Урусатдин Президент В.Путинди Федералин Собраниейихьна вуйи чан ИлтIикIбаъ, агьалйирин дуланажагъ артмиш апIбаъ манигъ’вал апIури, гьял апIбаз ккилигурайи саб жерге месэлйирин сиягьнаъди баяр-шубариз мектебдиз улихьна вуйи аьгъювалар ва тербия тувбан месэлара за гъапIнийи.
Му жигьатнаан Президентдин майин указар тамам апIури, аьхиримжи йисари Дагъустандиъ, гьадму гьисабнаан Хив райондиъра, хайлин серенжемарра кIули духна. Гьаци, кьабул гъапIу уьлчмйирин натижайиъ мектебдиз улихьна вуйи яшнан баяр-шубариз аьгъювалар ва тербия тувбан ляхин хайлин улихьна дубшна. Вушра гьелелиг йишвариин бицIидарин багъариъ кьитвал гьисс апIура.
Хив РОО-йин методист Наима Аьлимягьямедовайи тасдикь гъапI-ганси, улупнайи вахтназ Хив райондиъ бицIидариз мектебдиз улихьна вуйи илимна тербия тувбан гъуллугънаъ 9 багъ ляхник ка.
– Душвариъ уьмуми гьисабариинди ургуд йис бегьем дубхьну адру 516 бицIидариз илимна тербия тувра. Думу мектебдиз улихьна яшнаъ айи райондин вари бицIидарин кьадарнакан анжагъ 25%-тIан дар. Дурарилан савайи, бицIидарин багъар адру саб жерге аьхю гъулариъ баяр-шубари жикъи муддатнаъ мектебдихьна гьязур апIру дестйириъ аьгъювалар гъадагъура. Гьацира гъябгъюрайи йисан РД-йин инвестиц-йирин программайин бинайиинди Чювекк гъулаъ 60 бицIириз йишвар айи типовой багъ тикмиш апIиди. Душваъ улупнайи поселениейин дахилнаъ айи Чювекк ва ГъуштIил гъуларин бицIидариз илим ва тербия тувру мумкинвал хьибди. Хирижв гъулан багъдикан гъапиш, бязи себебариан мушваъ тикилишчивалин ляхнар дерккна, – гъапну дугъу.
Макьала гьязур апIури, узу саб жерге бицIидарин багъарин вакиларихъдира гюрюшмиш гъахьунза. Дурарин фикрар исихъ чап апIурача.
Нарима Ремиханова, Хиварин «Ригъ» багъдин заведующий: «Деврин читинвалариз дилигди, учухьна кьабул дапIнайи баяр-шубариз тербия ва аьгъювалар тувбаъ ляхин жавабдарвалиинди гъабхуз вари кьувватар сарф апIурача. Гьамусяаьт 7 дестейин дахилнаъди 140 бализна шураз илим ва тербия туврача. Къайд апIурза, дурар анжагъ Хив гъулан бицIидар дар. Учухьна багахь хьайи Лика, Хирижв, Чювекк, ГъуштIил гъуларианра хайлин баяр-шубар гъюра.
БицIидар мектебдихьна эдеблувалин, рюгьлувалин гьиссариккди тербияламиш апIбан рякъюъ РФ-дин илимдин цирклиъ 7 йис тамам дархьи бицIидарин тIалабариз тялукь вуди тартиб дапIнайи ФГОС-дин программйир ишлетмиш апIурача.
Аьхиримжи вахтна багъдиъ хайлин расвалин ляхнар кIули гъухунча. Ляхниз лазим шартIар ачуз. Ич бицIидари мектебариъра ужудар аьгъювалар улупура. Хъа, аьхюдари кIуруганси, «гьар ччивариин мюгькам шулу». Улихьна йигъари ич багъдиъ гъуху ахтармишариз асас вуди, РОО-йин вакилари ич ляхниз ужуб кьиматра тувну.
Гьелбетда, ляхниъ бицIи-бицIи читинваларра алахьури шулчуз. Тялукь дюшюшариъ ич абйир-бабарира ужуб иштирак’вал улупура».
