Краснодар крайин Каневская гъулаъ яшамиш шулайи ихь ватанагьли Хан Гьяжимурадовди 1000-тIан артухъ инсанарин уьмрар гъюрхну. 2017-пи йисан думу «Урусатдин варитIан ужур донор» кIуру ччвурназ лайикь гъахьну.

 

 

Узу Хан Гьяжимурадовдихьна илтIикIунза ва чакан ктибтуб ккун гъапIунза.

Хан Мягьямедович Гьяжимурадов Табасаран райондин ГьепIил гъулаъ бабкан гъахьну. Советарин армияйиъ эскервалин буржи тамам апIбан кьяляхъ, думу гизаф йишвариъ яшамиш гъахьну – Дальний Востокдиъ, Литвайиъ, Ростовский областдиъ, хъа 2000-пи йислан мина Краснодар крайиъ. Амма учв наан гъахьишра, дугъу сифте рякъюъ, наан ифи тувуз шулуш, суракь апIури гъахьну.

Донорвалихьна думу хабарсузди гъафну. Архангельскдиъ ярквран мяишатдиз пишекрар гьязур апIру институтдиъ урхурайи вахтари Хан Гьяжимурадовди ва дугъан дустру дарсар ккадауру. Дустран дадайи, дурариз деканатдиъ тялукь жаза тутрувбан бадали, дустар ифи тувуз гьаънийи. Студентариз думуган ипIрубра, 10 манатра ва лазим вуйи справкйирра тувнийи. Гьамци, 18 йисан яшнаъ ади ифи тувуз хъюгъю Хан гьамусра йискьубаъ швнуб-саб ражари ифи кьабул апIру станцияйиз гъягъюри ими. Му касди 272 ражари ифи тувну, ва гъи дугъан донорвалин дафтрик 136 литр ифи тувувалин гьякьнаан тялукь дикIбар ка. Аьдати уьлчмейиз илтIибкIиш, му 10 литр гъябгъру йицIишубуб бедре ифи ву!

«Саб ражари станцияйиз ифи тувуз гъушган, шлин вуш уьмур гъюбхюнза кIури, фикир шулу.

Хъа 100 ясана 300 ражари ифи тувиган, уву 500 ва артухъ касариз кюмек тувувалин гъавриъ шулва, – кIура Хан Гьяжимурадовди ва аьлава апIура: – Белки, узу гьаму ляхниз халкь дапIнайир вуйхьиб». Гьамус му касди 150 литр ифи тувуз ижми кьаст дапIна.

Дупну ккундуки, му 40 йисандин арайиъ Хан Гьяжимурадовдин хизанра гьятта 1000 касдиинди яркьу гъабхьну – дугъан ифи жандиъ либхурайидар неинки Краснодар крайиъ, Ростов областдиъ, хъа гьацира вари Урусатдиъ ва саб жерге харижи уьлкйириъра яшамиш шула.

1981-пи йисан Хан Гьяжимурадовдиз чан донорвалин сабпи пешкеш – ифдин кIантIлин кIалиб айи лишан тувну. Думу «СССР-ин гьюрматлу донор», «Урусатдин гьюрматлу донор» ву. Му ччвур гъазанмиш апIбан бадали, 40 ражари ифи тувну ккунду, хъа Хан Гьяжимурадов 7 ражари гьюрматлу донор духьна. 2017-пи йисан дугъаз варитIан заан кьимат – Урусатдин трансфузиологарин (ифдин ва плазмайин уьзрар сагъ апIру духтрар) тешкилатди кIули гъубху конкурсдиъ 1-пи йишв тувну. Учв конкурсдиъ гъалиб гъахьиваликан дугъаз хабарсузди аьгъю гъабхьну, фицики дидиъ иштирак хьуз кагъзар Краснодар крайин Каневский больницайиъ лихурайи духтрари чпи хътаънийи.

Му больницайиъ айидариз Хан Мягьямедович лап ужуди аьгъя. Гьар кьюб вазлик сабан думу чан хушниинди ифи адабгъру кабинетдиз гъюри шулу. Хъа чарасуз ва тяди ифи лазим вуйи вахтари Гьяжимурадов больницайиз гъахуз медицинайин тяди кюмекнан машин гьапIри шулу. Дугъан донорвалин тажрубайиъ, инсанариз чарасуз кюмек лазим вуйи вахтна, медицинайин къайдйири улупнайи 500 мл ифдин ерина, дидкан жвуван уьмриз ва сагъ’вализ къурху ашра, 1 литр туву дюшюшарра а. Духтрари къадагъа апIурушра, дугъу, гуж дапIнура, лазим вуйибкьан ифи адабгъуз гъитри гъахьну. Саб гьациб дюшюш Хан Гьяжимурадов думуган яшамиш шулайи Ростов шагьрин больницайиъ гъабхьнийи. Лап читинди бицIир дюн’яйиина гъахи сар дишагьли аьхю кьадар ифдихъ мягьрум гъахьнийи, ва Хан Гьяжимурадовди жигьил дадайиз саб литр чан ифи багъиш гъапIнийи. Дидхъан мина 22 йис гъушну, амма баркаллувал гьисс апIурайи думу дишагьлийин хизандихъди Ханди гъира мани аьлакьйир уьрхюри ими.

