Машгьур урус писатель Ф.Достоевскийи фици вуш «гюрчег’вали дюн’я уьбхиди» гъапну. Белки, думу дюзра вушул. Гьарсар касдиз чан лигубра, гьякь’валра а, вушра узуз, писателин гафар цIиб дигиш дапIну, рюгьнан гюрчег’вали дюн’я уьбхиди пуз ккундузуз. Сифте нубатнаъди му гафар артмиш шулайи наслар яркьу гележегдиз тербияламиш апIурайи мялимариз хас ву.
Халис мялим хьувал – му асас бажаранвал ву. Фицики, жвуваз заан пишекарвал гъадабгъбалан савайи, бицIидариз кIван манишин ва жумартвал тувну, дурарикан гьарсарин юкIв жанлу апIуз, дурариз дюн’яйин гьяракатариз тамамвалиинди лигуз, илимна тербия тувуз гьарсарихьан удукьруб дар. Жвуван веледдин багахь тялукь мялим хьувалра, шаксуз, абйир-бабарин бахт ву. Лев Толстойи тасдикь гъапIганси, нагагь мялимдихьан урхурайидарихьна ва ляхнихьна вуйи ккунивал сатIи апIуз удукьиш, дугъкан гъудуркьу мялим хьиди. Писателин му гафар Хив райондин Хирижв гъулан уьмуми мектебдин ккергъбан классарин мялим Индизара Исиновайиз тамамвалиинди хас ву гъапиш, узу ягъламиш хьибдар.
Индизара Исинова 1966-пи йисан ГъуштIил гъулаъ бабкан гъахьну. Багъри гъулан мектебдиъ асас аьгъювалар гъадагъну, жигьил шуру илим ва пишекарвал гъадабгъбан рякъ Буйнагъск шагьрин мялимар гьязур апIру училищейиъ давам апIуру. 1985-пи йисан улупнайи училище заан аьгъювалариинди ккудубкIу жигьил пишекар, мялимар игьтияж айи йи-швариз пай апIбан къайдайиз асас вуди, Табасаран райондин Бургьанкент гъулан мектебдиз гьаъру. Сад йисан му мектебдиъ зегьмет зигбан кьяляхъ, думу Хив райондин Хирижв гъулаз мялимди гъюру. Гьадшваъ жигьил шураз чан уьмрин юлдашра алахъуру. Мюгькам хизан тешкил дапIну, Исин ва Индизара Исиновари шубур велед тербияламиш гъапIну. Гьамус дурари гьарсари, чпин хизанар ккергъну, яшайиш ккабалгна.
Хирччварин уьмуми мектебдиъ мялимди лихури, гьадму саб вахтна Индизара Исиновайи заочно къайдайиинди 1992-пи йисан ДГПИ-йин математикайин факультетра ккудубкIну, амма, чаз аьхю классариъ лихру мумкинвал гъабхьнушра, дугъу ккергъбан классарин бицIидариз чан умунвал ва зигьим тувбан рякъюъди мялимвалин жилгъа давам гъапIну ва кадабгънайи рякъюъ живанариз жвув тамамвалиинди бахш апIура.
Ккергъбан классариъ мялимди лихурайи 35 йискан саки къад йисан заан категорияйин лишниккди наслариз илим тувбан зегьмет мялимдин давди гъюдубчIвундар: 2009-пи йисан Индизара Исинова райондин дережа-йиъди «ВаритIан ужур мялим» ччвурназ, Президентдин грантдиз, хъа 2014-пи йисан «Урусатдин уьмуми образованиейин гьюрматлу гъуллугъчи» ччвурназ лайикь гъахьну. Райондин ва мектебдин администрацияйин дережайиъди дугъан зегьмет саки гьар йисан гьюрматнан грамотйириинди лишанлу апIура. Думу зегьметнан ветеран ву.
Шаксуз, ихь гьарсарин уьмриъ ужур, маракьлу, халис Мялим ади шулу: жарарин гъавриъ ахърур, нагагь гъалатI гъабхьиш, багъишламиш апIрур, жвуван кьувватар ахтармиш дапIну, удукьуваларихъ хъугъуз гъитбаъ кюмек туврур. Гьацир мялим бицIирин аку уьмриз ишигъра шулу. Чав мялимвалин рякъ ктабгъбан дюшюшарикан улхури, Индизара Исиновайира чан сарпи мялим Лейли Аьбасовайин ччвур гьюрматлуди кIваина хура.
– Индизара Рамазановна, гъи хайлин мялимари артмиш шулайи насларин гьяракатар, уьмрихьна вуйи лигбар тянкьид апIурайиган, увузра яв ляхниъ читинвалар алалахьди даршул?
– ИкибаштIан, читинвал адру ляхин сабанра шлуб дар. Хъа 35 йисандин мялимвалин тажруба фикирназ гъадабгъну, пуз ккундузуз, гъитIан улихьна вахтари баяр-шубарихъди ляхин апIуб рягьят вуйи. ШартIарра гьамусдин девринсдар адайи, вушра инсанарик инсанвал кайи.
Гъи ФГОСарин бинайиинди дюзмиш дапIнайи программа лап читинуб ву. Баяр-шубар бицIидарин багъариан мектебдиз хайлин терефариан аьгъювалар гъадагъну гъюра, вушра дурариз му программа гъагъиди алабхъура. ЦIийиваларикан гъулхиш, совет вахтари, урус чIалналан савайи, вари урхуб-бикIуб бабан чIалниинди вуйи. Хъа гъи, бабан чIалнан дарсналан савайи, вари урхуб-бикIуб урус чIалниинди дубхьна. БицIидари саб читинвалра адарди компьютерар, телефонар ишлетмиш апIура. Гъийин девриъ бицIидарихъдитIан дурарин абйир-бабарихъди гаф-чIал апIуз гъагъиди алабхъура. Вушра, «ужуб гафну гъван гъюдли апIуру» кIуруганси, уьмуми гафнахьна дуфну, зегьмет зигбан рякъяр ишлетмиш апIуз чалишмиш шулаза.
Саспидари, учIрувал адарди бицIидар тербияламиш апIуз шулдар кIури, фикир апIуру. Хъа узу инанмиш вуза: мялимди, аьгьвалатназ дилигну, гьарсар бицIирин хасият фикирназ гъадабгъну, ляхин апIуб лазим ву. Наслар тербияламиш апIбан варитIан гьякьлу къанун – ккунивалиинди тербия тувуб ву. Хъугъай, кIваантIан вуйи ккунивали, умунвали инсан пис гьяракатарихьан уьрхюз кюмек тувру.
