Ккудубшу аьсрин 80-пи йисари Афгъанистандиъ гъахьи гьядисйир гъира ихь агьалйирин кIваълан душнадар. УрчIвуд йисна саб вазна 18 йигъан давам гъабхьи думу дяви Ватандин Аьхю дявдин кьяляхъна йисари варитIан ярхи ва варитIан гизаф ифи удубзу дяви гъабхьну. Мялум дарапIди ккебгъу думу дявдиъ иштирак хьуб шубуд агъзуртIан артухъ дагъустанлуйириз, гьадму гьисабнаан Табасаран райондиан вуйи 78 жигьилариз, кьисмат гъабхьну. Ав, думу дявди гизаф ихь ватанагьлийирин юкIвариъ, кьисматариъ сагъ духьну ккудудукIру зийнар гъитну. Гизафдар думу дявдиан кьяляхъ гъафундар…
Шаксузди, чпикан ужудар макьалйир дикIуз вари афгъанлуйир лайикьлу ву. Дурари варидари ватандин улихь чпин буржи намуслувалиинди тамам гъапIну. Дурарикан бикIурира ача. Хъа гьаму ражну Эфенди Вагьабовичдикан бикIуз кьаст гъапIнийза.
Эфенди Ханмягьямедов 1966-пи йисан Табасаран райондин Акъа гъулаъ бабкан гъахьну. Кьялан мектеб 1983-пи йисан Жулжагъ гъулаъ ккудубкIну, думу 1984-пи йисан Дагъустандин мединститутдик урхуз кучIвру. Студент вуди, дугъаз СССР-ин Яракьлу Кьувватариз дих гъапIнийи. Жигьил эскер Туркестандин военный округдин Ашхабаддиъ айи урхбан частназ, хъа гьацI йислан, яна 1985-пи йисан апрелиъ, Афгъанистандиз гьаъру. Эфенди Ханмягьямедовди Кундуз провинцияйин меркез Кундуздиъ ерлешмиш дубхьнайи 201-пи дивизияйин 122-пи мотострелковый полкнаъ гъуллугъ гъапIну. Гъуллугънан вахтна думу армияйин, дивизияйин ва полкнан саки къабдихьна дявдин аьхю гьяракатариъ иштирак гъахьну.
«Думу провинцияйиъ моджахедарин гизаф дестйир айи, дурари му провинция чпин хиликк гъибтуз аьхю чарйир зигурайи, фицики, душв’ан тина саб жерге жара провинцйиризра моджахедариз чIиви кьувватар ва яракь гъюйи. Гьаддиз дурари ихь кьушмариз душваъ аьхю аьксивал апIурайи»,
– думу йисар Эфенди Ханмягьямедовди кIваъ пашманвал, аьзаб ади кIваин апIурайивал аьгъю шуйи.
Узу Эфенди Вагьабовичдикан чан гъуллугънан вахтнан бязи дюшюшар кIваин апIувал ккун гъапIнийза. Гъагъиди ухьт алдабхъну, дугъу давам гъапIнийи:
«Читин дюшюшар, аьгьвалатар гизаф шуйи. Гьаддиз дидиз дявира кIуру. Магьа гьамциб дюшюш. Му гьядиса Музари-Шарифдин операция кIули гъябгъюрайи вахтна гъабхьнийи. Думу дявдин гьяракатнаъ ич подразделениера иштирак шулайи. Ихь кьушмари моджахедариина аьхю гьюжум апIурайи. Дурар гизаф вуйи ва ужуди яракьламиш духьнайи, гьаддиз совет кьушмариз аьхю аьксивал апIурайи. Кьюбиб терефарианра хайлин эскрар гъийихнийи. Натижайиъ чIивиди имбу моджахедар, чпин яракь, гъийихдар, зийнар гъахьидар гъитну, дагълариз гьергуз мажбур гъахьнийи. Ихь терефнаан авиацияра ишлетмиш апIурайи. Думу женгнаъ учу моджахедарин хайлин яракь гъибиснийча. Кьюб КАМАЗ ацIну, яракь учухьди гъабхнийча, дурариъ удрубшуб пуч гъапIнийча. Учу думуган гъибису яракь асас вуди Англияйиъ гьясил гъапIуб вуйи.
Магьа жара дюшюш. Учу Шибиргандин операцияйиъ иштирак шулайча. Узу БРДМ-дин расчетдин командир вуйза. Женгнан гьяракатар гъахурайи вахтна, табшуругъ тамам апIурайидарин машин минайиин гъутIубкIнийич. Моджахедари гьарган рякъярикк минйир ккиври, транспорт къайдайиан адапIури, хъасин, вари терефарихъан ккеъри, эскрариина цIа уьлюбхюри шуйи. Гьаму ражнура дурар ккеънайи. Ич машин тIубкIбан кьяляхъ, дурари уч’ин цIа уьлюбхнийи. Мина гъутIубкIиган, ич эскрарикан бязидариз зийнар гъахьнийи, ва му ляхни ич аьгьвалат хъана гъагъи апIурайи. Хъа учу душмандиз мютIюгъ гъахьундайча ва жавабнан цIа уьлюбхнийча. Гьаци, цIа йивури, зийнар духьнайи юлдшарра гъадагъну, хатIасуз йишваз удучIвнийча».
Думу вахтна Афгъанистандиъ гизаф жара табасаран жигьиларира чпин интернационалвалин буржи тамам апIурайи. Дурарикан гизафдарихъди Эфенди Ханмягьямедов таниш гъахьнийи. Магьа дурар: Табасаран райондин Пилигъ гъул’ан Шихмягьямад, ТIаттиль гъул’ан Арик Агъагюлов, СикIа гъул’ан Аьлимирза, Хив райондиан Мягьямед (Гъвандиккан), Манаф ва жарадар…
Армияйиан Эфенди Ханмягьямедов 1986-пи йисан кьяляхъ гъафнийи. Дидин кьяляхъ дяви шубуд йисансана давам гъабхьну. Армияйиан гъюблан кьяляхъ, Эфендийи чан урхувал давам гъапIнийи ва 1992-пи йисан хъуркьувалиинди мединститут ккудубкIнийи, хъа сад йисан Дербентдиъ интернатура. Дидин кьяляхъ 1998-пи йисазкьан Табасаран райондин ЦРБ-йиъ медицинайин тяди кюмекнан отделениейиъ лихури гъахьну. Гьадму йисан думу ЦРБ-йин терапияйин отделение-йиз ординаторди гьаъру ва гъийин йигъазкьан гьадушваъ лихура.
Гъи думу чан кьисматниин рази ву. Дугъу чан кейванийихъди кьюр бай ва кьюр риш аьхю ва тербияламиш гъапIну. Дурариз гьамус худларра а.
Эфенди Ханмягьямедовди жямяаьтлугъ ляхинра гъабхура.
Шиклариъ: 1. Афгъанистандин гьядисйирин иштиракчи Эфенди Ханмягьямедов. 2. Эфенди Ханмягьямедовди СССР-ин Яракьлу Кьувватариъ гъуллугъ апIурайи вахтна (шиклиъ кьюбпи жергейиъ гагвлахъанди сарпир), 1986-пи йис.
