Гьюрматлу ватанагьлийир!
Магьа 2019-пи йисра бейхабарди чан аьхирихъна гъафну. Ццийин йис жюрбежюр гьядисйириинди гизаф девлетлуб гъабхьну. Газатдин аьхиримжи нумрайиъ учу ихь халкьдин уьмрин жюрбежюр цирклариъ улуркьу ва газатдин машариъ учу атIагу варитIан важиблу ва асас гьядисйир кIваин апIуз мясляаьт гъапIунча.
Политикайин цирклиъ
Ктабхъурайи 2019-пи йисан Табасаран ва Хив районариъ варитIан эгьемиятлу гьядисйирси кьюбиб районариъра цIийи жигьил главйир ктагъувал гьисаб апIуз шулу.
Январин 25-пи йигъан Табасаран райондин депутатарин Собраниейин XV сессияйиъ Табасаран райондин главади Дагъустан Республикайин Халкьдин Собраниейин депутат Мягьямед Къурбанов ктагъну. Сессияйиъ иштирак гъахьи 42 депутатдикан 41 касди чпин сесер Мягьямед Къурбановдихъанди тувнйи.
Апрелин 8-пи йигъан Хив райондин депутатарин Собраниейин ХХХ сессияйиъ Ярмет Ярметов Хив райондин главади ктагъну. Хив райондин депутатарин Собраниейин сессияйиъ иштирак гъахьи 33 депутатдикан 27 касди чпин сесер Ярмет Ярметовдихъанди тувнийи.
Политикайин цирклиъ сабсан важиблу гьядиса 18-пи декабриъ гъабхьну – Табасаран райондиз республикайин кIулиъ айи Владимир Васильев гъафнийи. Дугъу Кьибла Дагъустандин аьтрафарин округдин районарин яшлуйирин Советарин вакиларихъди совещание гъубхнийи. Совещание гъябгъюрайи вахтна республикайин кIулиъ айири Табасаран райондиъ машинаринна тракторарин станция яратмиш апIбан буйругъ тувнийи. Гьацира Владимир Васильев райондин глава Мягьямед Къурбановдихъди вертолетдиъди Табасаран райондиланра гъитIирхнийи ва Къужникан Хючназ зигурайи штун линия фициб гьялнаъ аш, гъилигнийи. Думу линияйи райондин йирхьуб гъулаъ – Пилигъ, Ругуж, Хянягъ, ЦIанитIил, Хюрикк ва гьацира Хючна – яшамиш шулайи 10000 кас штухъди тямин апIиди.
Владимир Васильев му йигъан Хючнаарин 1-пи нумрайин кьялан мектебдизра гъушнийи ва мушваъ «100 мектеб» проектдиинди дибдиан кIули гъуху расвалин ляхнарихъди, «Точка роста» классдихъди таниш гъахьнийи.
Экономикайинна яшайишдин цирклиъ
Цци Табасаран райондиан физический касарин арайиъ жигьиларин проектарин вари Урусатдин конкурсдиъ Дагъустандиан вуйи жигьилари 22 грант гъадагъну. Дурари республикайиз 30 миллионна 150 агъзур манат гъабхну. Дагъустандиан вуйи 22 жигьиликан юкьур кас Табасаран райондин вакилар ву: Марат Рягьимов, Азим Къурбанов, Далгат Рягьимов ва Артур Эскеров. Марат Рягьимовди грантдин дакьатарин кюмекниинди Хючна гъулаъ стадиондиин мини-футболин гизаф игьтияжар гъуркIру майдан тикмиш гъапIну.
Цци Дагъустандин Огни шагьриъра гизаф йисари учIруди дийибгънайи месэла – шагьрин кючйириан тина чиркин шид гъябгъюрайивал – гьял апIуз мумкинвалар гъабгну.
ВаритIан учIруди дийигънайи, штухъди ва рякъярихъди тямин дарувалин месэлйир ктабхъурайи йисан гьял апIбаъра хайлин ужувлан дигишвалар арайиз гъафну.
«Хив-Хирижв» проектдиинди Хив райондин агьалйир штухъди тямин апIбан бадали, тикилишчивалин ляхнар кIули гъягъюра.
