Мялум вуйиганси, 2019-пи йисан ихь республикайин улихь-кIулихь хьайидари гъапIу ужуб, мянфяаьтлу ляхнин натижйириз лигну, Урусатдин 50 региондин арайиъ Дагъустандизра 1,2 млрд манатдин федералин грант тувнийи.
Грантдин пул фуну месэлйир гьял апIуз ва фицдар цирклариз харж гъапIнийиш ужу шул кIури, суал хьади узу Табасаран ва Хив районарин вари мяракйириъ улихь хьайи касарихьна – Айваз Рамазановдихьна ва Айваз Аьлихановдихьна илтIикIнийза. Дурарин жавабар исихъ чап апIурача.
Айваз Аьлиханов: «Йиз фикриинди, республикайин Глава Владимир Васильевди ухьуз ужуб месела дивна – фикир дапIну ляхин апIувал. Вари апIурайи ляхнар мясляаьтниинди гъапIиш, думу ляхин улихь гъябгъиди. Гьарсаб миллетдиз чан культура ва искусство айиб ву, ва, думу ляхин артмиш хьпан бадали, ухьу вари чалишмиш духьну ккунду. Табасарандиъ кюгьне вахтарихъан мина халачйир урхувал ихь дишагьлийириз варитIан заан ляхин вуди гъабхьну. Дурари гъурху гизаф халачйир ихь ватандин ва харижи уьлкйирин жюрбежюр пIипIариъ машгьур гъахьну. Дурар экспортдиз иша гъягъю- йи, ва халачйирик ужуб кьиматра кайи. Улихьна йисари Дагъ. Огни ва Дербент шагьрариъ халач-йирин аьхю цехариъ гьар-саб вазли йицIбариинди квадратдин метр заан ерийин халачйир гьясил апIури гъахьнуш, гьамус анжагъ саб-кьюб гьалавтIан урхури амдар.
Эгер ихь улихь-кIулихь хьайидари халачичивал артмиш апIуз фикир тувнийиш, гизаф рази шуйихьа. Дербент шагьриъ туризм артмиш апIбан гьякьнаан проектар гьязур апIура. Гьаму ляхнарихъди сабси халачйирин цехар арццуз чалишмиш гъахьнийиш, гъюрайи туристари, ихь искусствойиин маракьламиш духьну, халачйир заан кьиматназ масу гъадагъу- йи, мидкан ихь экономика-йизра гизаф кюмек хьибдийи кIури, фикир вуйиз. Гъи гизаф дишагьлийир ляхин абгури лицура. Хъа гьаму узу гъитIибккнайи месэлайиз фикир тувнийиш, гьарсар дишагьли ляхнихъди тямин апIузра мумкинвал шуйи».
Айваз Рамазанов: «Гъийин уьмриъ ихь гъюрайи нас-лариз, жигьилариз артухъ фикир тутрувиш, дурарин закурин йигъ, гележег читинуб хьуз мумкин ву. Ухьуз ихь аьхю абйири фициб ужуб гележегдин рякъ гъибтнуш, гъи ухьура, варидари саб гаф дапIну, вари чалишмиш духьну, му ляхнариз аьхю фикир тувну ккунду.
Гъийин деврин жигьилариз яшайиш жигьатнаан гизаф читинвалар алахьура. Ихь уьлкейиъ пишекар жигьилар ляхнихъди тямин дапIнадар. Айи заводар, фабрикйир вари хъяркьну, шли хусусивализ гъадагъну, шли масу тувну, инсанар ляхнарихьан дапIну 20 йистIан артухъра ву. Хъа дурари гьапIди дупну, суал туврайирра адар. Гьелбетда, дурарикан хайлиндар читинваларин улихь хилар эрхуз мажбур шула. Инсан ягъурлу ва аку уьмриз гьязур апIуз гьеле думу чан бабан фуниъ амиди хъюгъну ккунду. Гъи жигьилари хизанар ккергъра. ИкибаштIан, веледарра хьиди, хъа хизандиз лазим саягъниинди яшайишдин шартIар яратмиш апIру кьувватар дурариз адар. Ляхин адар, гьаддиз пулин дакьатарра адар. Хъа гъийин девриъ хайлин ляхнар гьаддикан асиллу шула.
Гьамусяаьт республикайиъ бицIидарин пособйириинди, дурариз хъайивал апIувализ тувру пулиинди дуланмиш шулайи инсанар гизаф а. Хъа аьгьвалат мицIи имбукьан гагьди, дурарихьан саб ляхинра тамам апIуз, месэла гьял апIуз хьибдар. Гъийилан хъюгъну, ухьу дурарин месэлйириз фикир тутрувиш, закур ихь халкьдин гележег акуб хьибдар. Ва, йиз фикриинди, федералин грантдин дакьатарра гьаму жюрейин учIру месэлйир гьял апIбаз харж гъапIнийиш, ужу шуйи».
