Дербент шагьриан Хив райондин Заза, ЧIири, Мажвгул ва Зилдикк гъулариз гъюрайи республикайин эгьемият айи рякъ СтIал Сулейман райондин Зазак, НючIюгъ гъулариан удучIвган рас апIбариз ккилигури, магьа швнуд-сад йис гъябгъюра.

Иллагьки, Зилдикк ва Мажвгул гъуларизди гъюрайи «Рацци рякъ» затра дарди гъагъи гьялнаъ а. Гьамусдихъан тина чвлин ва кьюрдун фаслариъ ургъру мархьарин ва йифун штарин даграр му рякъюъ, гьяфтйир-вазариинди гъузру. Йисар-вазарик гьам райондиан техника гъафиган, гъулаъ, мектебдиъ субботникар тешкил гъапIиган, варидарин асас метлеб – думу рякъюн пис ва ичIар айи йишвар, гъванар, ругар ахьну, гьаци вахтназкьан дюз алаувал ву. Гъутур кайи касдиз дацIрахди кьара гъюрдар кIуруганси, магьа гьаму йигъарира мушв`ин райондиан дуфнайи техника ал. Ал кIури гьапIрувахъа, гьавйир ва вахт чвлиндар вуйиган?! Фукьан алцIахну, ккацIахну, хъудубгъну марцц гъапIишра, сабцIиб вахт гъябгъяйизра, зиъхъан руг кучвубхну, фукIа дарапIу мисалназ илтIибкIура.

Му гъулариан сар-сарихъди аьлимар, мялимар, духтрар, профессорар, деканар, доцентар, маллйир, ашкьвар, кьавлар, шаирар, ариш-веришчйир, дилаварчйир, яна фуну пише узу гъадабгъишра, тялукь пишекрар удучIвну. Гъи жигьил наслари думу ляхин давамра апIура, мид`ин кьадарсуз шаддира вуза! Амма, гьяйифки, му рякъюз иб йивуз, дарман апIуз гъабхьи кас, я саб артухъ ният апIуз хъюгъюрра адар. Айиш, гъи 21-пи аьсриъ му рякъ мициб гьялнаъ гъубзидайи. Багъри гъулариан удучIврудар, гъулариз гъюрудар, сацIибкьан гьавйир гьюдюхиш, му рякъхьан ул ва гучI`вал хьади, кьюб сяаьттIан артухъди рякъ ккадапIури, дюн`я вуйибси илтIикIури-хътIикIури, Хиванди гъюри шулу.

Йиз фикриинди, му гъуларин, асас вуди Мажвгул гъул`ан вуйи вакиларин, му юрдариан вуча кIуру касарин, му гъулариъ яшамиш шулайи агьалйирин кюмек дарди, «Рацци рякъюн» дердназ дарман абгуз хьибдар. Кюмек фициб ву гъапиш, жвуван хулаз, гъулаз, абйир-бабарин ругариина гъюру рякъ-хул ву пну, гьациб юкIв мухриъ ивну, гьарсаб хизандин кIулихъ агъзур манат, хъа машин айи касди, рякъ кьюбдри ишлетмиш апIураза пну, хъана артухъдиси пул кивну, гъайгъу гъизигиш, гьюкмин улихь-кIулихь хьайидарира хил гьачIабккиш, гъван адабгъурайи йишв’ин али касари, КамАЗари рякъюз апIурайи манигъ`вал гьисс дапIну, чпин терефнаан кюмек тувиш, му рякъ фукьан-вушра ужуб гьялназ хуз шулу.

Дарш жара чара рябкъюри адарзуз. Йиз магьа 26 йис вуйиз. Йирхьуд йис набалугъ’валиъ ибшри, хъа миди вуйи къад йис му рякъ пландик кипнача-кипрача, кипрача-кипнача кIуру гафар ерхьури гъубшнийиз.

Амма гафар ляхнариз илтIикIундар, я «Рацци рякъюн» далалайра кам гъабхьундар, я хьибдира дар, мици ликар алдагъури имбукьан гагьди. Дарибшри, дярябкъри, я Аллагь, гьаци фукьан гучI`вал кашра, му рякъюъ гьар йигъан варжар`инди инсанар а. Иллагьки, гьар йигъан гвачIнинган ва лисхъан му рякъюъ Заз`арин гъул`ан мектебдиз баяр хьади гъюрайи машин, Мажвгул ва Зилдикк гъулариан шагьриз гъябгъру маршрутка а. Ами-амдар (800 метртIан артухъ) саб километр му лар-лур йивурайи рякъюъ учIвган, яшлуйири ккебгънайи лаилагьа-илаллагь рякъ ккудубкIайизкьан давам шулу. (Неинки, му рякъюн асккан тереф жегьеннем ву, нагагь машин рякълан ултIубччвиш, саб фтихъкьа хъабхъну гъубзур кIуру хиялкьан апIуз шлу йишв дар). Вахтниинди закурин йигъан гъайгъушнаъ дархьиди, фикир дарапIди, саб фукIа гъабхьиш, кIурхьа: «Аллагьди дибикIнайиб ву, улубкьуз ккайибдиккан ккудучIвуз даршул, кьисматнахьан гьергуз шулуб вуйин?», яна аьраба ккитIибкIган, гафар дихъури шулхьуз.

Багарихьди гъул`ан удучIвну душнайи вакилариз, республикайин улихь-кIулихь хьайидариз, хъана лазим вуйи касариз мицисдар макьалйир (саламарин кагъзар) урус чIалниинди дикIидиза. Ишру бализ никк тувру гъапиганси, белки, кюмекра шул, мижра кайиз…