Табасаран райондин райцентр Хючна гъулаъ 1978-пи йисхъан мина убхъру марцци шид адрувалин месэла цци бегьемди гьял апIуз удукьну. «Марцци шид» федералин программайик кипу шид зигувалин «Къужник – Хючна» проектдиинди (дидин кьимат 70 миллион манат ву), Жуф дагъдин кIанккан Хючназ ва багахь хьайи 6 гъулаз 23 километр манзилнаъди 31-пи декабриъ марцци шид рубкьиди.
Рякъярин гьякьнаан кIуруш, 2019-пи йисан Мамедгъала–ТIаттил–Хючна рякъюн 3 километр рас гъапIну, душвхъан тина гъюру йисан 6 километр рякъ дапIну ккунду, имбуну пай 2021-пи йисаз пландик кипна. Дербент–Хючна рякъюн сач ва цци 32-42-пи километр-йирин кьатI рас дапIну ккудубкIну, 0-16-пи километрйирин рякъюн кьатI 2021-2022-пи йисари рас апIиди.
Муниципалин образованйирин ерли жягьтлувалин проектариз кюмек тувбан проектдиъ цци Табасаран райондин 12 проект гъалиб гъахьну. Думу проектдиз асас вуди, райондиъ 8 мини-футболин майднар тикмиш апIура (Акъа, ГьепIил, Хючна, Гурихъ, Ягъдигъ, Цалак, Хили-Пенжигь, Къужник гъулариъ), Хючна гъулан кьялан стадион, Шилла гъулан бицIидарин багъ ва Кьалухъ Мирзайин ччвурнахъ хъайи стадион дибдиан рас апIура, хъа Гъалибвалин Паркдин аьтрафар ужуди ккабалгура.
Жигьиларин политикайин цирклиъ
Улихьна йисари гъабхури аьдатнаъ ипнайи, хъа аьхиримжи кьюд йисан фикир тутрувди гъибтнайи мярака – заан хъуркьувалар улупурайи студентарин слёт – цIийи кIултIан гъабхуз хъюгъювал, саб шакра адар, ццийин йисандин хъуркьувалси гьисаб апIуз шулу.
2019-пи йисан ноябрин 30-пи йигъан Мягьячгъала шагьриъ ДГУ-йин филологияйин факультетдин актовый залиъ Табасаран, Хив районариан ва Дагъустандин Огни шагьриан вуйи студентарин слёт кIули гъубшнийи.
Тешкиллувалин комитетди респуб-ликайин вузариан (ДГУ, ДГМУ, ДГТУ, ДГПУ, ДагГАУ, ДГУНХ, Правовой академия) вакиларихъди сатIиди урхбаъ заан хъуркьувалар улупурайи, илимдин ляхниинра машгъул духьнайи, жямяаьтлугъ серенжемариъ жанлуди иштирак’вал апIурайи, спортдиъ ужудар хъуркьувалар гъадагъурайи 60 студент гъядягъну. Гьарсар студентдиз дипломар ва багьалу пешкешар багъиш гъапIнийи.
Дидланра савайи, февралин 16-пи йигъан ДГУ-йин конференцйир гъахру залиъ Табасаран райондиан вуйи студент жигьиларин форум кIули гъубшну. Райондин глава Мягьямед Къурбановдин жягьтлувалиинди тешкил гъапIу му серенжемдиъ республикайин чIатху вузариъ ужудар кьиматариз урхурайи 100-дихьна студентар иштирак гъахьнийи.
Университетариъ урхурайи жигьилари, дестйириз пай духьну, шубуб сяаьтнан арайиъ 5-6 проект гьязур гъапIнийи. Думу проектари студентар багъри райондиъ арайиз дуфнайи гьялнахъди таниш вуйивал, агьалйирин яшайишдин дережа за апIбак чпин пай кивуз, йирси месэлйир гьял апIбаъ таза рякъяр агуз дурар гьязур вуйивал, жвуван юрднахъан дурарин юкIв убгурайивал субут апIурайи.
