Кюрягъ гъул
Узу учвуз гьамус ктибтурайи ихтилат йиз багъри Кюрягъ гъулкан ву.
Кюрягъ – Табасарандин улихьдин гъуларикан саб гъул ву. Йиз багъри гъулан 1154 йис ву. Дидин яш «Качлин накьвар» кIуру йишвахь хьайи накьвдиинди тяйин гъапIну. Кюрягъ гъул Уркьак дагъдин исикк, Рубас нирин гъвалахъ ерлешмиш дубхьна.
Му гъулаз гизаф читинвалар кьисмат гъахьну. Табасарандин гизаф гъулариинси, Кюрягъ гъул’инра Надир-шагьдин кьушмар алархьну. «Пирарихь» йишван исихъ Надир-шагьди гьяйвнарин ликаррикк ккирчну, бицIидарин гад гъапIну. Магьа гьамцдар читинвалар гъяркъну кюргъяриз Надир-шагьдихьан.
1941-1945-пи йисари гъабхьи дявдиз Кюрягъ гъул’анра гизаф адмийир гъушну. Дурарикан сар Рамазанова Жигьан баб ву – дявдин ветеран. Дугъу узуз дявдин вахтари чаин алахьу читинваларикан ктибтну.
Жигьан бабу кIура: «Сад йигъан узуна ич адаш гъюлгъян тина гъягъюри айиган, ич гъулажви Гьяжимягьямад гъяркънийчуз. Мугъ’ин палат алдайи, думу саб ччапплигъян гъидиржнайи. Ич адашди дугъхьан, мици гьаз ава, кIури гьерхиган, дугъу, гашди айиз, гъапнийи. Хъа ич адашди узуз, Гьяжимягьямадин хулаз аш хьади гъарах, гъапнийи. Валлагь, читин вахтар вуйи», – гьамци дупну, Жигьан баб ишуз хъюгънийи, уларилан нивгъар гъушнийи.
Сасдар дявдиз гъушдар кьяляхъра гъафундар.
Кюрягъ гъулаъ улихьган гизаф миллетар айи: татарар, жугьдар, эр- менйир ва табасаранар. Дурар жюрбежюр мягьлийиригъ гъяйи: ТалтIар, Эвдюлер, Кавхияр, Кетияр, Малияр ва гьацдар жарадар.
Кюрягъ гъулаъ Мягьямад Эфенди Ярагъира ади гъахьну. Дугъу гъудган апIру йишван лишан гъира ами – Салагънин гъяр.
Гьамдиинди ухьуз Кюрягъ гъул девлетлу тарихдин сагьиб вуйиб аьгъю шулахьуз. Гьамус гъулаъ гизаф гьиишнар а: мектеб, ясли, гъулан клуб, сельсовет ва жарадар. Узу йиз гъулаз хъана хъуркьувалар ккун апIураза.
Багъри Ватан Табасаран
Табасаран, уву вува йиз гюрчег Ватан.
Гьарсаб циркил яв ву гизаф уткан.
Уву гьич гъягъдар кIваълан,
Багъри Ватан Табасаран.
Чюллер гьатIарццна вуйиси вари дюн’я,
Хъа дагълар кIуруш, гизаф зурба.
Вари йишварихьинди илтIикIнава улар,
Багъри Ватан Табасаран.
Уву бахш дапIнава учуз яв нурар,
Пагь! Фукьан гюрчегдар даринхъа дурар!
Гъит, ибшри уву хъана авадан,
Багъри Ватан Табасаран.
Гъи дубхьна увуз урчIвцIур йис.
Дарибшри уву затра пис.
Уву капIрава учук ширин гьисс,
Мубарак ибшри яв урчIвцIур йис!
