира, уву Мягьячгъалайиз душна кIури, увухъди гюрюшмиш хьуз гъабхьундарзухьан. Увухьна гъювалин метлебарра жямяаьтлугъ ляхнарихъди аьлакьалудар вуйиз. Магьа дурар:
1. Жвулли гъулан мист ва чIвурд – федеральный мяна айи ядиграр ву. Шли-вуш дубхну, дурар аьхю мяна айи ядиграр ву кIуру, бикIбар кайи гъвандин шибра цалик кебхна, амма цалик кайи шибхьан ядиграр цIийи алаъбан ляхнар гъахуз шлуб дар. Думу ляхнар кIули гъахбан проект гьязур дапIну, гьамус 4 йис шула. Думу проект гьязур гъапIур наши? Культурайин министерство гьаз даабхна? Варжна йирхьцIур йистIан артухъ вахт дубхьнайи дарамат жвул’ари дюбхну, гъи дидихъ гьаз эйси хъамдар?
2. Табасарандин тарихи йишварин месэла: ЧIихтIил йишв, Жюгьейин гъул, дугъан накьв айи йишв, Заан Табасаран гъуларин жямяаьтарин важиблу месэлйир гьял апIру ягъли гъвандин сягьнара айи ккадабхъу гъулан мист.
Советарин вахтна вари гъулар майин машквар къайд апIуз гьамина уч шуйи, дина рякъра ими. Хъа кьюбби районаризра гъягъюб-гъюб айи, Рубас ниркан ктучIвру йишв, мархьар гъургъиган, гъягъюз-гъюз даршули шулу. Саб бицIи гъяд иливиш, Хючнаан Хивна рякъюн манзил анжагъ 30 километртIан гъубзурдар. Дидкан ГъуштIилна вуйи асфальт али рякъра кадабгъ. Хъа Яркканмина вуйи рякъ гизаф ярхиб ву… Гьаму ляхин тешкил гъапIиш, кьюбби районаризра гъюрайи туристарихьан, Хиван Хючназ дуфну, Дербентдиз гъягъюз шулу ва гьаци Хючнаан Хивна ва дилин – Дербентдиз. Гъядуз узхьан шлу кюмек апIуз гьязур вуза – йиз пенсияйикан саб йицIуд агъзур манат тувурза.
Му месэлайин гьякьнаан узухъди гафар апIуз гереквал аш, рякъюрхьа. Заан Табасарандин, вари Табасарандин тарихнахъди ужуди таниш вуза. Райондин гъуларин ччвурар арайиз гъюбан асул аьгъю дапIназа. Мисалназ, этег мягьялиз гьаз «этег» кIуруш, СиртIчариз гьаз мициб ччвур тувнаш, гизафдариз аьгъдар. Гьаци, саб 50-рихьна гъуларин ччвурар арайиз гъювалин асул аьгъю дапIназа.
«Жвули гъулан тарихназ хътакувал» кIуру туристар тарихнахъди таниш апIру саб бицIи проектра айиз.
Жараб увкан ккуниб адариз, халкь бадали лихуз сагъди гъузриву.
Саламарихъди увухьна илтIикIурайир яш 88 йисна гьацI дубхьнайи Жвулли гъулан агьали, филолог, мярифатнан отличник, зегьметнан ветеран, пенсионер Агъариза Гьяжимирзаев ву.
15-пи апрель, 2023-пи йис
Главайин жаваб
Гьюрматлу Агъариза халу! Чухсагъул жямяаьтлугъ ме-сэлйир хьади узухьна илтIикIбаз. Умудлу вуза, эгер ихь райондин гьарсар агьалийи, гьаму увуси, гъайгъударвалиинди жямяаьтлугъ ляхнариз фикир тувуйиш, ихь райондин вари цирклариъ ухьу сатIиди хайлин хъуркьувалар гъазанмиш апIуйхьа.
1. Жвул’арин мистан гьякьнаан.
Ав, юкьуд йис мидиз улихьна думу мист цIийи алапIбан бадали проект гьязур гъапIнийи. Гьарсаб дюзмиш гъапIу проектдин гьюкуматдин экспертиза гъабхруб ву. Экспертиза апIбан бадали мистан ва думу ерлешмиш дубхьнайи жилин эйси тяйин дапIну ккунду. Гьадму ляхнар кIулиз адагъбан ва мист цIийи алапIбан проектдин ляхнар фу гьялнаъ аш, ахтармиш апIбан бадали, Халгъарин гъулан администрацияйин глава кьюб-шубуб ражари Мягьячгъала шагьриз культурайин ирснан ядиграр уьрхру Агентствойиз душну, думу идарайин кIулиъ айирихъди гюрюшмиш гъахьнийи. Эгер ерли гьюкмари мистан дараматдиина ва думу али жилиина хусусият тасдикь апIру кагъзар гьязур гъапIиш, Агентствойин вакилар думу проект кIулиз адабгъбан бадали кюмек тувуз рази гъахьнийи. Документар вари гьязур дапIну, Агентствойиз гъурукьнийча, амма думу вахтназ идарайин кIулиъ айир гьюдюхнийи, ва му проектдихъди вуйи ляхин дийибгънийи. Гьамусяаьт цIийикIултIан дина хътауз документар гьязур дапIну ккудубкIypача.
2. Табасаран ва Хив районар сатIи апIру рякъюн гьякьнаан.
Цци Хючнаан Халагъна вуйи рякъ ккудубкIиган, Халгъантина Гумиз ва дилин узди исина нирихъна вуйи рякъ Табасаран райондин терефнаан машин хъапIуз шлуганси рас апIуз планарик кайиз.
3. Узухъди гюрюшдин гьякьнаан улхуруш, гьюрматлу Агъариза халу, узу увухъди сюгьбат апIуз, яв теклифарихъ хъпехъуз фуну вахтнара гьязур вуза. Увуз хабар айиганси, гьар хамис йигъан узу райондин агьалйир кьабул апIури шулза. Хъа узухьна газатдин машариантина илтIикIувализ лигну, увухъди машна-машнади деъну гаф-чIал апIуз гьязурди вуза. Анжагъ, вахт ккимиди, уву гъюру йигъан гьякьнаан узуз хабар дебккиш ужу шулу.