Образованиейин цирклиъ
Цци «150 мектеб» проектдин дахилнаъди Табасаран райондиан 12 мектебариъ – АхьтIарин, Сиртчарин, Бургьанкент гъулан, ТIаттларин, Ярсарин, ТIиварин, Къужникарин, Гелинбатан гъулан, Хянгъарин, Хючнаарин сабпи нумрайин, Хючнаарин кьюбпи нумрайин кьялан мектебариъ ва «Юлдаш» ЦО-йиъ, ва гьацира Хив райондин Мажвгларин кьялан мектебдиъ бинайиан расвалин ляхнар кIули гъухну. Дупну ккундуки, цци му программайик республикайиъ варитIан артухъ мектебар Табасаран райондиан кахьнийи.
Гьацира цци Табасаран райондин НичIрас гъулаъ ва Хив райондин ЦIудухъ гъулаъ цIийи мектебар ачмиш гъапIну. Мектебар муниципалин бюджетдин дакьатарихъ тикмиш гъапIдар ву.
Гъябгъюрайи йисан Табасаран ва Хив районарин кьялан мектебариъ цифрайин ва инсан ва дугъан меденият ахтармиш апIру цирклариан аьгъювалар гъадагъбан «Точка роста» кIуру образованиейин центрар ачмиш гъапIну. Табасаран райондиъ му аьлава образование тувру цIийи центрар Хючна гъулан 1-пи ва 2-пи нумрайин ва гьацира ТIивак, Хянягъ, Сиртич гъуларин кьялан мектебариъ, хъа Хив райондиъ Хиварин, Мажвгларин ва ЦIийи Фрюгъярин мектебариъ арццнийи.
Октябрин эвелариъ Дагъустандин Огни шагьрин МБОУ-йин 3-пи нумрайин кьялан мектебдиъ 4 йисан аьгъю-валар тувбан программайиз тялукь вуди либхру ва цIийи аьгъювалар тувру Центр ачмиш гъапIну. Душваъ шагьрин бицIидариз роботарин техникайиан ва моделированиейиан сифтейин аьгъювалар пулсузди гъадагъуз мумкинвал дубхьна.
Культурайин цирклиъ
Цци табасаран халкьдин культурайин цирклиъ хайлин мяналу ва эгьемиятлу гьядисйир гъахьну. Гьелбетки, дурарикан варитIан асасубси 16-пи майдиъ Мягьячгъалайиъ «Урусат – йиз тарих» тарихи паркдиъ табасаран чIалниинди гъубху аьхю диктант гьисаб апIуз шулу. Лап заан дережайиъди кIули гъубшу диктант милли культурайин машквар гъабхьнийи. Диктантдиз табасаран жямяаьтдин вари гъатар – гьякимар, аьлимар, жямяаьтлугъ касар, спортсменар, студентар, Табасаран, Хив, Дербент районариан, Дербент, Дагъустандин Огни, Мягьячгъала ва Каспийск шагьрариан табасаран чIал ва литература киврайи мялимар, культурайин цирклин пишекрар гъафнийи – 400-дихьна инсанар. Дурари аьхю аьшкьниинди А. Жяфаровдин «Хлинццар кайи зиянкар» эсериан диктантдиз адабгънайи саб бицIи чIукI гъибикIнийи. Мяракайин дахилнаъди халачйирин, табасаран чIалниинди чапдиан адагънайи художествойин ва илимдин китабарин выставкйир кIули гъухнийи ва культурайин пишекрари концертра улупнийи.
1991-пи йислан мина чапдиан адапIувал дебккнайи «Литературайин Табасаран» журнал цIийикIултIан ляхник кипувал сабсан важиблу гьядисаси улупуз шулу. Му месэла гьял апIури, ихь халкьдин гизаф вакилари аьхю зегьмет гъизигнийи, иллагьки рягьматлу шаир ва писатель Пирямягьямед Кьасумовди.
Июлин 12-диъ Мягьячгъала шагьриъ Расул Гьямзатовдин ччвурнахъ хъайи Милли библиотекайиъ цIийиди удубчIвуз хъюгъю «Литературайин Табасаран» журналин сабпи нумрайин презентация кIули гъубшнийи. Му мяракайиъ ихь республикайин районариъ, шагьрариъ яшамиш шулайи аьлимар, шаирар, писателар, журналистар, багъри чIалнан гележегдикан фикир апIурайидар иштирак гъахьнийи.
