Табасаран райондиъ тIюргъярин Сураят Гьяжикеримова аьгъдру кас гьич тек-бирра адаршул. Жигьил вахтариан мина хъюгъну, му касди райондиъ, республикайиъ кIули гъягъюрайи культурайин жюрбежюр серенжемариъ иштирак’вал апIури гъахьну. Думу гъира райондин дережайин гьарсаб мяракайиъ чан коллективдихъди улихьдиганси аьшкьниинди иштирак шула.
Улихьнаси, ТIюрягъна гъафириз, мушваъ айи Урусатдин халкьарин культурайин центриз дурушди ва Сураят Гьяжикеримовайихъди сюгьбат дурубхди кьяляхъ гъягъюз ккун гъабхьундайзуз.
ИкибаштIан, учу гюрюшмиш ва хъана ужуди танишра гъахьнийча.
«Узу 1979-пи йисан ТIюрягъ гъулан мектеб ккудубкIунза. Мектеб ккудубкIси, штат ачмиш дапIну, библиотекайин заведующийди дерккнийзу. Мушваъра ляхин ужуди кIули гъабхура кIури, ва дидиз улихьнара художествойин самодеятельностдиъ зегьмет зигбаз лигну, ДАССР-ин заан Советдин председатель Умалатовдин ччвурнахъан вуйи Гьюрматнан грамотайиинди лишанлу гъапIнийзу. Юкьуд йисандин арайиъ библиотекайиъра гъилихунза, амма художествойин самодеятельностдихьан ярхла гъахьундарза. Сабпи ражари вуди, Хючнаъ кIули гъубшу «Рубасдин гьенгар» кIуру фестивалиъра коллективдихъди иштирак гъахьунча. Сабпи ва кьюбпи ражари кIули гъушу фестивалариъ учу гъалиб гъахьунча. Ляхин апIурайивал гъябкъиган, узу гъулан клубдин художествойин руководителди дерккнийи. Гьарсаб серенжемдиъ иштирак хьуз гьязур апIурайи сягьна ва мяълийир асас вуди узу дикIурайидар вуйиз. Сабпи ражари вуди райондин серенжемариъ фольклориан «Мягьсулвалин бегьернан шадвал» кIуру сягьна дивдарра учу вуча. 1981-пи ва 1982-пи йисари гьадму сягьна Мягьячгъалайизра гъубхунча, 1987-пи йисанра телевидениейианра улупну. Думу сягьна асас вуди нежбрарихъди аьлакьалуб ву. Дидиъ хутIлар хъаъну, дяхнар дурзну, дурарикан игнар, гадар дапIну, дяхин рягънихъ дярябгъну, хю дапIну, хюйикан уьл дапIну суфрайихъна хайизкьан вари ляхнар хъайи-хъайиганси улупура. Думу сягьнайиъ ишлетмиш апIурайи улихьгандин алатар, варжтIан артухъ йисар вуйи палтар, шалар – вари ич гьаму центрин музейиъ айич», – ктибтнийи Сураятди.
Айи хъуркьувалариз лигну, 2004-пи йисан РД-йин Халкьдин Собраниейин председатель Муху Аьлиев Табасаран райондиз гъафиган, дугъу Сураят Гьяжикеримовайиз «РД-йин культурайин лайикьлу гъуллугъчи» кIуру ччвур тувну. Дугъан сурат райондин гьюрматнан доскайикра кебхна.
1979-пи йислан хъюгъну, гъийин йигъазкьан Сураят Гьяжикеримовайи чан юкIв хъайи ляхин лап ужуди кIули гъабхура. Му ляхниъ ужудар натижйирихъ хъуркьбак асас пай центрин коллективдира кивра. Сураят Исмяиловнайин гафариинди, гъи му центриъ 12 касдикан ибарат вуйи коллективди ляхин апIура. Дурари жюрбежюр серенжемариз гьязур апIру нумрариъ гъулан мектебдиъ урхурайи баяр-шубарра иштирак шула. Мидланра гъайри, жюрбежюр серенжемариъ сягьнйир улупруган, гъулан яшлу дишагьлийирира иштирак’вал апIури шулу.
Ич арайиъ кIули гъубшу сюгьбатнаъ Урусатдин халкьарин культурайин центрин кIулиъ айири чан коллективдиканра хайлин ужудар гафар гъапнийи. Дугъу асас вуди центрин методист Мислимат Гьяжикъайибовайи ва Нурият Сефербеговайин зигурайи зегьмет жаради къайд гъапIнийи. Центрин директори чахъди сатIиди лихурайи имбу гъарашугъаризра чухсагъул гъапнийи.