Хъа кьюбпи дюшюш Хандин дустрахъди аьлакьалуб вуйи. Мотокроссдин талитариъ иштирак шулайи вахтна, думу аварияйиъ ахънийи, ва Хандин ифди дуст аьжалихьан гъюрхнийи.

Хан Гьяжимурадовди чан багахьлуйириз ва таниш касаризра гизаф ифи тувну. Хъа саб ражари йишвну дугъан раккнарик гъуншдиъ айи дишагьлийи кучнийи – Краснодар шагьрин саб больницайиъ дахънайи дугъан шураз чарасуз ифи лазим вуйи. ГвачIнинган Хан самолетдин сабпи рейснаъди Краснодариз гъитIирхнийи.

Чаз затра таниш дару касар аьжаликкан ккадагъбан бадали, му гъайгъудар касди швнуб-саб ражари жюрбежюр къайдйир чIур апIури гъахьну. Армияйиъ гъуллугъ апIурайи вахтна, командирарин ихтиярра адарди частнаан удучIвну, 70 км манзилнаъ айи Уссурийскдиз гъягъюри, дугъу аьзарлуйириз ифи туври гъахьну. Думуган цIибсан имийиш, чан ихтиярниинди частнаан удучIвну гъягъюри хьувализ лигну, думу дизбатдиз гьаърайи.

Бязиган дугъу духтраризра кучIлар апIури гъахьну: ифи тувувалин арайиъ кьюб вазтIан цIиб ади ккундар, хъа Хан, ифдихъ мюгьтаж вуйи аьзарлуйирин багахьлуйири кюмек тIалаб гъапIган, ифи тувну кьюб гьяфтайилан цIийикIултIан больницайиз гъюри гъахьну.

Бахтнаанси, чаз Хандиз саб ражарира жарадарин ифи лазим гъабхьундар. Дугъахъ ужуб сагъламвал хъа. Хъа ифи тувбан кьяляхъ, учв 10-15 йисан жигьил гъахьиганси гьисс апIуру. «Духтрарра кмиди тяжуб шулу: 58 йисан яшнаъ айи йиз сагъламвалин улупбар 20 йисаъ айи жигьилинсдар вуйиз. Ифи тувру пунктдиз гъягъру вахт дуфнайиб узу гьисс апIури шулза: кIул иццру хьуз хъюбгъру, жан гъагъи, кефйир чIур шулу. Хъа ифи тувубси, вари жандиъ пучIувал ва жигьилвал гьисс апIури шулза». Хандин гафар дугъан уьмрин юлдаш Дина Гьяжимурадовайира тасдикь апIура: «Ифи тувру вахт гъафиган, йиз жилир тюнт хьуз хъюгъру, хъа ифи тувну гъафиган, тазади бабкан гъахьирси шулу».

«Узу ифи пул бадали туврайир дарза. Узу инанмиш вуза, инсанди чалан тина шлубкьан артухъ уж’вал дапIну ккунду, – кIура Хан Гьяжимурадовди. – Хъа вушра, улихьганси дарди, гъи донорарихьна вуйи янашмиш’вал жараб дубхьна. Советарин вахтари донорариз жюрбежюр льготйир айи, хъа гьамус йискьубан арайиъ саб ражари 14 агъзур манаттIан туври имдар».

Ифи тувувалихьна Хан Мягьямедович лап жавабдарвалиинди янашмиш ва вахт ккимиди гьязур шулу.

«Саб жюрейинра ички ясана ягълу кайи ипIруб ишлетмиш апIуз ихтияр адар! Ифи марцциб дубхьну ккунду. Йиз ужудар дару гъиллигъар, кайи уьзрар духтрарихьан жин апIуз узуз ихтияр адарзуз. Дарш узхьан инсанариз ифдиинди кюмек апIуз шулдар, аьксина вуди, йиз ифди жара касдиз йикIрувалин хатIа тувуз мумкин ву», – инанмиш ву Хан Гьяжимурадов.

Адашдин баркаллу ляхин гъи дугъан бицIину шуру Индирайи давам апIура. Дугъу йицIуб ражаритIаа зина  ифи тувну ва думу ляхин гъюзимбу вахтнара давам апIуз кка.
Газат урхрударихьна илтIикIури, ихь мяргьяматлу ватанагьлийи варидариз, мумкинвал аш, кми-кмиди ифи тувбан теклиф апIура, фицики думу ляхни беден сагъ ва жигьил, хъа ифи цIийи алапIуру.