Табасаран райондин – 90 йис
Ихь шаир Эльмира Аьшурбеговайи гъапиганси, Табасаран район арайиз дуфну 90 йис къайд апIуз гьязур шулайиваликан Дагъустандиъ хабар адрудар завуъ айи жакьварра амдаршул.
Ав, гьаци хьузра ву. Гьязурлугъ’валар гьяракатниинди ва гъизгъинди кIули гъягъюра. Юбилейихъди аьлакьалу шадлугънан асас серенжемар Хючна гъулан аьтрафариин ерлешмиш дубхьнайи Ургур чвуччвун ва сар чуччун гъалайиин гъягъиди. Думу йигъ улубкьайиз, гъала ва дидин багахь йишвар гьязур апIура.
Узу Табасаран райондиз йиз ужур юлдаш, Германияйиъ яшамиш шулайи ихь ватанагьли Гюрчек Аьбдуллаевайихъди гъушнийза, хъа Ургур чвуччвун ва сар чуччун гъалайиина гъягъюз, гьеле рякъюъ амиди, йикьрар гъапIнийча.
Дугъриданра, гъала гъи цIийи алапIура, дидин багахь гъирагъдилан рукьан бару илтIибкIну, инсанар лицру вари жилгъйир яркьу дапIну, асфальт улубзну, гъалайин улхьан терефнаъ сягьнайиз вуйи, хъа цIиб гъирагъдиъ гъуларин майднар гьатIарццру йишвар гьязур апIурайи. Учу, гъалайиз лигури ва дегьзаманайиъ гьамушваъ гъахьи гьядисйирин гьякьикьи шагьидарикан улхури, гъалайин цаларихъ улихьна деврариъ гъахьи дюшюшарикан гъидикIу кьисйир кIваина хури дийигънайи вахтна, ич улихьинди ихь ватанагьли, дилаварчи кас Айваз Рамазанов ва ТIюрягъ гъулан поселениейин глава Абулфет Шихимиев расалмиш гъахьнийи. Пуз ккундузузки, Айваз Рамазановди Табасаран райондин багьалу савкьат, асас лишан вуйи Ургур чвуччвун ва сар чуччун гъала рас апIбак баркаллу пай кивра. Учуз айи мялуматариинди, дугъу Табасаран райондин гъалайиз акв зигбан ва гъала йишвандин вахтна ярхлаан успагьиди рябкъру акварихъди тямин апIбан ляхнар чан кIул’ина гъадагъну. Узу дугъхьан, му цирклиан вуйи ляхин фици кIули гъябгъюраш, гьерхнийза.
«Узу уз’ина гъадабгъу табшуругъ, гъийин йигъаз 90% тамам гъапIунза. Гъи узу, гъалайин улихь тикмиш апIурайи музейиз акв зигбан бадали, лазим вуйи вари алатар хьади гъафунза. Саб сяаьтналан гьамина «Пушкиндин чирагъар» кIуру аьхю плафонар али фонарар хьади машин хъубкьиди. Ихь гъалайикра, Дербент шагьрин гъалайиъси, йишвну акв тувру 12 диоддин прожекторар китIруча, заълан диоддин лентара зигурча. Гьаци аку гъапIиган, ихь гъала 5-10 километр манзилнаанра успагьиди рябкъюру. Му ляхин ариш-веришдин «Мега» компанияйин ва йиз хизандин харжариан гъабхурайиб вуйич. Гъийин йигъаз му ляхнариз 200 агъзур манат харж удубчIвна. Думу ихь райондиз гьялал апIураза. Улубкьурайи юбилейикан улхури, пуз ккундузузки, райондин кIулиъ айидар му месэлайиин сикин дарди лихура. Магьа гъира (14-пи сентябрь) райондин вари гъулариъ, Хючнаъ, Рибчрарихь субботникар кIули гъушну.
Эгер ухьу гьамци сатIиди, сар-сариз кюмек апIури ляхин кIули гъабхури гъабхьиш, ихь юбилей варитIан заан дережайиъди гъабхрувалиин умудлу вуза. Гъи Мягьямед Сиражудиновичди гъабхурайи ляхин рябкъюрахьуз. Дугъаз ужуб командара а. Райондин кIулиъ дийигъну, дугъан 7 вазтIан дар, хъа дугъу ва дугъан командайи гъабхурайи ляхин гъябкъиган, мюгьтал шулу, жвувазра думу ляхник пай кивуз юкIв ва аьшкь гъюру. Гъит, дугъаз кьувват ва аьхю хъуркьувалар ишри.
Сабсана пуз ккундузуз. Гъи ухьу вари ляхнар ялгъуз сар главайиин илирчну ккундар. Табасаран район, ихь халкь артмиш апIбан бадали, ухьу наан ашра, кюмекнан хил гьачIабккну ккунду. Москвайиъ, Санкт-Петербургдиъ вая жара шагьрариъ ашра, зенг дапIну, фициб кюмек лазим вуш гьерхну ккунду. Мициб вахтна пулин кюмек апIуз шулдарш, насигьятан кюмекра кьувватлу ву. Табасаран – гафариинди ваъ, хъа ужудар ляхнариинди ккун апIувал лазим ву», – гъапнийи Айваз Рамазановди.
Дугъахъди хъайи Абулфет Шихимиевди ТIюрягъ гъул’ан КамАЗ машиндиъди чIуртIим хьади дуфнайи. Гъабхи чIуртIим гъалайин улихьинди жиликк майдан шлуси ккабхьну. Думу ляхин гъабхуз главайихъди гъулан жигьиларра дуфнайи. Абулфет Шихимиевдин гафариинди, аьхиримжи вахтна дугъу регьбервал туврайи ТIюргъярин гъулан советдиз дахил шулайи гъулариъ ужуб терефназди дигиш’валар духьна. Багарихьди НичIрас гъулаъ цIийи мектеб абццди.
«Гъулаъ мектеб тикмиш апIбак пай киву Алавудин Мирзабалаевдиз ва думу ляхин аьхирихъна гъабхи Мягьямед Къурбановдиз чухсагъул мялум апIурача. Гъи узу ич гъулан жямяаьтра хъади, ич гъулан аьтрафарилан саб КамАЗ чIуртIмар адатIну, думу Ургур чвуччвун ва сар чуччун гъалайин улихь ибтуз дуфнача. Юбилей гьар йисан къайд апIру машквар дар. Дидихьна вари халкь дериндиан гьязур духьну ккунду. Ич гъулаъ ужуб музей айич. Гьаму гъалайин улихь музей абцциган, гьадушваъ адагъну дивуз учу ич музейиан алатарра хуз гьязур апIурача», – гъапну Абулфет Шихимиевди.
ТIюргъяриси, гъала къайдайиз хпак Табасаран райондин хайлин жара гъуларин агьалйирира чпин пай кивра. Хъа натижа арайиз адабгъуз бицIи вахттIан амдар. Ихь юбилейиз ккилигурхьа.
Шиклиъ: гъалайин аьтрафариин этнографияйин музей тикмиш апIури.