Къайд апIуб лазим вуки, хайлин табасаран агьалйир Сураят Гьяжикеримовайин авторваликкди удучIвнайи мяълийирихъдира таниш ву. «Гъуншйирин гьарай» кIуру даттликан вуйи мяъли деребхьу гьич сар касра имдаршул.
КIури шулу: «Штун кIул айи йишв фукьан ккебкуз хъюгъишра, душвккан шид ккудубчIвури гъубзру». Гьаци му касра шиърар дикIбахьан фукьан ярхла гъахьишра, шиърари думу чпихьна жалб апIури гъахьну. Кьисматнахьди гъудучIвуз шулдар, давди дупнадар. Гъира дугъу хайлин шиърар дидикIна (саб шиир макьалайин аьхириъ туврача). Дугъан шиърариз дидикIнаан мяълийир гьарсаб серенжемдиъ гъулан мектебдиъ урхурайидарира апIури а. Райондиъ гъябгъру, чпи иштирак шулайи фунуб-вушра серенжемдиъ халкьдин мукьмиккди апIурайи мяълийир Сураят Гьяжикеримовайин гафариз ву.
Жюрбежюр серенжемариъ иштирак хьпаз ва пишекарвалин йишвар гъадагъбаз лигну, ТIюрягъ гъулаъ айи Урусатдин халкьарин культурайин Центриз хайлин грамотйир ва дипломарра тувна.
Хъа центр ачмиш апIбакан улхури, Сураят Гьяжикеримовайи му идара ачмиш апIуз кюмек туву, думуган Табасаран райондин главайин вазифйир тамам апIурайи Алавудин Мирзабалаевдиз чугъсагъул кIурайи.
«2014-пи йисан Алавудин Несрединович ич гъулаз гъафиган ва гъулан клубдиин али гьял гъябкъиган, дугъу ТIюрягъ гъулаъ гьамциб центр ачмиш апIуз гаф тувнийи. Думу вахтари республикайин гьарсаб муниципалитетдиъ му жюрейин идарйир ачмиш дапIну ккундийи.
Му метлебназ учуз 3 миллион манат жара гъапIнийи. Гьадму пулихъ вари ляхнар тамам гъапIунча. Гъи ич центриз дахил шулайи музейиъ 250-тIан артухъ экспонатар айич. Дурар вари улихьдин вахтарин, аьхю тарих хъайи экспонатар ву. Хайлин касари дурар уч апIуз кюмекра гъапIунчуз. Яна музейик, вари гъуландариси, гъунши гъуларин агьалйирира чпин пай кивну. Табасаран райондин 90 йисандин юбилейиз тикмиш гъапIу райондин багъри юрдназ бахш дапIнайи музейизра учу хайлин шейъ’ар тувунча», – мялум гъапIнийи центрин директори.
Ав, дугъу гъапиганси, музейиъ хайлин тарихи шейъ’ар айи. Центр саки варибдихъди тямин дапIна. Гьадушваъ лицурайиган, узуз думу центриъ компьютер адруб гъябкъюнзуз. ИкибаштIан, гъийин девриъ компьютер, Интернет адарди ляхин апIуз цIиб гъагъиди алабхъуру.
ТIюргъярин поселениейин глава Абулфет Шихи-миевдихьна ва Табасаран райондин глава Мягьямед Къурбановдихьна илтIикIну, мумкинвал аш, ТIюрягъ гъулаъ айи Урусатдин халкьарин культурайин Центриз саб компьютер ва дидихъди вуйи вари комплект жара апIувал ккун апIураза.
Дадайин васият
Жан дадайин, учвуз вуйиз васият,
Айиганси гъибтай ариъ гьякь-гьюрмат.
Ярхла ачва, дярякъишра сарун зат,
Гьяйиф духьну, узухъ ишай, дадайин.
Гъабхьундарзухьан учву ккуниси уьрхюз,
Гъушу вахтар уьмриъ читинди вуйзуз.
Гъитнуш учву узкан гизаф инжик хьуз,
Жан йиз баяр, хил алдабгъай дадайиз.
Вахт гъабхьиган ккудубкIруб ву ихь уьмур,
ГъакIириз багьна шул саб даш саб уьзур.
Хъа йиз накьвдихъ учвуз туврашра сабур,
Риш хътарзухъ, учву ишай дадайихъ.