Ццийин йисан кьюбпи пайнаъ Хив райондин глава Ярмет Ярметовдин буйругъниинди Фурдагъ, Заан Яракк, Зильдикк ва Ккугъ гъуларин культурайин хулариъ рас апIбан ляхнарра кIули гъурхну.
Жямяаьтлугъ цирклиъ
Саб шакра адарди, 2019-пи йисандиъ улуркьу вари гьядисйирин арайиъ варитIан важиблубси 28-пи сентябриъ Табасаран райондин 90 йисандин юбилей къайд апIувал гьисаб апIурача. Юбилейин асас серенжемар «Ургур чвуччвун ва сар чуччун гъалайин» аьтрафариин гъушнийи. Хялар аьхю гьюрматниинди кьабул апIуз аьгъю Табасарандиз республикайин гизаф районариан, Урусатдин хайлин регионариан, багахь хьайи харижи уьлкйириан хялар, дидланра савайи, райондин вари гъуларианра гизаф агьалйир гъафнийи – 10 агъзуртIан зина инсанар.
Гъалайин аьтрафариин райондин гъулан поселенйири милли майднар ккабалгнайи, выставкйир кIули гъухнийи. Юбилейин дахилнаъди тебрикнан кагъзар гъурхнийи, райондин яшайишдинна экономикайин ва культурайин артмиш’валик аьхю пай киву касариз гьюкуматдин пешкешар тувнийи ва Табасаран райондин яратмиш апIбан коллективарин ва артистарин ишитрак’валиинди концертдин маракьлу программа кIули гъубшнийи.
Туриствалин цирклиъ
2019-пи йисан Хив райондин администрацияйин культурайин, спортдин, жигьиларин политикайин ва туризмдин отдели, райондиъ туриствал артмиш апIбан бадали, хайлин зегьмет гъизигну. Декабрин 23-диъ Хиварин гъулаъ сифте ражари вуди туриствалин форум кIули гъубшну. Дидиъ зиихъ улупнайи отделин кIули айи Казбек Къазиевдин жягьтлувалиинди тешкил гъапIу ва октябрин 25-дилан декабрин 20-дизкьан кIули гъубху «Хив райондиъ варитIан уткан, такабур тарихи йишв» кIуру конкурсдин натижйир гъивнийи. Конкурсдин асас метлеб – Хив райондиъ туризм артмиш апIувал, туриствалин маршрут хъипувал, хялар кьабул апIру хулар-йишвар тикмиш апIувал, гъуларин тарихнакан ктибтру касар гьязур апIувал ва райондин агьалйир цIийи лихру йишварихъди тямин апIувал вуйи.
Спортдин цирклиъ
2019-пи йисан ихь миллетдин вакилари спортдианра лап ужудар хъуркьувалар гъазанмиш гъапIнийи.
Гьаци, июндин аьхириъ Калининград шагьрин «Кагьрабайин» спорткомплексдиъ швнуд-сад агъзур тамашичийин улихь ихь маршгьур спортсмен, жюрбежюр кчIихбарин жюрйириан гизаф ражари дюн’яйин чемпион Багьаудин Абасовди ММА-йин кчIихбарин жюрйириан «Кагьрабайин чIул» гъазанмиш гъапIнийи…
Ноябрин эвелариъ спортдин ММА жюрейиан ихь ватанагьли, Хив райондин Заан Яракк гъулан агьали Эмин Аьбдуризаев Италияйиъ кIули гъушу талитариъ 93 кг гъагъишин айи спортсменарин арайиъ вари дюн’яйин чемпион гъахьну. Думу гьацира ММА-йин Fight Family Promotion тешкилатдин чемпионвалин чIулин сагьиб ву.
