XXI аьсир инсанар мялуматарин цIийи технологйирин асиллувалиъ айи девир ву. Мисалназ, инсанариз сотовый телефонар сану лазим дар, электрондин почта ишлетмиш апIидар гъапиш, учвухъ сар касра хъугъидар, аьксина, учв’ин аьлхъиди.
Гъийин девриъ мялуматарин технологйирин артмиш’вал лап гьялакди гъябгъюра. Эгер 15-20 йис мидиз улихьна ихь абйир-бабариз гьарсаб хулаъ компьютер, гьарсар веледдин хилиъ телефон, дагълу гъулариъ интернет шлуваликан гъапнийиш, дурарра ухьухъ хъугъидайи. Хъа гъи гьаци дубхьна.
Вари дюн’яйиъ хяшхяшин ирси тарабгънайи интернетдихьна илтIикIурайидарин кьадарра йигълан-йигъаз артухъ шула. Урусатдиъ, мисалназ, сад йигъан интернетдин сетариъ 7 миллиондихьна инсанар учIвра. Интернет, мобильный телефонар ва мялуматарин жара технологйир гъи инсандин уьмрин саб пай духьна. Мисалназ, интернетдин кюмекниинди маркетингдин, интернет-магазинарин, биржайин аьгьвалат ахтармиш апIуз аьхю мумкинвалар а.
Аьхиримжи вахтна ихь уьмриъ мялуматари уйнамиш апIурайи роль кьувватлу шула. Капиталин, зегьметнан ва табиаьтдин дакьатарин рынокдиз аьлава вуди мялуматарин рынокра тешкил дапIна. Фунур касдизра чан хусуси аккаунтар, страницйир арццуз, мялуматарин майдан тешкил апIуз, агьалйирихъди аьлакьайиъ хьуз, вари дюн’яйин мялуматарин дакьатар ишлетмиш апIуз мумкинвалар духьна. Мялуматарин технологйири мектебариъ урхурайидариз ва студентаризра урхбаъ ва жара гьяракатариъ кюмек тувра. Дурари интернетдин кюмекниинди саб дакьикьайин арайиъ чпиз лазим вуйи мялумат абгура. Гьаддихъди сабси, мялуматарин технологйирин кюмекниинди гъадагъурайи хъуркьуваларикан манзилнан къайдайиинди аьгъювалар тувувал, компьютерин сетарин кюмекниинди жвуван яратмиш апIбарин мумкинвалар артмиш апIуз удукьувал ва гьацдар хайлин жарадар ктухуз шулу.
Амма, гьарсаб цирклиъси, мялуматарин технологйириканра, хайирси, зарарра а. Мисалназ, компьтерин мялуматарин технологйир вахтсузди вая хабарсузди пуч хьувал, гъийин деврин жигьилар ва аргъаж шулайи насил цIийи технологйирин инфраструктурайин асиллувалиъ ахърайивал, дурари инсандин сагъ’вализ чIуруди тясир апIурайивал, жвуван фикир ачухъ апIбаъ, синтаксис, грамматика жигьатнаан вуйи мумкинвалариъ гъалатIар деетувал ва хайлин гьацдар жарадар.
Гъи мялуматарин технологйир ишлетмиш апIувалиан айи хайирнаканна зарарнакан варидариз мялум ву. Дурари инсаниятдиз хурайи хайирлу мумкинваларикан ва дурар ишлетмиш апIури гъабхурайи гюзчиваликан тасдикь дарапIишра, дидкан варидариз хабар а.
