Халкьдин мяишатдин асас месэлйирикан саб – рякъярин гьял ужуб дережайиъ дебккувал ву. «Рякъяр – ихь уьмрин дамарар ву» ва «Рякъяр апIувал варитIан сабабнан ляхин ву» текрар апIури шулу яшлуйири. Гъи ихь республикайин экономикайин хъуркьувалиъ рякъяр тикмиш апIурайидари аьхю роль уйнамиш апIура.
Дупну ккунду, Дагъустандиъ рякъюн ва штун месэлйир гьял апIуз гьарган читиндар вуди гъахьну. Хъа аьхиримжи йисари му аьгьвалат ужуб терефнахъинди дигиш шула.
Улихьнаси узу Дагъ. Огни шагьриъ «ДЕЗЗ» МБУ-йин кIулиъ айи Мягьямед Изиловдихъди шагьрин рякъярин гьялнакан, ляхниъ алахьурайи читинваларикан ва гъазанмиш дапIнайи хъуркьуваларикан гаф-чIал гъапIунза.
– Мягьямед Рамазанович, рякъяр рас апIбан ляхниъ улихьган ва гьамус фициб фаркьвал а?
– 2010-пи йисхъан мина узу Дагъ.Огни шагьрин рякъяриин ляхин апIураза. Ляхин ккебгъу йисари фукьан вушра читинвалар алахьунчуз, гьаз гъапиш думуган республикайин улихь хьайидари рякъяр рас апIбаз дици артухъ фикир туврадайи. Ав, инкар апIудархьа, гъубши аьсрин 90-пи йисарин гъярмягъяриш вахтари ихь рякъярин гьял тяриф апIуз шлубси дайи. Дагъ. Огни шагьрин кючйирин айтIан рякъяр думу сяргьятариин али кючйирин мяишатдин руководствойин жягьятлувалиинди къайдайиз хуйи, дурари хайлин кьадар пулин дакьатар харж, чпин техника ишлетмиш апIуйи. Хъасин му рякъяр гъулан администрацйирин (гъи дурар Дагъ.Огни шагьрин аьтрафариин али микрорайонар духьна) дахилназ тувнийи. Дурариз му идарайиъ лихурайи аьхю кьадар пишекрариз гьубкIну маважиб тувузкьан пул адайи, гьаддиз ляхинра чпихьан удукьруси апIури гъахьну.
Аьхиримжи йисари Урусатдин гьюкуматди, рякъяриз асас фикир туври, тендер саягъниинди конкурсар гъахура. Гьар йисан тендерариъ гъалиб шули, аьхиримжи вахтна хайлин ужудар ляхнар кIули гъахурача.
Гьелбетки, читинваларра алахьуру, гьаз гъапиш бюджетдихъди, жавабдар ляхнарин кIулиъ айидарихъди аьлакьалу ва гьацира ихь инсанарихъди вуйи месэлйир гьял апIуз читинди шулу. Узу 2010-пи йисан ляхин апIуз хъюгъю вахтна, зиихъ гъапиганси, рякъярин гьял лап писуб вуйи – я гьубкIну пул деебтудайи, я рякъяр, фукьан рас гъапIишра, лазим къайдайиъ гъузудайи. Шагьрин администрацияйиъ кIули гъахру гьарсаб совещаниейиъ му месэла гъитIибккури гъахьунза.
Администрацияйихъди аьлакьалу месэлйир ич идарайи учхьан шлуганси саб къайдайиз хури шуйча, хъа инсанар кIули тIауз читинди вуйи. Гьарсар касдиз чав дуланмиш шулайи шагьур утканди, марцциди ккунду, амма узу зиихъ ктуху читин месэлйирикан варидариз хабар тувуз шулдайи, гьаз гъапиш дурар гъаврикк ккауз читинди алабхъуйи. Гъапну кIури, инсан, чаин читинвал алалабхъди, гъавриъ ахъурдар. Улихьган магьа гьамцдар месэлйириан кIул адабгъури, лихури гъахьунча.
– Гъи Дагъ.Огни шагьрин гизаф пай кючйириин асфальт улубзна. Му ляхнар фици ва шлин кюмекниинди кIули гъахурачва?
– 2018-пи йисан республикайиз Владимир Аьбдуаьлиевич Васильев гъафихъан мина рякъярин месэлйир улихь гъягъюз хъюгъну. Сабпи ражну цIийи Главайи рякъяриз фикир тувну ва вари гъуллугъарин кIулиъ айидарин улихьра гьаму месэла дивну. Мициб саягъниинди лихуз учу гизаф рази вуча, гьаз гъапиш инсарин, асас вуди яшлуйирин, асас тIалабар гьарган рякъяр къайдайиз хувалин ва шид зигувалин шуйи. Гьаму метлебариз жара дапIнайи дакьатар гъи яв хилиъ айиган, дурар тамам апIуз шулу. Хъа хилиъ фукIа адруган, аьгьвалатнан гъавриъ адру яшлу касариз фу кIурушра, мюгьтал шуйза.
Гьамусяаьт рякъярин заявкйириз асас вуди, Дагъ. Огни шагьрин кючйирин айитI айи рякъяриин сабпи ражну асфальт улубзбан график тартиб дапIнача. Улихьнаси учухьна шагьриъ яшамиш шулайи майиф кас ва учв инвалидарин тешкилатдин волонтер вуйи Фикрет Шихгьяфизов [учу дугъкан газатдин гъубшу нумрайиъ гъибикIнийча – С.У.], чав яшамиш шулайи, Свердловдин ччвурнахъ хъайи кючейиин асфальт улубзуб ккун апIури, илтIикIнийи. Дугъан умуд ктабтIударза кIури, хабар тувундайза, амма цци думу кюче графикдик кабхърадар. Гъапиганси шлуб дар, ич ляхнар ужуди гъахьиш, гъюру йисан думу кючейиинра асфальт улубзуз чалишмиш хьидича.
Учу цци 75 млн манатдин тендер гъадабгъунча ва думу Дагъ. Огни шагьриъ жюрбежюр ляхнариз пай гъапIунча. 43 миллиондихъ миржиб кюч-йириъ рякъяр къайдайиз хуз пландик кайич. Имбу 30 миллиондихъ 20-пи мартдихъан мина Лениндин ччвурнахъ хъайи кюче ва гьаддихъди сабси, душван багахь хьайи паркна базарра кади, рякъяр цIийикIултIан тикмиш апIуз пландик кайич. Гьаддихъди сабси поликлиникара, «Иль-ичдин совхоз» микрорайондиъ мектебра дивруча.
Рякъяр гьарган гъайгъушин тIалаб апIрудар ву. Думу метлебариз пулин дакьатар гьуркIну адрувализ дилигди, хайлин ляхин кIули гъабхуз пландик кайич. Дагъ. Огни шагьрин жямяаьтдихьна илтIикIну, пуз ккундузузки, учкан асиллу вуйиб ва учхьан шлуб тамам апIуз гьарган гьязурди вуча.