Йисандин аьхириъ, декабрин 14-диъ Санкт-Петербург шагьрин Сибур-аренайиин ММА жюрейин спортдиан АСА тешкилатдин нубатнан 103-пи турнириъ сарсан ихь машгьур спортсменди – пучIу гъагъишнан спортсменарин арайиъ чемпион вуйи ва саб ражарира пишекарвалин кчIихбариъ магълуб дархьи ихь ватанагьли Рустам Керимовди чан чемпионвалин чIул гъюбхну ва нубатнан ражари лап аьхю устадвалиинди чахъди кчIихурайии спортсмендиин гъалибвал гъадабгъну. Гъи дугъан рекорд 14:0 ву, гьадму гьисабнаъ 6 ражари нокаутдиинди, 2 ражари талитназ удучIвнайидари, дугъак хил кучну, чиб магълуб гъахьивал улупбиинди ва 6 ражари судйирин къарарниинди гъадагъу гъалибвалар а. Дупну ккундуки, Рустам Керимов, АСА тешкилатдин рейтингдиз асас вуди, вари дюн’яйин 20 варитIан кIубан женгчйирин арайиъ а.
«БицIи бюджетдин спортдин майдан» проектдин дахилнаъди, Табасаран райондин РССМ-дин кIулиъ айи Мягьямед Гьясратялиевдин жягьтлувалиинди Табасаран райондин СикIа гъулаъ ва Хив райондин Ляхля гъулаъ спортдин цIийи жямяаьтлугъ майднарра ачмиш гъапIну.
Сагъламвал уьбхбан циркил
Цци Табасаран райондин Ккувлигъ, Ккуми ва ГьепIил гъулариъ цIийи ФАП-ар дивра. Райондин кьялан больницайиъ рас апIбан ляхнар дурурхди 20 йистIан артухъра вуйи. Гьамусяаьт душваъра шубуб отделениейиъ дибдиан расвалин ляхнар ккергъна.
Газатдин редакцияйи гъуху серенжемар
Ктабхъурайи йис «Табасарандин нурар» газатдин коллективдиз рягьятуб гъабхьундар, амма газатдин журналис-тари, чпиз алахьурайи читинвалариз дилигди, кIулди вари йисан бегьерлуди ляхин апIури гъахьну. Дурари 2019-пи йисан ихь ватанагьлийир, асас вуди табасаран миллетдин вакилар яшамиш шулайи районариан вуйи, вари ихь республикайиъси, уьлкейиъра кIули гъягъюрайи гьядисйирихъди аьлакьалу мяналу макьалйирихъди тямин апIури гъахьну. Ихь кьюбиб районариъ, кIулди вари республикайиъ политикайин, экономикайин, культурайин, образованиейин, медицинайин, спортдин ва хайлин жара циркларихъди аьлакьалу вуди арайиз гъафи сабкьана учIру, метлеблу месэла газатдин вакилари фикир тутрувди гъибтундар.
Мидихъди сабси, газатдин коллеккивди саки гьарсаб гьяфтайиъ табасаран интеллигенцияйин ва жямяаьтлугъдин вакилариз, ихь бажаранлу спортсменариз, машгьур аьлимариз, шаирариз, РД-йин Халкьдин Собраниейин депутатариз, министрариз, Урусатдин Федерацияйин жюрбежюр регионариъ ляхин апIурайи ихь ватанагьлийириз, районарин администрацйириъ лихурайи гъуллугъчйириз, яшлу ватандашариз, жигьиларин тешкилатарин кIулиъ айидариз, тажрубалу пишекрариз ва гьацдар жара хайлин касариз редакцияйиз дих апIури, дурарихъди гъябгъюрайи сюгьбат Инстаграмдин прямой эфириъра улупури, пресс-конференцйир тешкил апIури гъахьну.
Мидланра гъайри, «Табасарандин нурар» газатдин коллективди 2019-пи йисан, аьхю кьадар инсанарин иштирак’вал ади, шубуб конкурс – «Йиз дада дюн’яйиъ варитIан ужур ву», Табасаран райондин 90-йисандин юбилейиз бахш вуди, Табасаран райондин администрацияйин кюмекниинди мектебдин 4-11-пи классариъ урхурайи баяр-шубарин арайиъ «Йиз Табасаран» кIуру конкурс, дадайин Йигъаз бахш вуйи конкурс тешкил гъапIнийи. Редакцияйин жягьтлувалиинди тарихдиъ сабпи ражари табасаран чIалниинди вуйи вари халкьдин диктантра кIули гъубхнийча.
