Гьар йисан ноябрин 21-пи йигъан вари дюн’яйин телевидениейин йигъ къайд апIури шулу. Думу йигъахъди аьлакьалу вуди, учу «Табасарандин нурар» газатдин редакцияйиз «Дагъустан» ГТРК-йин Табасаран чIалниинди радио-передачйир гьязур апIру редакцияйин редактор Селимат Гюлмягьямедовайиз ва «Дагъустан» РГВК-йин монтаж апIру режиссер Гьялимат Гьюсейновайиз теклиф гъапIнийча.

 

Къайд апIувал лазим вуки, «Дагъустан» ГТРК-йи «Урусатдин Радиойин» каналиан Дагъустандин 14 миллетдин чIалариинди передачйир тувра. Гьар йигъан Дагъустандин радиойи респуб-ликайиъ яшамиш шулайи халкьдин милли чIалариинди 6 сяаьтна 20 дакьикьайиъ жюрбежюр мялуматар тувра, Дагъустандин артистарин уччвудар мяълийир, композиторарин ширин мукьмар ерхьуз мумкинвал абгура. Республикайин гизаф кьадар инсанар айи миллетариз эфирин вахт артухъ тувна: урус чIалназ 60 дакьикьа, авар, дарги, гъумугъ, лезги ва лак чIалариз – 50 дакьикьа. Хъа чечен, нугъай, табасаран, рутул, агъул, цIахур, азербайжан, тат чалариинди вуйи передачйириз – 15 дакьикьа жара дапIна. Дупну ккундуки, аьхю редакцйириъ 3-4 кас лихура, хъа бицIи редакцйириъ – 2 кас.

 

– Селимат Зейдулагьовна, уву радиойиз ляхниз фици гъафнуш, гьаддихъан мина ляхниъ фицдар дигиш’валар гъахьнуш ктибтнийиш, ужу шуйи.

 

– Узу 1991-пи йисан Дагъустандин радиойиз ляхниз гъафнийза. Думуган ихь табасаран чIалниинди вуйи передачайиз саб сяаьтнан вахт тувнайи, ужуди чIал аьгъю, милли чIалниинди бикIуз шлу пишекрар агурайи. Мидкан мялумат гъябкъган, узу радиойиз ляхниз гъафнийза. Аьхю дубхьнайи редакцияйиъ кIулин редактор Пирмягьямад Кьасумовдин регьберваликкди 12 кас лихурайча: редакторар, мухбирар, текст машинкайихъ бикIрудар, кьюр диктор, таржумачи, режиссер, оператор. Радиойин журналистарин коллективди мялуматарин, жигьиларин программйир, авторвалин передачйир, музыкайин программйир ва жюрбежюр жарар передачйир гъахури, ужуб ляхин албагнайи. Радиойихъ хъпехърударин терефнаан кагъзар гъюри, теклифар, тIалабар апIури шуйи. Саб гафниинди, думуган радиойи жанлуди ляхин апIурайи.

 

Дидхъан мина гизаф йисар гъушну, деврин тIалабариз лигну, ляхниъ дигиш’валарра гъахьну. Ужуб, цIийи техникайи ляхин апIура, радиойин фонднаъ айи вари дикIбар (мукьмар, передачйир) цифрайиз илтIикIну, вари ляхин компьютерарихъ албагна. Сифте узу ляхниз дуфнайиган, табасаран чIалниинди вуйи передача 60 дакьикьайиъ гьязур апIуйиш, гьамус думу передачайиз 15 дакьикьатIан тувну амдар. Журналистарра кам апIувалик (сокращениейик) кахьну.

 

– Передача гьязур апIруган, фицдар читинвалар алахьуравуз?

 

– Читинвалар гизаф алахьуру. Гьамусяаьт радиойиъ милли чIаларин редакцийириъ лихурайидари вазлиъ саб ражари милли чIалариинди телевидениейизра саб передача гьязур дапIну ккунду. Табасаран чIалниинди удубчIвру передачайиз «Рубас» ччвур тувна. Думу передача гьязур апIруган, пишекарвал кайи оператор хъади, ужуб видеокамера хьади минди-тинди районариз душну ккнуду. Машиндихъди вуйи тяминвалра лап гъагъиб ву. Районариз гъушиганра, ихь бабан чIалниинди гафар апIуз ккунидарин кьадар лап цIибтIан дар. Эгер ухьуз ихь чIал апIуз ккундарш, думу чIал фици уьбхюрухъа?!

 

Гьамцдар читинвалар айивализ лигну, «Рубас» передача фила удубчIвуруш, вахтниинди мялумат тувуз шулдар. Радиойин передача гьар гвачIнинган сяаьт ургубдин гьацIаъ ккебгъра.