Зарема Исмяилова, Асккан АрхътIарин «ИнчI» багъдин заведующий: «Шаксуз, баяр-шубар деврин тIалабариз тялукь саягъниинди артмиш апIру шартIар гъулаъ ади хьувал аьхю хъуркьувал ву. Му жигьатнаан бицIидарин багъдиъ гьарсар бицIирин ягъурлу уьмриз жилгъа ккивра. Инвесторин кьувватариинди ачмиш гъапIу му багъдиъ баяр-шубариз шагьрарин саб жерге багъариъра адрусдар шартIар а гъапишра, ягъалмиш шулдар. 80 бицIириз тялукь багъдиъ улупнайи вахтназ Асккан ва Заан АрхъитI, ЦIинитI, Тркал, Цнал ва ЧIилихъар гъулариан 50-рихьна баяр-шубар тербияламиш апIурача. Хъа мушваъ, къайд апIурза, 100-120 бицIирра кьабул апIуз шулу, фицики ужагъар ачухъдар ву.
Тербиячйири ляхинра заан дережайиъди гъабхуз зегьмет зигура. Читинваларикан гъапиш, багахь гъулариан баяр-шубар хуз тялукь транспорт адрувалиан гъагъиди алабхъура. Гьацира музыкайин пишекризра игьтияж гьисс апIурача».
Марият Мурсалова, Ляхла гъулан бицIидарин багъдин заведующий: «Читинвалариз дилигди, багъдиз кьабул дапIнайи 15 бицIириз илим ва тербия тувуз рякъяр агурача. Хъа читинвалар хайлин а, фицики багъдин тикилишар лап йирсидар ву. Артухъ улхбар мушваъ гъахубра маракьлу дар. Гъюрайи хьадну райондин кIулиъ айидари, мумкинвалариз лигну, расвалин ляхнар гъахуз гаф тувначуз. Умуд киврача!»
Гюльгез Рамазанова, Асккан Ярккарин «ДеккучIимир» багъдин заведующий: «Ляхниъ дици читинвалар адарчуз, фицики ич багъ ачмиш дапIну думукьан вахт дубшнадар. Гьамусяаьт 2 дестейин дахилнаъди 42 бицIир тербияламиш апIурача. Анжагъ аьрзйир тувнайи вари бицIидар кьабул апIуз мумкинвал адарчуз. Сабсан десте кьабул апIру шартIар яратмиш гъапIнийиш, ужу шуйи. Аьгъювалар тувбахъди сабси, баяр-шубарихъди азад вахт маракьлуди адапIувалра важиблу ву. Му жигьатнаан уюнжагъариз игьтияж ачуз».
Улхбарин натижа йивури, дарпиди гъитуз шулдарзухьан. БицIидарин багъ… Йиз фагьмиз ккунди-даккунди маракьлу фикрар гъюра: му илимдинна тербияйин ужагъ гьаз багъдихъди теврайкIан?! Амма жавабра чав фикриз гъюра: гьаз гъапиш мушваъ баяр-шубар багъдиъ айи гъелемариз ухшар ву: назукдар, гъуллугъ, манишин, хусуси янашмиш’вал тIалаб апIурайидар. Дугъриданра, бицIидарин багъариъ лихурайи тербиячйири сагъу жямяаьтлугъ яратмиш апIбаъ аьхю роль уйнамиш апIура. Дурарин ляхнин ерийикан артмиш шулайи насларин фагьум, уьмрихьна вуйи сифтейин лигбар асиллу шула.
Байвахт инсандин уьмриъ варитIан назук ва гъайгъудар вахт ву. БицIири му вахтна гьарсаб чаз гъябкъюбдиз ва гъеебхьубдиз дикъатлу фикир тувру. Гьаддиз тербиячйири бицIидарин уьмрихьна вуйи лигбар яратмиш апIувалиъ аьхю роль уйнамиш апIура. БицIир бахтавар уьмрихьна гьязур апIувал ухькан – аьхюдарикан асиллу ву. Уьмриъ жарариз манишин тувбан гъиллигъариккди велед тербияламиш апIбан бадали, бицIириз тялукь умунвал яратмиш дапIну ккунду. Гъит ихь веледарин уьмур гьарган багъдин айитIси гъайгъударуб ва акуб ибшри!
Шиклиъ: «Ригъ» багъдин баяр-шубар.
