Дагъустан Республикайин дагълуйирин уьмриъ физкультурайи ва спортди аьхю йишв дибисна. Сагъ’вал – му гьарсар касдинси, вари жямяаьтлугъдинра кьимат адру девлет ву. Гьаддиз багъри касарихъди, мирасарихъди ва ухьуз таниш вуйи ватанагьлийирихъди гюрюшмиш духьну, жара шлуган, ухьу дурариз мюгькам сагъ’вал ккун апIури шулхьа.

 

 

 

Гъубшу гьяфтайиъ узу Дербент шагьриъ айи «Аькьраб» кIуру спортдин кчIихбарин клубдин тренер Мартин Сефербеговдихъди гюрюшмиш гъахьунза.

Мартин Сефербеговди 2003-пи йисхъан мина му клубдиъ тренерди ляхин апIура ва гъи аьхю шулайи ихь жигьил наслин сагъламвал за апIбан зиин гизаф жафа зигура.

– Мартин Нурмягьямедович, тренервал апIури хайлин йисар вуяв. Увкан, спортди инсандин сагъламвализ фициб кюмек тувруш, кьюб гаф пуб ккун апIураза.

– Ав, инсандин уьмрин диб – сагъ’вал ву, сагъ’вал айи касдихьан фунуб-вушра ляхин апIуз шулу. Физкультура ва спорт гьарсар касдиз гизаф мянфяаьтлу ву. Физкультурайин тренировкйири инсандин скелет, кIван ва бедендин табар, эл хътабгъру, ифи либхру, нервйирин ва жара гьендемарин гъурулушар мюгькам апIуру. Спортдиъ инсандин сагъ’вал мюгькам апIуз, ухди ужудар натижйир хуз гъитруб жаргъувал ву. ВаритIан асккан гьисабариинди, гьамусяаьт ихь дюн’яйиъ жаргъувал сагъ апIру чараси 100 миллионтIан артухъ кьялан ва агьли яшарин инсанари ишлетмиш апIура. Хябяхъган жаргъували инсандин кIулди йигъан уч гъахьи инкарвалин гьиссар терг апIуру, ва гъагъи аьгьвалатнаъ ахъбан натижайиъ ифдик артухъ шулайи адреналин «убгуру». Сагъ апIру жаргъувал инсандин гъизгъинвал терг апIуз мумкинвал туврайи табиаьтдин дармнартIан ужуб алат ву. Узу духтир дарза, амма узура ихь духтрари тек-рар апIурайиганси кIураза: гьарсар касдиз чан сагъ’вал мюгькам апIуз, ляхин апIуз, агьли гъахьиганра зирек’вал уьбхюз аьхю мумкинвалар а. Анжагъ сагъ апIру физкультурайиин машгъул хьували иццрушнарихьан уьрхюру ва инсандин уьмур ярхи апIуру. Магьа узухьна кчIихбарин клубдиз гизафси шубубпи классдиан мина баяр-шубар гъюру, дурари ужудар хъуркьуваларра улупуру. Гъийин ихь жигьилариин, дурарин чалишмиш’валиин гизаф рази вуза.

РД-йин сагъламвал уьбхбан Министерствойин улупбариинди, аьхиримжи йисари ихь республикайиъ сагъу бицIидарин кьадар цIиб дубхьна. Хъа наркотикар ишлетмиш апIрударин кьадар цIиб шуладар. БицIидарин ва набалугъарин арайиъ токсикомания ва алкоголизм тарабгъувал давам шули ими. Гъи ихь улихь саб месэла дийибгъна: спортдин дараматар тикмиш апIбаз, образованиейин гъурулушдиъ физичес-кий культурайин ва спортдин тербия тувбан ляхниз пулин дакьатар жара апIувал.

Гъи, ухьуз рябкъюрайиганси, республикайиъ спортдин дараматар тикмиш апIбан гьяракат аьхюб ву. Гьамусяаьт республикайиъ 3350 спортдин дараматар ляхник ка, ва гьацира республикайин спортдин ляхнарин штатдиъ хайлин пишекрари физкультура артмиш, сагъламвал за апIбан зиин жафа зигура.

– Тренервалин ляхниъ фицдар хъуркьувалар гъазанмиш дапIнава, фицдар читинвалар алахьуравуз ва РД-йин физический культурайин ва спортдин Министерствойин терефнаан фициб кюмек авуз?

– Кюмек гъапиган, гъи гьюкуматдин терефнаанра спортдиз аьхю фикир тувра, ва ихь баяр-шубарин гележег сагъуб ибшри кIури, циркил арт-миш апIуз чалишмиш шула. Хъа, гьадрарихъди сабси, ухьура чалишмиш духьну ккунду. Узу, 2003-пи йисхъан мина тренерди лихури, 2-агъзуртIан артухъ бицIидар гьязур гъапIунза. 2015-пи йисхъан мина Табасаран райондин Хючна гъулаъ Гьямид Гьямидовдин ччвурнахъ хъайи спортдин мектебдин директорди лихураза ва гьацира, Дербент шагьриъра, Хючна гъулаъра тренервал апIури, йиз багъри ЧвулатI гъулаъра спортдин саб бицIи мектеб ачмиш гъапIунза. Ав, узхьан шлуганси, хъуркьруганси спортдинна сагъламвалин комплексдиъ къуршагъ бисбан спортдиин машгъул вуйи ихь жигьил ватанагьлийирихъди тренировкйир гъахураза. Йиз ляхнин натижйирикан улхуруш, узухь гьязур ва тербияламиш гъапIу Рамазан Къурбанисмаилов, Мугьяммад Халибегов, Руслан Исрафилов, Рамазан Мукаилов, ММА-йиан вари дюн’яйин турнирариъ иштирак духьну, гъалибвал гъадабгъу жигьилар ву.

Хъа Сейдуллагь Агъамягьямедов, Тажудин Гья-жикьасумов, Аьгьмед Сефербегов ва Шейхмансур Гьямидов ММА-йиан Урусатдин чемпионар ву.

 

***

Ужур тренериз гьарган рякъра ачухъди шулу ва дугъаз фукьан вушра аьхю гъуллугъариз лихуз теклифар апIури шулу. Анжагъ Мартин Сефербеговди гьамус чан аьхю тажруба жвуван бицIи ватандин ва багъри халкьдин ад за апIбан бадали харж апIуз ижми кьаст дапIна.

Ухьуз рябкъюрайиганси, Мартин Сефербегов баяр-шубарин ва чан гъулан жямяаьтдин гъайгъушнаъ айи кас ву. Гъуландарин кюмекниинди дугъу жвуван гъулаъра бицIидариз вуйи спорткомплекс ачмиш гъапIну. Мидланра гъайри, ЧвулатI гъулан йирси мист цIийи алапIбаъра аьхю иштирик’вал улупну, гъулаъ Рубас нир’ин али гъядра цIийи алапIну ва дидин багахь тагъра дюзмиш гъапIну. Наан бабкан гъахьнуш, гьадушваъ яракар гъахьну кIури, мисал айиб ву. Мартин Сефербегов чан гъулаз яракар кас гъахьну.

Му яв ляхнариз Мартин Нурмягьямедович, «Табасарандин нурар» газатдин терефнаанра чухсагъул пуз ккундучуз. Яв тренервалин ляхниъ хъана заан хъуркьувалар, хъа яв тербияйиккди къуршагъ бисбан спортдиан аьгъювалар гъадагъурайи спортсменариз умудлу гамар алдагъувал ккун апIурача. Аллагьди сагъ’вал тувривуз, хушбахтлу уьмрин рякъ кьисмат ибшривуз.