Ихь уьмриъ учIву читин 90-пи йисари Урусатдин экономика гъагъи гьялнаъ ипну. Закурин йигъан фу шулуш аьгъдру вахтна экономика артмиш апIбаз фикир туврур гъахьундар.
Гьаци, гъийин вахтнара ухьуз гьелелиг ужудар хъуркьувалар рякъюри адархьуз. Дупну ккундуки, ихь республикайин артмиш`валра гъулан мяишатдин циркликан асиллу ву. Му циркил артмиш апIуз гьюкуматди гизаф йисариинди деетури гъахьи пулин дакьатар чпин арайиъ пай апIури гъахьи ихь «ватанперверари» Дагъустандин ва гизафси гъулариъ яшамиш шулайи агьалйирин гьял хъана читин гъапIну. Гъулан мяишатдин циркларикан малдарвалин циркил важиблу циркилси гьисаб шула. Йислан-йисаз му циркилра яваш-явашди ужуб терефназди дигиш шулашра, гьелелиг натижйири рази апIурадар, гъапишра шулу.
Дагълу районар вуйи Хив, Дахадаев, Къурагь, Агъул, Докъузпара ва Ахцигь районарин мал-гъара, кьюрд адапIбан бадали, чвулин гьацIариан мина дюзен йишвариин али Мягьярамкент, Гъяякент, Табасаран, Гъяйтагъ, СтIал-Сулейман ва Дербент районариз хъапIри шулу. Зиихъ кудухнайи районарин 88 кутан а. Му кутанариъ айи мал-къара фициб гьялнаъ аш ахтармиш апIуз кIури, узу Дербентдиъ айи, кьюрдну галариз, хьадну сивариз хъапIну гъягъру мал-къарайин ветеринарный управлениейин начальник Ислам Къарахановдихъди гюрюшмиш гъахьунза.
Ислам Вягьидовичди тасдикь гъапIганси, му вари кутанариъ 49 000 чарвйири ва 7290 малари кьюрд адапIура. Му тешкилатдин пишекрари, мал-къара жюрбежюр уьзрарихьан уьбхбан бадали, РД-йин гъулан мяишатдин Министерствойи улупнайи къайдайиинди ляхин гъабхура. Вари лазим вуйи прививкйир вахтниинди апIури, мал-къара аъру йишвар ужуб гьялнаъ хьпан бадали, душвар гюзчиваликк уьрхюра.
«Улупнайи вари мал-къара хусуси тешкилатаринуб ву. Улихьна вахтариси гьюкуматдин малар, чарвйир амдар. Эгер учу кIурайи саягъниинди малар-марччар аъру йи- швар марцц ва дезинфекция дарапIри гъахьиш, учу дишлади министерствойиз мялумат кайи справка хътапIурача. Учуз ветеринарвалин 4 учас-ток ачуз. Гьацира ич тешкилатдин сабпи мертебайиъ ветсанэкспертизйирин лабораторияра айич. Духтрарси, думу участокариъ фельдшерарна санитарарра а. Вари пишекрар гьуркIну ачуз»,
– кIура Ислам Къарахановди.
Дугъу гъапиганси, вартIан гизаф мал-къара Ахцигь райондиан ву. Мушваъ чарв-йир 17 593 а, малар – 1403. Дахадаев райондиан чарвйир – 7763, малар – 3525, Докъузпара райондиан чарвйир – 550, малар – 357, Хив райондиан чарвйир – 2460, малар – 357, Агъул райондиан чарвйир – 9070, малар – 1363, Къурагь райондиан чарвйир – 1237, малар – 1271 а.
«Ццийин йис аьхълушин адруб вуйивализ лигну, мал-къара гьаммишан чIатариъ шула ва алаф гьубкIну а. Ич тешкилат вари лазим вуйи дармнарихъди тямин апIура, ва сибирин язва, ящур, чарв-йирин жирйир, нодулярный дерматит, бруцеллез, пастереллёз уьзрариз аькси профилактикайин ляхин гъабхури, прививкйир апIурача. Мал-къарайиин шарар дархьбан бадали, дармнар туврача. Гьацира, туберкулёз, лейкоз ва бруцеллёз каш, ахтармиш’валин анализар апIури, гъидкьиин хьуз мумкин вуйи гьяшаратар терг апIбан бадали, химиопрофилактикара гъабхурача. Гьяшаратар дархьбан бадали, мал-къара дарман кайи раствор кубзнайи ваннйириъ жибкIурача. Учуз гьюкуматдин 2 дицдар аьхю ваннйир ачуз»,
– давам гъапIну Ислам Вягьидовди.
Дугъу аьлава гъапIганси, аьхиримжи йисари малдарвалин цирклиъ тарагъру уьзрар шуладар, мал-къара ужуб гьялнаъ а. Му кутанариъ малдарарихъди хъайи хуйиризра деллувалин уьзриз аькси вуйи прививкйир апIура. Чпиъ вари шартIар яратмиш дапIнадаршра, малдарар яшамиш шлу хуларра а. Вахтниинди маважибра тувра.
Му ветеринарвалин тешкилатдин пишекрари чпин вазифйир ужуди кIули гъахура. Чпиин гюзчивал гъабхурайи РД-йин гъулан мяишатдин Министерствойи тIалаб апIурайиганси, вари лазим вуйи серенжемар вахтниинди ва жавабдарвалиинди тешкил апIура ва гъахура.
