Ватан уьбхрурин Йигъ вари халкьарин машкврарин жергейиъ асас йишв’ин ал. Му йигъ эскервалин дирбаш’валин, гьякьлувалин ва кьувватнан машквар ву.

23-пи февралин машкврихъди аьлакьалу вуди, учу «Табасарандин нурар» газатдин редакцияйиз уьлкейин къанун уьбхру органариъ гизаф йисари гъилиху кас, подполковник Халибег Гьюсенялиевдиз теклиф гъапIнийча.

– Халибег Мевлюдович, уву гизаф йисари айтIан ляхнарин органариъ гъилихунва. Республикайиъ арайиз дуфнайи аьгьвалатнахъди ужуди таниш вува. Ляхин апIуз варитIан читин йисар фундар вуйи?

– Узу ляхин апIуз хъюгъю йисари тахсиркарвалар апIба-хъди аьлакьалу аьгьвалат гизаф чIуруб дайи. Учухъди ужуб тажруба айи гъуллугъчйир лихурайи. Дурари тазади ляхниз гъафидариз кюмек апIуйи. Хъа гьаму пишейихъ йиз гизаф юкIв хъади гъабхьнийиз, гьаддиз кIваантIан ляхин апIури шуйза. Думуган ихь къанун уьбхру органарин гъуллугъчйиризра аьхю гьюрмат айи. Аьхиримжи 15-20 йисандин арайиъ аьгьвалат чIур гъабхьну. Гьамлин-гьатлин гъюрайи, диндин жюрбежюр радикал дестйирин тереф уьбхюрайи инсанари, къанундихъди албагну яшамиш хьуз даккнидари республикайиъ айи аьгьвалат чIур апIуз хъюгънийи. Ухьуз варидариз кIваинди имидухьуз, 1999-пи йисан республикайиъ вари халкьарин бандитарин яракьламиш духьнайи дестйир архьнийи. Думуган республикайин агьалйири Дагъустандиина алжагъдариз лазим вуйи жаваб тувнушра, аьгьвалат гъагъиди гъубзнийи. Гагь му шагьриъ, гагь тму шагьриъ террактар шуйи, гьадму йисар гъагъидар вуди гьисаб апIуз шулу.

Узу лихуз хъюгъю йисари жигьиларин тербиялувалра жараб вуйи. Думуган наркоманарра, жара тахсиркрарра цIибтIан адайи, хъа жигьилар ляхнихъдира тямин дапIнайи. Милицияйин гъуллугънаъ айидарира гизаф жавабдарвалиинди ляхин апIуйи.

Думугандин жигьилари аьхюдарин, абйир-бабарин тербия гъадабгъуйи, яшлуйириз гьюрмат апIуйи, хъа гьамусдин жигьиларин тербиячи интернет дубхьна.

– Уьлкейин кIулиъ айидари гъийин айтIан ляхнарин гъуллугъчйирихьна ижми тIалабар дивра. Яв фикриинди, гъийин полицияйин гъуллугъчи фицир духьну ккунду?

– Полицияйин гъуллугъчйирин улихь ижми тIалабар дивра, хъа гьаци вушра, ляхин дигиш дубхьнадар. Узу пише ктабгъруган, милицияйин гъуллугъчи варитIан гьякьлур, агьалйирин терефнаан гьюрмат айир вуйи. Думу ляхин, йиз юкIв хъайи пише вуйиз дупну, ктабгънийза. Гьациб гьюрмат ади гъилихнура вуза. Уьлкейиъ, республикайиъ тахсиркарваларихъди вуйи аьгьвалат дигиш гъабхьиган, милицияйин жергйириз лайикьсуз инсанар гъюз хъюгъну. Гизафси ППС-диъ, ГИБДД-йиъ лихурайидари, айтIан ляхнарин гъуллугъчийиз хас дару ляхнар апIури, полицияйин гъуллугъчйирихьна вуйи гьюрмат дубгуз гъитну.

– Уву уголовный розыскдиъ лихурайи вахтна гъабхьи, яв кIваинди гъубзу саб дюшюшнакан ктибтуб ккун апIураза.

– Узу сабпи ражари ашкар гъапIу саб тахсиркарваликан ктибтурза. Мягьячгъалайиъ участокдин инспекторди лихурайза. Узу ахтармиш апIурайи участокдиин кьюр ришра хъади сар дишагьли яшамиш шулайи. Шубар цIиб пучIу хасиятнандарсдар вуйи, дурарихьна сар жигьил бай кми-кмиди гъюри шуйи. Кьюрдун йигъан, ахтармишар гъахурайи вахтна, гьамрарин хулаз гъушури, ичв дада рякъюри адарда, думу наши кIури, гьерхунза. Дада райондиз чан чуччухьна гъушну, гъапнийи шуру. Нубатнан ражну ахтармишар гъахруганра, шубарин дада гъяркъюндайзуз. Дада гъафундарин кIури, хъана гьерхунза. Дадайин ил-ишарат адайи. Циб вахтналан шубарихъди аьлакьалу саб дюшюш ахтармиш апIури, дурарихьан силис гъадабгъури гъахьнийза. Хъана, дада наши кIури, суал тувунза. Узхьан мегьерхан, йиз адахлу балихьан гьерх кIури, жаваб туву санур шуру. Гьадму бай дидисну, силис гъубхунча. Натижайиъ шубарин дада чиркин шид гъябгъру люкдиъ гъидихъунчуз. Гьаму угърашли шубарин хулаъ дуснайи вахтна, гитарайин симрахьди дада бугъмиш дапIну, люкдиъ итну. Гьадмуган гъагъи тахсиркарвал ачмиш апIбаз лигну, руководствойин терефнаан чухсагъул мялум гъапIнийзуз.

– Халибег Мевлюдович, ихь жигьилариз фициб насигьят тувуз ккундийвуз?

– Ихь жигьилариз аьхюдарин тербия гъадабгъувал, ужубна-харжиб жара апIуз дубгъувал, нягьякь инсанарихъди аьлакьйир дюрюрхювал ккун апIбан насиягьят тувуз ккундузуз.

Халимбег Мевлюдович Гьюсейнялиев Табасаран райондин Сиртич гъулаъ бабкан гъахьну, ва дугъу багъри гъулаъ кьялан мектебра ккудубкIну. Армияйиъ Ватандин улихь чан буржи тамам апIбан кьяляхъ заан аьгъювалариинди Астрахандиъ милицияйин мектеб ккудубкIну. 1980-пи йисхъан мина Халимбег Мевлюдович Мягьячгъалайиъ айтIан ляхнарин органариъ жюрбежюр гъуллугъариъ 30 йисан гъилихну. Думу гьацира табасаран халкьдин культурайин серенжемарин ужур иштиракчира, кюмекчира ву. Гьамусяаьт РАН-дин ДНЦ-йиъ МЧС-дин кIулин пишекарди лихура.