Улихьна йигъари ич мухбир Умгьанат Сулейманова Дербент шагьрин администрацияйиъ культурайин, спортдин ва жигьиларин сиясатдин отделин начальник Самиля Наджафовайихъди гюрюшмиш гъахьну. Шагьриъ читин хасиятнан бицIидарихъди гъабхурайи ляхникан, дурар тахсиркарвалин рякъюъ адрахъбан бадали, кьабул апIурайи уьлчм-йирикан ва жара месэлйирикан дурарин сюгьбат исихъ чап апIурача.

 

 – Самила Саражадиновна, тахсиркарвал кайи бицIидар дюз рякъ’ина хпан бадали, ичв идарайи фициб ляхин гъабхура?

 

– Му месэла учу, Дербент шагьрин ва райондин ПДН-дин отделарин инспекторарихъди, образованиейинна культурайин управление-йихъди, шагьрин военный комиссариатдихъди, яшлуйирин ва ветеранарин Советдихъди, бицIидарин спортдин мектебарихъди, бицIидарин яратмиш апIбан хулан гъуллугъчйирихъди жюрбежюр серенжемар гъахури, сатIиди гьял апIурача.

Мектебарихъдира гьаммишан аьлакьа айич. Шагьрин ва райондин полицияйин отделарин ПДН-дин инспекторари, гьар гьяфтайиъ ва вазлиъ полицияйин участокарин вакиларра хъади Дербент шагьрин участкйириз ва Дербент райондин гъулариз гъягъюри, жигьилар уч шлу йишвар ахтармиш апIури шулу. Мидлан савайи, тахсиркарваларин улихьишв бисбан бадали, полицияйин гьисабнаъ айи жигьилар яшамиш шулайи хизанариз гъягъюри, тербияйин сюгьбатар гъахуру. Дурар гъацира мектебариъ, хъа хьадан вахтна баяр-шубари рягьятвал гъадабгъру йишвариъ урхурайидарихъди тахсиркарвалар апIбаз аькси серенжемар гъахура.

ПДН-дин инспекторари, йишвандин вахтна жигьилар уч шлу йишвар, барар, кафйир ахтармиш апIури, жигьилар нягьякь ляхнарихъ хъаърудар ашкар апIбан серенжемарра гъахура. Гьаддиз ккудубшу йис’ан мина гъийин йигъазкьан яшар тамам дархьи живанарин терефнаан текрарнан вая дестейиъди апIру сабкьан тахсиркарвал гъабхьундар.

– Учву апIурайи ляхниъ фицдар хизанарихъди ва фицдар гъиллигъарин баяр-шубарихъди расалмиш шулучва?

– БицIидарин гъиллигъарихъди аьлакьалу ляхниъ учу мектебарихъди аьлакьа уьбхюрача. Гьаз гъапиш, мектебариъ психологари ва социологари читин хизанарихъди, читин бицIидарихъди ляхин гъабхура.

Мялум вуйиганси, инсандиз тербия тувувал сифте хизандиъ ккебгъру, хъасин мектебдиъ давам апIуру. Аьлимари, психологари къайд апIурайиганси, инсандин хасиятнан бина – жвилли гъиллигъар ву, хъа гъиллигъар бицIир яшамиш шулайи шартIарикан асиллу шулу.

Бязи абйир-бабари жвуван бицIир хизандиз, халкьдиз, Ватандиз хайирлу инсанси тербияламиш апIбаъ чпин роль аьхюб вуйивал кIваълан гьапIру. Гьарсар абайи-бабу кIваинди гъибтну ккунду: мялимари бицIирин кIваъ тикмиш апIру тербияйин гъалайин шибритI абйир-бабари гьеле бицIир хизандиъ имиди ккивру. Дидланра савайи, бицIир ужудар гъиллигъар, ужуб хасият хъайир вуди тербияламиш апIбаъ мялимариз абйир-бабарин терефнаан гьарган кюмек лазим ву. Эгер бицIидар тербияламиш апIбаъ мектебди ва хизанди сатIиди ляхин гъубхиш, натиж-йир кьюбиб терефарра шад апIрудар хьиди.

Аьхиримжи вахтна жигьилар чIуру ляхнариина думукьан гизаф расалмиш шули имдар. Гьаз гъапиш республикайиъ жигьиларин гележегдихъди аьлакьалу месэлйириз аьхю фикир тувра. Гъийин деврин бикарвали жигьил инсанар чIуру рякъюъ тIаъра, гьаму месэла гьял апIузра рякъяр агура. Жигьилариз вуйи жюрбежюр серенжемар тешкил апIури, му месэлйир гьял апIуз ич терефнаанра аьхю кюмек туврача.

– Инсандин кIул’ина фицдар-вушра бедбахтвалар гъюру. Йитимвална читинвал ккунди шлудар дар. Йитим бицIидарихъди фициб ляхин гъабхурачва?

– Ихь аьхю абйирин айтуйиъ кIурайиганси, «йитим хьуз ккайи велед бабан фуниъра идриршри». ГьапIхьа, думу ухькан асиллу вуйиб дар. Аллагьди гъибикIуб ихь кIул’ина гъибди. Аьхиримжи вахтари дюн’яйиъ гизаф гъярхьувалин дюшюшар, йивну йихувалар, экономикайинна яшайишдин читинвалар арайиз гъюра. Натижайиъ, хайлин жигьилар йивну йихури, дурарин бицIидар йитимар шула.

Магьа аьхиримжи йисари Сирияйиан хайлин ихь бицIидар кьяляхъ хура. Дурар, абйир-бабар дийихну, гъи аьхю абйир-бабарин, мирасарин гъайгъударваликкна гъюра.
Дупну ккундуки, аьхиримжи вахтна читинвал кайидариз, йитимариз кюмек апIру идарйирра гизаф духьна, гьаз гъапиш думу бицIидарихъди дикъатлуди ляхин дапIну ккунду. ДумутIанра савайи, чпин хусуси дакьатарикан кюмекнан хил гьачIабккрударра цIиб адар. Мисалназ, улихьнаси ихь республикайин айтIан ляхнарин министерствойин гъуллугъчйирин жягьтлувалиинди акция кIули гъубшнийи. Дурарикан гьарури читинвал кайидариз чпин маважибдикан кюмекнан хил гьачIабккну.

Йиз фикриинди, мицдар йитим бицIидариз чпин абйир-бабарикантIан гьюкуматдикан аьхю кюмек рябкъюра.

– Чухсагъул.