 

– Гьялимат Мягьямедовна, увура яв ляхникан цIибди ктибтуб ккун апIурача. РГВК-йиъ филадихъан мина ляхин апIурава?

 

– Узу 2009-пи йисхъан мина «Дагъустан» РГВК-йиъ режиссервалин ляхин апIураза. Ляхин апIувал читинди алабхъурадарзуз. Табасаран чIалниинди вуйи «Мил» передача гьязур апIруган, гьаддиз мукьам абгури, камерайик дидикIнайи гафар-чIалар, шиклар албагури, лазим дару йишв гъидипури, телевизорарин экранариз ужуб передача хътапIбиин лихури шулза. Передача гьязур апIрудар редакторар ву. РГВК-йин телевидениейиъ деврин тIалабариз гъилигу ужуб техника а. Ляхин апIуз читинди дар. «Мил» передача гьар итни йигъан сяаьт ургубдиз 15 дакьикьа ккимиди ккебгъру. Учу гьязур гъапIу передачйир интернетдиъ ирчрача.

 

Гьелбетда, бабан чIал аьгъю журналистар адрувал – му варитIан аьхю читинвал ву. Эгер гьамусяаьт передачйир гъахурайи журналистар ляхниан удучIвиш, жигьил журналистар агувал лап читин ву. РГВК-йиъ 6 милли чIалниинди передачйир удучIвура. Гьар редакцияйиз видеойин передача гьязур апIуз камера, машин тувру, ляхнин график айич, ич йигъ талат йигъ ву.

 

– Селимат Зейдулагьовна, уву ихь радиопередачайин вахт кьатI апIбакан гъапнийва. Гьамус ухьу гьадму месэла гьял апIбахъ хъюгъюз кьан дубхьнайин? Вахт хъана артухъ апIуз мумкинвал айин?

 

– Ужуб ляхин кIулиз адабгъуз сабанра кьан дар. Ихь халкьдин улихь-кIулихь хьайидар хъюгъиш, йиз фикриан, думу месэла гьял апIуз шулу. Хъа передачайиз вахт артухъ гъапIиш, 2-3-сана журналистарра лазим хьиди. Думу вахт сар касдихьан абцIуз хьибдар. Ужуб передача гьязур апIбан бадали, бажаранвал кайи инсанар ва вахт лазим ву.

 

– Селимат Зейдулагьовна, гьаму учуси, увура чIал уьбхбак пай киврайи кас вува. Жигьил наслиз ихь чIал улупбан бадали, гьапIну ккнуду?

 

– Йиз фикриинди, гьюкуматди программйир адагъну кIури, дидкан шлуб адар. Гьарсаб хизандиъ бабан чIал апIури, передачйириз сатIиди лигури, табасаран чIалниинди чапдиан удучIвурайи газатар, журналар урхуз улупури ккунду, мидланра гъайри, мектебдиъра чIалнахьна вуйи янашмиш’вал дигиш апIуб лазим ву. Абйир-бабар, бицIидариз бабан чIал лазим дар, макIанай, дурарихьди бабан чIал ккун апIуз гъитай.

 

Йиз веледар бицIидимиди аьхю бабу дурариз багъри чIал улупувал ккун гъапIнийи. Дурариз табасаран чIал ужуди аьгъя. Гьамус йиз худлариз бабан чIал улупувал – жвуван буржарикан вуди гьисаб апIураза.

 

Селимат Гюлмягьямедовайи, чахьан удукьруси табасаран чIалниинди радиопередача гъабхури, зегьмет зигура. Хъа вушра, жара аьхю редакцийирин вахт 50 дакьикьа, хъа фила-вуш аьхю редакция вуди гъабхьи табасаран чIалнан редакцияйиз бицIи редакцйиризсибтIан вахт имдруваликан мялум гъабхьиган, гизаф дерд гъабхьунзуз. Ав, саб вахтна узура душваъ лихури гъахьунза, аьхю редакцияйин дахилнаъди ужудар передачйир гьязур апIуйча. Урус, авар, дарги, лезги, гъумугъ, лак ва табасаран редакцийири лап ужуб ляхин апIуйи. Думу цIарнаан ухьу фици адахьнуш, гъавриъ ахърадарзу. Мидланра савайи, эгер бицIи редакцийириъра кмиди кьюр кас лихураш, табасаран редакцияйиъ сар кастIан гьаз лихурадар? Сар касдихьан фициб передача гьязур апIуз шулу?

 

Йиз фикриинди, му месэлайиз ихь халкьдин улихь-кIулихь хьайидари фикир тувну ккнуду.

 

Хъа учвуз, Селимат Зейдулагьовна ва Гьялимат Мягьямедовна, сюгьбат гъабхбаз чухсагъул, ичв ляхниъ айи читинвлариан удучIвну, хъуркьуваларихъна гъювал ккун апIурача.